Механика-машинасозлик” факультети “машинасозлик технологияси ва автоматлаштириш”

Микрометрни тузилиши.
Микрометрлар ташқи юза ўлчамларини ўлчашга мўлжалланган. Ясси юзали микрометрларни ўлчаш чегаралари 0-25 мм 25-50 мм ва х.к. 575-600 мм гача.
Микрометрни асосоий қисмлари бўлиб Скоба-1 (1.3-расм), уни чап томонида тутгич-2, микрометрик винт-3, барабан-6, сирпангичлар хизмат қилади. Тўхтатгич -4 микрометрик винтни махкамлаш ва керакли ўлчамга ўрнатиш учун хизмат қилади. Сирпангич-7 ўлчашда сиқиш кучини мувофиқлантириш учун ишлайди. Пуржина-8 эса маълум миқдордаги кучга мўлжалланган бўлиб уни ортиб кетиши билан штифт-9 қайтади хираповик-10 сирпана бошлайди.
Микрометрик асбоблар Макита ҳисоб кўрсаткичига эга: биринчи ҳисоб кўрсаткичини бўлинмасининг миқдори (бўлиниш чегараси) 0.5 мм ва ўқ-5 да келтирилган бўйлама чизиқ уни – кўрсткичи бўлиб, барабан-6 сирти хизмат қилади. Иккинчи ҳисоб кўрсаткичининг бўлинмаси 0.01 мм га тенг бўлиб барабан-3ни нониус юзасида келтирилган, уни кўрсаткичи бўлиб ўқ-6 даги бўйлама чизиқдир.
Микрометрни қадами П=0.5 мм бундан кўриниб турибдики микровинтни ва унга махкамланган барабаннинг битта тўлиқ айланиш чизиқли силжиши 0.5 мм га тенг бўлади.

1.3-расм. Микрометрни умумий кўриниши.
Барабаннинг айланма шкаласи н=50 та бўлинмадан иборат, бунга кўра барабан билан индикаторни ўқ 5 ни бўйлама чизиғига нисбатан бир бўлак бурилиши қуйидаги миқдорга тенг бўлади:
и=
Микрометр ёрдамида ўлчаш учун микровинт 3, барабан 6 ни бураш ёрдамида керакли катталикка силжитиб уну ва тутгич 2 нинг орасига детали жойлаштирилади. Сўнгра сирпангич 7 орқали микровинт 3 айлантирилади, айлантириш сирпангич 7 дан 3-4 марта сирпаниш овози чиққунгача давом эттирилади.
Ўлчовни бутун қисми ўқ 5 даги шкала орқали олинади, миллиметрни ўндан бир бўлаклари эса барабаннинг нониусли юзасидаги айланма шкаласи бўйича топилади. Бу ҳолда 5 даги бўйлама чизиқ билан барабан штрихини тўқнашган бўлаги ҳисобига олинади. Ўлчаш учун 3-мисол 1.4-расм кўрсатилган.

1.4-расм. Ўлчаш учун мисол.
Расмга кўра: .д = л + к · i̇
Бу ерда: л – бўйлама шкала бўйича олинган миқдори
к – барабан шкаласининг кўрсаткичи
i̇ – бўйлама миқдори (0.01мм)
д = 6 + 23 • 0.01 = 6.23 мм