Механика-математика факультети эҳтимоллар назарияси ва математик статистика кафедраси

Gaz razryadli nurlanish manbalari kundalik hayotda shuningdek fan va texnikada keng qo’llaniladi. Gaz razryadli nurlanish manbalarini kolbadagi gaz bosimiga qarab uch guruhga ajratish mumkin.

• Gaz razryadli nurlanish manbalari kundalik hayotda shuningdek fan va texnikada keng qo’llaniladi. Gaz razryadli nurlanish manbalarini kolbadagi gaz bosimiga qarab uch guruhga ajratish mumkin.

Bosim	Ajraladigan quvvat	Nurlanish spektri
Kichik~10-3 atm O’rta~1-10 atm Yuqori>10 atm	0,5 Vt/sm 50 Vt/sm kVt/sm	Chiziqli Chiziqlar qo’shimcha kuchsiz kontentli Kuchli kontentli

Spektroskopiyada keng qo’llaniladigan spektral asboblardagi gaz razryadli lampalar UB, ko’rish va IQ sohada uzluksiz spektr berishi lozim. Masalan vodorod lampasi 500-170 nm sohada uzluksiz spektr beradi. Deyteriyli lampa 250-190 nm sohada undan ham effektivroq shuningdek neon, argon, kripton va ksenon bilan to’ldirilgan lampalar mavjud.

• Spektroskopiyada keng qo’llaniladigan spektral asboblardagi gaz razryadli lampalar UB, ko’rish va IQ sohada uzluksiz spektr berishi lozim. Masalan vodorod lampasi 500-170 nm sohada uzluksiz spektr beradi. Deyteriyli lampa 250-190 nm sohada undan ham effektivroq shuningdek neon, argon, kripton va ksenon bilan to’ldirilgan lampalar mavjud.
• Amalda simob lampalaridan keng foydalaniladi. Sababi simob UB, ko’rish va yaqin IQ sohada bir nechta yorqin chiziqlarga ega. Lazerlar kashf qilinganga qadar simob lampalari asosiy yorug’lik manbai sifatida yorug’likning kombinatsion sochilishi spektrning o’rganilishida qo’llanilar edi. 1-rasmda simob lampasining ko’rinishi va ulanish sxemasi keltirilgan.

1-rasm

Yuqori bosimli simob razryadi stabillashgan sharoitda spektr bo’yicha ma’lum energiya taqsimotiga ega bo’lgan ma’lum manba sifatida foydalanilishi mumkin. U ultrabinafsha parsial ham deyiladi.

• Yuqori bosimli simob razryadi stabillashgan sharoitda spektr bo’yicha ma’lum energiya taqsimotiga ega bo’lgan ma’lum manba sifatida foydalanilishi mumkin. U ultrabinafsha parsial ham deyiladi.
• 2-rasmlar yoy razryadli sharli simob lampasining ko’rinishi keltirilgan. Shar lampalarining ishlash jarayonida kvars kolba ichidagi bosim juda yuqori bo’lishi mumkin hatto 80 atm gacha yetishi mumkin. Shuning uchun u ishlashi jarayonida metal qoplami bilan qoplanishi lozim. Bunday lampaning uzoq ishlashini ta’minlash uchun kolbaning temperaturasi 1200 K dan oshmasligi kerak. Vaholangki yoy razryadining o’rta qismida temperatura 7000 K gacha yetishi mumkin.

2-rasm

O’ta yuqori bosimli gaz lampalarida inert gazlar argon, kripton va ksenondan foydalaniladi. Bu lampalarda dastlabki bosim 20 atm. ni tashkil qiladi. Lampani yoqish uchun zarur bo’lgan kuchlanish 10 kV gacha yetadi. Bu lampalar simob lampalaridan farqli birdan yonadi. 3-rasmda yuqori bosimli gaz lampalarining nurlanish spektrlari keltirilgan. Boshqa gaz razryadli lampalarning tuzilish va ishlash jarayoni haqidagi ma’lumotlarni maxsus adabiyotlardan topish mumkin.

• O’ta yuqori bosimli gaz lampalarida inert gazlar argon, kripton va ksenondan foydalaniladi. Bu lampalarda dastlabki bosim 20 atm. ni tashkil qiladi. Lampani yoqish uchun zarur bo’lgan kuchlanish 10 kV gacha yetadi. Bu lampalar simob lampalaridan farqli birdan yonadi. 3-rasmda yuqori bosimli gaz lampalarining nurlanish spektrlari keltirilgan. Boshqa gaz razryadli lampalarning tuzilish va ishlash jarayoni haqidagi ma’lumotlarni maxsus adabiyotlardan topish mumkin.

3-rasm

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!!