|
Tafakkur turlari... - Hayot mobaynida o’qiganlarimiz, ma’lum shart-sharoitlarda konkret dalillar va nazariy bilimlar asosida mushohada qilgan bilim va g’oyalarimiz asosida yuritgan fikrlash jarayoni nazariy tafakkurdir. Undan farqli amaliy tafakkur bevosita hayotda va harakatlarimiz mobaynida hosil bo’lgan fikrlarimizga asoslanadigan tafakkurimizdir.
Tafakkur turlari... - Ko’rgazmali-harakat tafakkuri amaliy tafakkurga mohiyatan yaqin bo’lib, uning xususiyati shundaki, u ham odamning real predmetlar xususiyatlarini o’rganish, ko’z bilan ko’rib, bevosita his qilish paytidagi fikrlash jarayonini nazarda tutadi.
- Ko’rgazmali-obrazli tafakkur esa ko’rgan-kechirgan narsalar va hodisalarning konkret obrazlari ko’z oldimizda gavdalangan chog’da ularning mohiyatini umumlashtirib, bilvosita aks ettirishimizdir.
Tafakkur turlari... - Mantiqiy tafakkur – bu mavhum tafakkur bo’lib, so’zlar, so’zda ifodalangan bilim, g’oya va tushunchalarga tayangan holda bevosita idrokimiz doirasida bo’lmagan narsalar yuzasidan chiqargan hukmlarimiz, mulohazalarimiz bu tafakkurga misol bo’la oladi. Masalan, olam, uning noyob va murakkab hodisalarini falsafiy o’rganish faqat mavhum, abstrakt tafakkur yordamida mumkin bo’ladi.
Tafakkur turlari... - Fikrlashimizning yana bir turi reproduktiv bo’lib, uning mohiyati – ko’rgan-bilgan narsamizni aynan qanday bo’lsa, shundayligicha, o’zgarishsiz qaytarish va shu asosda fikrlashga asoslanadi.
- Undan farqli produktiv yoki ijodiy tafakkur – fikrlash elementlariga yangilik, noyoblik, qaytarilmaslik qo’shilgandagi tafakkurni nazarda tutadi.
Tafakkur turlari... - Shunga bog’liq bo’lgan konvergent fikrlash masalaning yechimi faqat bitta bo’lgandagi fikrlashni nazarda tutsa, divergent tafakkur – fikrning shunday turiki, u shaxsga bir muammo yoki masala yuzasidan birdaniga bir nechta yechimlar paydo bo’lishini taqozo etadi. Aynan ana shunday ijodiy tafakkur divergent shaklda bo’lsa, u ijodiy parvoz, yangiliklarni kashf etishga asos bo’ladi.
- Kreaktivlilik yoki
- tafakkurning kreaktiv turi …
- – shundayki, u go’yoki yo’q joyda bor qiladi, ya’ni oddiygina, jo’ngina narsalarga boshqacha, birovlarnikiga o’xshamagan tarzda fikrlashga imkon beradi. Bunday tafakkur turi “hammaga o’xshab fikrlash” yoki shablonli, zerikarli fikr yuritishdan farq qilib, narsa va hodisalar mohiyatidagi o’ziga xoslik, noyoblik sifatlarini ham anglashga yordam beradi.
- UCHALASINI QO’SHIB, YANGI JUMLALAR TUZISH KERAK
- Tafakkurning predikativ turi …
- Freyd bunday tafakkur turini mantiqiy tafakkurga qarshi qo’ygan edi. Chunki uning mohiyati quyidagicha: agar ikkita fikrdagi kesim bir xil bo’lsa, ongsiz ravishda shaxs uning egasini bog’lay boshlaydi.
- Masalan, “Aqlli odamlar yozda ko’k choy ichadilar”.
- “Men yozda doimo ko’k choy ichaman”.
- “Demak, men aqlli odamman”.
- Sun’iy intellekt yoki tafakkur
- Bu – inson tafakkuriga o’xshatib, uning ishlash tamoyillariga asoslanib yuratilgan va maxsus kompyuter dasturlari doirasida ko’plab muammolarni hal qilishga qaratilgan intellekt yoki “aql” turidir.
- Masalan, MYCIN deb nomlanuvchi dastur yuqumli kasalliklarni diagnostika qilishga mo’ljallangan bo’lib, u yuzlab tibbiyot xodimlarining faoliyatiday samara bilan ishlab kelmoqda
- Intuitiv tiplilar. Bu shunday toifali kishilarki, ularda ko’pincha hissiyotlar mantiqdan ustun keladi va miya faoliyati bo’yicha ham o’ng yarim sharlar faoliyati chapnikidan ustunroq bo’ladi. Ko’rib, his qilib, yorqin emotsional munosabat shakllantirilmaguncha, bunday odamlar biror narsa xususida fikrlarini bayon eta olmaydilar
- Fikrlovchi tiplar. Bunday kishilarda doimo mantiq, mulohaza hissiyotlardan ustun bo’ladi va miyasining chap tomoni o’ngiga nisbatan dominanta (ustun) hisoblanadi. Bundaylar gapira boshlashsa, ko’pincha, “Faysasuf bo’lib ket-e”, deb ham qo’yishadi. Chunki ular o’zlarigacha bo’lgan bilimlar, mantiqiy fikrlash borasidagi yutuqlarga tayanib, doimo to’g’ri gapirishga, doimo fikrlarini mantiqan asoslash – argumentatsiya qilishga harakat qiladilar.
- Tafakkur qilish jarayonining mahsullari
- 1- hukm: O’zbekiston – mustaqil davlat.
- 2-hukm: Qirg’iziston – mustaqil davlat.
- 3-hukm: Qozog’iston – mustaqil davlat.
- 4-hukm: Turkmaniston – mustaqil davlat.
- 5-hukm : Tojikiston – mustaqil davlat.
- Demak, Barcha Markaziy Osiyo davlatlari – mustaqildir.
- Fikrlash jarayonini ta’minlovchi
- operatsiyalar klassifikatsiyasi
- Fikrlash jarayonini ta’minlovchi
- operatsiyalar klassifikatsiyasi
- analiz (fikran narsa va hodisalarga taalluqli sifat va
- xususiyatlarni alohida qilib ajratish, tahlil qilish)
- sintez (analiz jarayonida ajratilgan qismlarni yana fikran
- birlashtirish, qo’shish)
- mavhumlashtirish (alohida biror xususiyatni ajratib, boshqa-
- laridan fikrni chalg’itish, ayrim xossani mavhumlashtirish)
- taqqoslash (predmetlar va ularga xos bo’lgan xususiyatlarni
- fikran bir-biriga solishtirish, umumiy va farq qiluvchi jihatlarini
- topish)
- umumlashtirish (umumiy va muhim sifatlariga ko’ra
- predmetlarni guruhlashtirish, umumiylashtirish)
Ma’mulotning anglanganligi - Xotiraning sakkiz qonuni:
- O’zlashtirilish lozim bo’lgan ma’lumotning
- xotirada saqlanish bosqichlari:
Ortiqchasini ko'rsating … Yordam olishga ko’nikib qolganlar bir kun kelib ko’rsatma ham olishga ham o’rganadilar. - Yordam olishga ko’nikib qolganlar bir kun kelib ko’rsatma ham olishga ham o’rganadilar.
- Tavsiya etilgan
- asosiy adabiyotlar:
- Maklakov A.G. Obshaya psixologiya: Uchebnik. – SPb.: Piter, 2010. – 36-51 s.
- Nemov R.S. Obshaya psixologiya. Uchebnik. – SPB.: Piter, 2009. – 32-39 s.
- Ibragimov X.I. Pedagogik psixologiya: pedagogika va psixologiya. O’quv qo’llanma. – T.: O’zbekiston faylasuflari milliy jamiyati nashriyoti, 2009. – 20-38 b.
- Ivanov, P.I. Umumiy psixologiya: Darslik. O’zROO’MTV. – T.: O’zbekiston faylasuflari milliy jamiyati nashriyoti, 2008. – 15-20 b.
- Rubinshteyn S.L. Osnovi obshyey psixologii. – SPb.: Piter, 2008. – 85-113 s.
- Karimova V.M., Hayitov O.E., Akramova F.A., Lutfullayeva N.X. Umumiy psixologiya. Darslik. – T.: TDIU, 2010. – 81-96 b.
- Karimova V.M. Psixologiya. O’quv qo’llanma. – T.: A.Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti, «O’zAJBNT» markazi, 2002. – 205 b.
- Karimova V.M., Sunnatova R.I., Tojibayeva R.N. Mustaqil fikrlash. – T.: Sharq, 2000. – 111 b.
E’tiboringiz uchun rahmat!
Do'stlaringiz bilan baham: |
