Mehnat bozori infratuzilmasini rivojlantirish

1. Mehnat muassasalariga murojaat qilish koeffitsienti (K₁)

	А	А
К	1	2	, (1.1)
	А	А
1
	3	4

Bunda A₁ – murojaat qilganlar; A₂ – iqtisodiy nofaol aholi; A₃ – hududdagi jami muassasalarga murojaat qilganlar; A₄ – hududdagi jami iqtisodiy nofaol aholi;

2. Ish bilan ta’minlash koeffitsienti (K₂).

			А	А
К	2		5	1	, (1.2)
			А	А
			6	3

Bunda A₅ – ish bilan ta’minlangan murojaat qilgan aholi; A₆ – hududdagi jami ish bilan ta’minlangan murojaat qilgan aholi.

3. Yarmarkalarda ishga joylashtirish koeffitsienti (K₃).

	А	А
К3 	7	8	, (1.3)
	А	А
	9	10

Bunda A₇ – yarmarkalarda ishga joylashganlar; A₈ – ishtirok qilganlar; A₉ – umumiy hududdagi yarmarkalarda ishga joylashganlar; A₁₀ – umumiy hududdagi yarmarkalarda ishtirok qilganlar.

4. Jamoat ishlariga jalb qilish koeffitsienti (K₄).

			А	А
К	4		11	1	, (1.4)
			А	А
			12	3

Bunda A₁₁ – jamoat ishlariga ishtirok qilganlar; A₁₂ – umumiy hududdagi jamoat ishlariga ishtirok qilganlar.

5. Kasbga o’rgatish koeffitsienti (K₅).

	А	А
К	13	1	, (1.5)
	А
5		А
	14	3

Bunda A₁₃ – mehnat muassasalarida kasbga tayyorlanganlar; A₁₄ – umumiy

20
hududdagi mehnat muassasalarida kasbga tayyorlanganlar.

6. Ish o’rni yaratish koeffitsienti (K₆).
К  ^Q1 ^Q2 , (1.6)


⁶ Q₃ Q₄

Bunda Q₁ – mehnat muassasalari ko’magida yaratilgan ish o’rinlari; Q₂ – jami yaratilgan ish o’rinlari; Q₃ – hududdagi mehnat muassasalari tomonidan yaratilgan jami ish o’rinlari; Q₄ – hududda yaratilgan jami ish o’rinlari.

Vaqt o’tishi bilan baholash me’zonlarini ko’paytirish mumkin, masalan mehnat bo’limlari internet saytlarining sifati, muassasalar internet saytlariga murojaat qilganlar soni, boshqa hududlarga fuqarolarni ishga joylashtirish va boshqalarni kiritish mumkin.

Shuni alohida ta’kidlash lozimki, agar ikki yoki undan ortiq muassasalar bir xil miqdorda ball egallab, bir o’ringa to’g’ri kelishsa, u holda faqat bunday muassasalardan qaysi birining natijasi yuqoriligini aniqlash uchun, ko’rsatkichlarning qo’shimcha koeffitsientlaridan foydalanish mumkin. Bunda ko’rsatkichlar bo’yicha to’plangan ball qo’shimcha koeffitsientga ko’paytiriladi.

Qo’shimcha koeffitsientlarning umumiy hududdagi tadbirlarning ahamiyatiga ko’ra quyidagicha ko’rsatish mumkin:

1. 
   Muassasalarga murojaat qilish koeffitsienti-1,5;
   

2. 
   Ish bilan ta’minlash koeffitsienti -1,4;
   

3. 
   Yarmarkalarda ishga joylashtirish koeffitsienti -1,3;
   

4. 
   Jamoat ishlariga jalb qilish koeffitsienti -1,2;
   

5. 
   Kasbga o’rgatish koeffitsienti -1,1;
   

6. 
   Ish o’rni yaratish koeffitsienti -1,0.
   

Rag’batlantirish jarayonida birinchi o’rinni olgan muassasaga katta e’tibor qaratiladi.

Mehnat muassasalari faoliyati tahlil qilingach, olingan natijaga asosan, qo’yidagicha baholanadi:

1. Maksimal ballning 65,0-100 foizidagi natijaga ega muassasalar faoliyati

21
– “a’lo”;

2. 
   Maksimal ballning 51,0-64,9 foizi natijaga ega bo’lgan muassalar faoliyati – “o’rta”;
   

2. 
   Maksimal ballning 41,0-50,9 foizi natijasiga ega bo’lgan muassasalar faoliyati – “qoniqarli”;
   

2. 
   Maksimal ballning 0-40,0 foizi natijasiga ega muassasalar faoliyati –
   

“qoniqarsiz” deb hisoblanadi.

Mehnat muassasalari reytingini har chorakda yoki yilda bir marta hisoblab borish va natijasi yuqori bo’lgan mehnat muassasasiga «Namunali mehnat muassasasi» belgisini va berkitilgan hududida ko’rsatkichlari yuqori bo’lgan intizomli xodimlarga «Namunali mehnat inspektori» unvonini berib, moddiy va ma’naviy rag’batlantirishni yo’lga qo’yilsa maqsadga muvofiq bo’lar edi. Bu faoliyat mehnat bozorida faoliyat ko’rsatayotgan muassasalarni boshqarishning samarali vositasi hisoblanadi.

Biz tavsiya qilayotgan uslubdan butun mamlakat yoki ayrim hudud mehnat muassasalari faoliyatiga baho berib, natijasi yuqori mehnat muassasalariga rag’batlantirish, natijasi past mehnat muassasalariga ular faoliyatini yaxshilash tadbirlarini qo’llash mumkin.

Mehnat bozori infratuzilmasining holati kasbiy ta’lim olgan ishchi kuchiga bo’lgan talab-taklifning mutanosibligi darajasi bilan tavsiflanadi. Bunda shuni e’tiborga olish kerakki, ishchi kuchi bo’lgan talab ham, taklif ham hududiy kesimda ta’lim yo’nalishlari va darajasi bo’yicha belgilanadi. Malakali mehnat bozorining muvozonatini uning shunday holati tarzida tushunmoq, kerakki, bunda ta’lim muassasalarida kadrlar tayyorlash hajmi (ishchi kuchiga bo’lgan taklif) tegishli mutaxassislik yoki kasblar bo’yicha tashkil etilgan yangi ish o’rinlari yoki mavjud bo’sh ish o’rinlari soniga, shu jumladan, hududlar kesimida kasb-hunar ta’limining har bir yo’nalishiga mos keladi (ishchi kuchiga bo’lgan talab). Shunday qilib, mehnat bozoridagi ishchi kuchiga bo’lgan talab-taklifning mutanosibligi quyidagi formula orqali ifodalanadi:

•