Mádeniyat hám kórkem-óner mákemelerin shólkemlestiriw hám basqariw páninen seminar temalari

5.Mavzu:  Nodavlat  notijorat  tashkilotlarni  davlat  tomonidan  qo’llab-quvvatlash  - 

rivojlanishi uchun yordam berish va sinovdan o’tkazish.( 2 soat). 

Reja: 

1.Nodavlat  notijorat  tashkilotlarni  davlat  tomonidan  qo’llab-quvvatlash  -  rivojlanishi  uchun 

yordam berish. 

2.Nodavlat notijorat tashkilotlarni davlat tomonidan sinovdan o’tkazish 

O’zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisi  Qonunchilik  palatasi  Kengashi  va  O’zbekiston 

Respublikasi  Oliy  Majlisi  Senata  Kengashlarining  2008  yil  3  iyuldagi  «Nodavlat  notijorat 

tashkilotlari fuqarolik jamiyatining boshqa institutlarini qo’llab-quvvatlashni kuchaytirish chora-

---

tadbirlari to’g’risida» gi Qo’shma qarorining qabul qilinishi O’zbekistonda fuqarolik jamiyatining 

rivojlanishida muhim ahamiyat kasb etdi. 

Uning  asosida  O’zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisi  xuzurida  Nodavlat  notijorat 

tashkilotlarni va fuqarolik jamiyatining boshqa institutlarini qo’llab-quvvatlash Jamoat fondi va 

Fond  mablag’larini  boshqarish  bo’yicha,  o’z  tarkibida  O’zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisi 

Qonunchilik  palatasi  deputatlari,  Senata  a'zolaridan,  shuningdek,  tegishli  vazirliklar  va 

idoralarning  ekspertlaridan,  nodavlat  notijorat  tashkilotlari,  ommaviy  axborot  vositalari 

vakillaridan iborat Parlament komissiyasi tuzildi. 

Mazkur  komissiyaning  faoliyati  "uchinchi  sektor"  deb  nom  olgan  fuqarolik  jamiyati 

institutlarini qo’llab-quvvatlashga davlat byudjetidan ajratilgan moliyaviy mablag’larni  yanada 

ochiq,  oshkora,  aniq  yo’naltirilgan  va  eng  muhimi,  demokratik  asosda  taqsimlashni  ta'minlash 

imkonini  bermoqda.  Bu  esa  NNT  faoliyatining  tashkiliy-texnikaviy  va  iqtisodiy  negizini 

mustahkamlashga samarali ta'sir ko’rsatmoqda. 

Xozirgi paytda mamlakatimizda faoliyat yuritayotgan nodavlat notijorat tashkilotlarining soni 

8 ming 100 dan ortdi, O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi xuzuridagi NNT va fuqarolik jami-

yatining  boshqa  institutlarini  qo’llab-quvvatlash  jamoat  fondi  tomonidan  grantlar  bo’yicha 

berilayotgan  mablag’lar  miqdori  so’nggi  uch  yilda  2  barobar  ko’paydi.  Nodavlat  notijorat 

tashkilotlar sog’liqni saqlash, atrof muhitni muhofaza qilish, bandlikni ta'minlash va aholining 

ijtimoiy himoyaga muxtoj qatlamlarini qo’llab-quvvatlash sohalaridagi dolzarb muammolarni xal 

qilish bo’yicha dasturlarni amalga oshirishga, keng jalb qilinmoqda. 

Mazmun-mohiyatiga ko’ra, sotsial-iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy islohotlarni, biz tanlagan davlat 

va  jamiyat  qurilishi  modelini  tadbiq  etish  jarayonida  fuqarolarning  mamlakat  boshqaruvidagi 

rolini oshirib borishni asosiy o’ringa qo’yadigan "Kuchli davlatdan - kuchli fuqarolik jamiyatisari" 

dasturini amalga oshirish bo’yicha ishlarni yanada faollashtirish masalasini bugun xayotning o’zi 

kun tartibiga tobora qat'iy qilib qo’ymoqda. Bu amalda fuqarolik jamiyati institutlarining butun 

tizimini rivojlantirishni, uning mamlakatni, ma'muriy-xududiy tuzilmalarni boshqarish jarayoniga 

uyg’un ravishda integratsiyalashuvini anglatadi.

 

2008-2014 yillarda O’zbekiston Respublikasi Davlat byudjetidan 37,7 mlrd.sum mablag’lar 

eng yuksak demokratik talablar hisobga olingan xolda oshkoralik, ochiq-oydinlik, adolatlilik va 

xolislik  tamoyillari  asosidadavlat  subsidiyalari,  ijtimoiy  buyurtmalari  va  grantlari  shaklida 

taqsimlandi.  2011-2014  yillarda  davlat  grantlari,  subsidiyalar  va  ijtimoiy  buyurtmalari  sifatida 

taqsimlangan  mablag’larning  miqdori26,2  mlrd.  sumni  tashkil  etdi.  Bu  ko’rsatkich  2008-2010 

yilga nisbatan 2,3 baravarga oshdi.

 

Shuningdek,  nodavlat  notijorat  tashkilotlari  faoliyatini  qo’llab-quvvatlash  uchun  Davlat 

byudjetidan ajratiladigan mablag’lar xajmlarini belgilash, ushbu mablag’larni taqsimlash, ulardan 

---

foydalanish  monitoringi  bilan  bog’lik  masalalar  ijro  etuvchi  xokimiyat  organlarining,  shu 

jumladan,  Vazirlar  Maxkamasi,  Moliya  vazirligi  tasarrufidan  chiqarilib,  mamlakat  qonun 

chiqaruvchi oliy organi O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tasarrufiga berildi. 

Bu  albatta,  xududlar  manfaatlarini  Oliy  Majlis  senatorlari,  umumdavlat  manfaatlarini  - 

Qonunchilik  palatasi  deputatlari,  adliya  va  moliya  vazirliklari,  jamiyat  manfaatlarini  -  NNT 

vakillari  ifoda  etishi  bilan  umumdavlat  va  jamiyat  manfaatlarining  bir  xilda  ifodalanishiga 

ko’maklashmoqda. 

Natijada  nodavlat  notijorat  tashkilotlarining  jamiyatda  obro’si  oshib,  mustahkamlanib 

borgani sari, ularning roli yanada kuchaymoqda, ular jamiyat xamda davlatning o’zaro samarali 

aloqasini  ta'minlash,  odamlarning  kayfiyatini,  mamlakatda  kechayotgan  o’zgarishlarga 

munosabatini aniqlashning muhim vositalaridan biriga aylanmoqda. 

So’nggi  5  yil  ichida  «Ijtimoiy  sheriklik  to’g’risida»gi,  «Ekologik  nazorat  to’g’risida»gi, 

«Davlat xokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyatining ochiqligi to’g’risida»gi, «Fuqarolarning 

o’zini  o’zi  boshqarish  organlari  to’g’risida»gi,  «Fuqarolar  yig’ini  raisi  (oksoqoli)  va  uning 

maslaxatchilari  saylovi to’g’risida»gi  (yangi  taxrirda) O’zbekiston Respublikasining qonunlari 

qabul qilindi. 

Mamlakatimizda  fuqarolarning  muhim  ijtimoiy-iqtisodiy  muammolarini  xal  etish  va 

fuqarolik jamiyati institutlarining o’rni va ahamiyatining yanada kuchayishida 2014 yilda qabul 

qilingan  «O’zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasining  ayrim  moddalariga  qo’shimcha  va 

o’zgartishlar  kiritish  to’g’risida»gi  (32,  78,  93,  98,  103  va  117-moddalar)  O’zbekiston 

Respublikasi  qonuni  ijobiy  ta'sir  ko’rsatdi,  Konstitutsion  taraqqiyotning  jahon  amaliyotida 

O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida birinchi bo’lib "jamoatchilik nazorati" instituti 

mustahkamlandi. Konstitutsiyada fuqarolar davlat va jamiyat boshqaruvida o’zini o’zi boshqarish 

vositasida,  referendumlar  o’tkazish  va  davlat  organlarini  demokratik  shakllantirish  yo’li  bilan 

ishtirok  etishga,  davlat  organlari  faoliyati  ustidan  jamoatchilik  nazoratini  o’rnatishga  va  uni 

takomillashtirishga xaqli ekanligi mustahkamlab qo’yildi. 

Muhim ahamiyatga ega qarorlarni ishlab chiqish va qabul qilish jarayonlariga aholining keng 

qatlamlarini jalb qilish imkoniyatlarini yaratishni, fuqarolarni davlat boshqaruvi va ijro organlari 

bilan o’zaro samarali aloqasini mustahkamlash, ijtimoiy va sotsial maqsadlarga erishishga  jalb 

etishni tashkil qila olishi va yo’naltira bilishi kabi jixatlari fuqarolik jamiyati institutlarining uziga 

xos va afzallik xususiyatlarini bildiradi. Bu o’z navbatida fuqarolarda daxldorlik va mas'uliyat 

xissinining yuksalishiga, faol xayotiy pozitsiyaga ega bo’lishiga, siyosiy madaniyatni yaqqol aks 

etishiga ko’maklashayotganidan dalolat berib turibdi. 

Birinchi  yo’nalish  -  NNT,  OAV  va  fuqarolik  jamiyatining  boshqa  institutlarini  istiqbolli, 

ijtimoiy va sotsial ahamiyatga ega loyiha va dasturlarini qo’llab-quvvatlashni tashkil etish. 

---

Xisobot  davrida,  O’zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisi  xuzuridagi  nodavlat  notijorat 

tashkilotlarni  va  fuqarolik  jamiyatining  boshqa  institutlarini  qo’llab-quvvatlash  Jamoat  fondi 

mablag’larini boshqarish bo’yicha Parlament komissiyasi NNT, OAV va fuqarolik jamiyatining 

boshqa  institutlarining  ijtimoiy  va  sotsial  ahamiyatga  molik  istiqbolli  loyiha  va  dasturlarini 

qo’llab- quvvatlash bo’yicha bosqichma-bosqich tizimli ishlarni amalga oshirib bormoqda. 

Mamlakatimizda  demokratik  o’zgarishlarni  amalga  oshirish,  modernizatsiya  qilish  va 

jamiyatni  liberallashtirish  jarayonlariga  yaqindan  yordam  berish,  NNT,  OAV  va  fuqarolik 

jamiyatining boshqa institutlarini moliyalashtirish manbalarini shakllantirish uchun ob'ektiv shart-

sharoit  yaratish  maqsadida  Parlament  komissiyasi  to’grisidagi  Nizomga  asosan  quyidagi 

yo’nalishlarda ishlar amalga oshiriladi: 

Fond mablag’larini taqsimlash tartibiga muvofiq, Davlat byudjetidan ajratiladigan xar  yilgi 

mablag’larning xajmlarini belgilash va samarali taqsimlash maqsadida, NNT, OAV va fuqarolik 

jamiyatining  boshqa  institutlari  faoliyatlarini  hamda  loyiha  va  dasturlarini  qo’llab-quvvatlash 

masalalari bo’yicha keng jamoatchilikning, davlat xokimiyati va boshqaruvi organlarining fikr- 

mulohazalari va takliflari chuqur o’rganiladi. 

Ularning  natijasida  Jamoat  fondining  NNT,  OAV  va  fuqarolik  jamiyatining  boshqa 

institutlarini qo’llab-quvvatlash uchun xar yilgi byudjet talabnomalari shakllantiriladi va keyingi 

yil Davlat byudjeta loyihasiga kiritilishi uchun O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasiga 

yuboriladi.  O’zbekiston  Respublikasi  Davlat  byudjet  parametrlari  loyihasini  ko’rib  chiqish, 

muhokama  qilish  va  tasdiqlash  jarayonlarida  NNT,  OAV  va  fuqarolik  jamiyatining  boshqa 

institutlarini  qo’llab-quvvatlash  uchun  belgilanadigan  mablag’  miqdori  to’g’risidagi  Parlament 

komissiyasining taqdimnomasi O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan xar yili o’rganib 

chiqiladi. 

Shu tarzda 2010-2014-yillar mobaynida umumiy miqdorda 30,7 mlrd. sum mablag’ ajratildi. 

Bu  mablag’lar  davlat  ijtimoiy  buyurtmasi,  grant  va  subsidiyasi  shaklida,  jami  bo’lib  1100  ta 

loyihani  xamda  NNT,  OAV  va  fuqarolik  jamiyatining  boshqa  institutlarining  birlashma  va 

uyushmalarining  ustav  faoliyatlarini  bajarishlari  xamda  devonlarini  saqlash  uchun  taqsimlandi. 

Xususan, Parlament komissiyasi tomonidan davlat byudjeta mablag’lari xisobiga 2010 yilda - 4,5 

mlrd. so’m, 2011 yilda - 5 mlrd. so’m, 2012 yilda