Medical leaders’ club

Buyraklar faoliyati 2 xil yo'l bilan boshqariladi:

• 1.Nerv yo'li bilan boshqarilishi
• 2.Gumoral boshqarilishi

Nerv yo'li bilan boshqarilishi.

• Nerv tizimi buyrak gemodinamikasini,yukstaglomerulyar apparat ishi ,filtratsiya,reabsorbsiya va sekresiyasini boshqaradi.Buyraklarni innervatsiya qiluvchi simpatik nerv ta'sirlansa,uning tomirlariga toraytiruvchi ta'sir ko'rsatadi.Parasimpatik esa aksincha.Koptokchalarningib keluvchi arteriolasi toraysa,filtratsion bosim va filtratsiya pasayadi.Olib ketuvchi arteriola toraysa filtratsion bosim va va filtratsiya kuchayadi.

Simpatik efferent tolalar ta'sirlansa natriy va suvreabsorbsiyasi kuchayadi.Parasimpatik adashgan nerv ta'sirlansa glyukoza reabsorbsiyasi va organik kislotalar sekresiyasi kuchayadi.Simpatik nerv tizimisi qo'zg'alishi hisobiga buyrak usti bezidan katexolaminlar ishoab chiqarilishi kuchayib,buyrak arteriyalari torayadi va buyraklarga qon kelishi ozayadi.

• Simpatik efferent tolalar ta'sirlansa natriy va suvreabsorbsiyasi kuchayadi.Parasimpatik adashgan nerv ta'sirlansa glyukoza reabsorbsiyasi va organik kislotalar sekresiyasi kuchayadi.Simpatik nerv tizimisi qo'zg'alishi hisobiga buyrak usti bezidan katexolaminlar ishoab chiqarilishi kuchayib,buyrak arteriyalari torayadi va buyraklarga qon kelishi ozayadi.

GUMORAL BOSHQARILISHI

• Buyraklar faoliyatining boshqarilishida gumoral tizim asosiy o'rin egallaydi.Juda ko'p gormonlar buyrak faoliyatiga ta'sir etadi,ularning eng asosiylari antidiuretik gormon yoki vazopressin va aldesteronhisoblanadi.ADG nefronni distal kanalchalari va yig'uvchi naylarni suvga o'tkazuvchanligi ortib, suv reabsorbsiyasi kuchayadi.ADG adenilatsiklaza fermetini faollab, ATF dan sAMF hosil bo'lishini ta'minlaydi.sAMF esa sAMF moyil proteinkinazani faollashtiradi.

U esa hujayra membrana oqsillari fosforillanishida qatnashib uning suvga o'tkazuvchanligini oshiradi.

• U esa hujayra membrana oqsillari fosforillanishida qatnashib uning suvga o'tkazuvchanligini oshiradi.
• Aldesteron buyrak kanalchalarida natriy ioni reabsorbsiyasini ,kaliy va vodoros ionlari sekresiyasini kuchaytiradi.Bir vaqtda suvning reabsorbsiyasi kuchayad.Bu gormon proksimal kanalchalarda kalsiy va magniy reabsorbsiyasni kamaytiradi

Buyraklarning inkretor faoliyati

Siydik miqdori,tarkibi va xossalari

• Odamdagi meʼyoriy siydik tiniq, sargʻish rangda. S. ogʻ. 10101025 g/sm³; r-n=4,88,0 (S. reaksiyasi oqsilga boy ovqat isteʼmol qilinganda kislotali, oʻsimlik ovkatlar yeyilganda bir oz ishqoriydir). S. tarkibida 96% suv, 1,5% tuz, 2,5% organik moddalar (mochevina, siydik kislota va boshqalar) bor. S.da ham qon plazmasidagi kabi tuzlar, asosan, NaCl, shuningdek, sulfatlar, fosfatlar va kaliy, magniy, ammoniy karbonatlari uchraydi. Odam normada bir kechakunduzda 1,2—1,6 litr cha siydik ajratadi.

Siydikning quyuqlashish mexanizmlari

Siydikning quyuqlashish mexanizmlari. Issiq qonli hayvonlaming buyragi
qonga nisbatan yuqori konsentratsiyali siydik chiqarish xususiyatiga ega. Buning
sababini buyraklar turli qismlarini burib teskari oqish mexanizmi bilan izohlash
mumkin. Suv muvozanati holatiga qarab, buyraklar goh suyuq, goh quyuq siydik
ajratishi mumkin. Bu jarayonda nefronning barcha qismlari mag‘iz modda tomirlari hujayralararo suyuqlik ishtirok etadi.
Burib teskari oqizuvchi sistemaning ishlash mohiyati shundan iboratki, Genie qovuzlog‘ining ikki qismi-tushuvchi va ko‘tariluvchi qismlari bir-biroviga jips taqalib, bir butun mexanizm sifatida ishlaydi.

Buyraklarnin qon ion tarkibini boshqarishdagi ishtiroki

• Ionlar gomeostazini bir xil ushlab turishda buyraklarning ahamiyati juda katta. Buyrak kanalchalarida turli ionlar reabsorbsiyasi va sekretsiyasi boshqarilib turadi va ulaming miqdorini bir xil ushlab turadi.Natriy reabsorbsiyasi buyrak usti bezi po‘stloq m oddasining aldesteron gormoni ta’sirida nefronning distal kanallari oxiri va yig‘uvchi naychalarda kuchayadi. Aldesteron sekretsiyasi qon hajmi kamayganda va plazmada natriy ionlari miqdori kamayganda kuchayadi. Yurak bo‘lmachalaridan ajralib chiqadigan natriyuretik gormon natriy reabsorbsiyasini tormozlab, uni chiqib ketishini kuchaytiradi

Buyraklarning kislota -asos muvozanatini saqlashdagi ishtiroki

Buyraklar moddalar almashinuvi natijasida hosil bo‘lgan kislotali mahsulotlarini tashqariga chiqarish orqali qonda vadorod ionlari muvozanatini saqlashda ishtirok etadi. Siydikning PH muhiti juda keng ko‘lamda o ‘zgarishi mumkin. Ayrim hollarda 4,5 gacha tushib, 8,0 gacha ko‘tarilishi mumkin. Shu yo‘l bilan qon plazmasi faol reaksiyasini 7,36 da ushlab turishda ishtirok etadi