Мазмуны: тил ҳӘМ Әдебият

19 - qoida.
 125
ga bo’lish (
p
 0). 
Sonni 125
ga bo’lish uchun, uni 8ga ko’paytirish va natijani 
ga bo’lish kifoya. 
Qoidaning isboti 15 qoidasiga o’xshash. 
8 – usuldagi sezilarsiz o’zgarishlari quyidagi 75ga bo’lish qoidasini ifodalashga yordam 
beradi.. 
20 - qoida.
75 ga bo’lish 
. Sonni 75 ga bo’lish uchun, uni 3 ga bo’lib, bo’linmani 4 ga 
ko’paytirish va natijani 100ga bo’lish kifoya. 
Isbot.a
— berilgan son bo’lsin. ((
a
: 3) 4): 100 ifodasi, qoidaga asoslanib, sodda
a
: 75 
shakliga ega bo’ladi. Demak,
 a
: 75 = ((
a
: 3 ) 4): 100. Shuni isbotlash talab qilingan edi. 

---

86 
Misol.
60 900 : 75 = ((60 900 : 3) 4): 100 = (20 3 0 0 - 4 ) : 1 0 0 = 8 1 2 0 0 : 100 = 812. 
Bugungi pedagogik-psixologik nazariya va amaliyotida “kompetentlik” va “kompetensiya” 
tushunchalari bir vaqtda qo‘llanilmoqda. Qisqa qilib aytganda, kompetensiya, ta’lim 
oluvchilarning tayorgarligiga avvaldan qo‘yilgan talablarni anglatsa, kompetentlik shaxsning 
mavjud sifatlari va qo‘yilgan doiraga, sohaga munosabati bo‘yicha shaxs faoliyatining minimal 
tajribasi bilan belgilanadi. Nemis tilida ommalashtirilgan ilmiy-amaliy adabiyotlarda faqat bir 
so‘z kompetensiya shaklida qo‘llanilib, Hilbert Meyr o‘quvchi va o‘qituvchi kompetensiyalarini 
alohida izohlab, bu atamani, ayniqsa, o‘quvchiga yo‘naltirish lozimligini ta’kidlab shunday 
deydi: 

Kompetentli o‘quvchi “quruq bilim” sohibi bo‘lib qolmasdan, o‘z bilimlaridan yuzaga 
keladigan vaziyatlarda yetarlicha foydalana oladi, u xotirasida tez tiklanadigan (faol) bilimlar 
mazmuniga ega. 

Kompetentli o‘qituvchi esa pedagogik faoliyatida o‘ziga ishongan holda, o‘zini 
qiynamasdan (sog‘ligini asragan holda) nazokat bilan dars bera oladi. Bundan tashqari, u 
ta’limdagi qiyinchiliklarni anglagan holda o‘z ustida ishlashga tayyor turadi. 
Kompetensiya so‘zining ko‘plikdagi ma’noni ifodalashi, uning muayyan sistemani tashkil 
qilishi, bu sistemadagi tushunchalarni alohida ajratib olgan holda mashq qilib bo‘lmasligi, bir 
so‘z bilan aytganda, uning qobiliyatlar jamlamasi ekanligi e’tirof etilgan(1). 
amerikalik olim J. Raven kompetentlilikning 37 turini ta’kidlab o‘tadi. Ular jumlasiga: 
aniq maqsadga erishish uchun ustuvor yo‘nalishni idrok qilish qobiliyati, o‘z faoliyatini 
nazoratda tutish, faoliyat jarayoniga hissiyotlarni yo‘naltirish, mustaqil ta’limga tayyor turish, 
qayta aloqadan foydalanish, o‘ziga ishonch, shaxsiy nazorat, ishga kirishib keta olish: ilojsizlik 
hissining begonaligi, kelajakni yaxshi tasavvur etish, mavhumlashtirishga moyillik, maqsadga 
erishishga bog‘liq muammolarga diqqatni qarata bilish, mustaqil tafakkur, originallik, tanqidiy 
tafakkur, murakkab masalalarni yecha bilish qobiliyati, bahsli masalalarni yechishga tayyorlik, 
me’yorli tavakkal qilish, taqdirga tan bermaslik, jamiyatning innovatsiyalarni yaxshi qarshi 
olishiga bo‘lgan ishonchning mavjudligi, natijaning ijobiyligi va ikki tomonlama foydali 
ekanligini maqsad qilib olish, qat’iyatli(sabotli), ishonchli, o‘zini maqsadga muvofiq tutish 
qoidalariga buysunish, qaror qabul qilish qobiliyati, javobgarlik hissi, maqsadni ko‘zlab 
hamkorlikda ishlay bilish qobiliyati, maqsadga erishish yo‘lida boshqalarni ham ishga unday 
olish qobiliyati, o‘zgalarni tinglay bilish va ularning fikrlarini ham inobatga olish qobiliyati, 
hamkorlarining imkoniyatlariga sub’ektiv baho berishga urinish, boshqalarning mustaqil qaror 
chiqarishlariga yo‘l berish, o‘zaro nifoqlarni hal qilish va ixtiloflarni mo‘tadillashtirish, 
birovning qo‘l ostida faoliyat yuritayotgan paytda samarali ishlash qobiliyati, turli uslubdagi 
yashash tarziga nisbatan bag‘rikenglik, siyosiy plyuralizmni tushunish, tashkiliy va jamoaviy 
rejalashtirishga tayyorlik kabilar kiradi. 
O‘zbekiston Respublikasida umumiy o‘rta va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limida 
matematika fanini o‘rganishning asosiy vazifalari: 
ta’lim-tarbiya jarayonida tayanch kompetensiyalarni matematika fani mazmuniga oid 
umumiy kompetensiyalar bilan birgalikda shakllantirish; 
fanlar integratsiyasini inobatga olgan holda ta’lim mazmunini hayot va texnika taraqqiyoti 
bilan bog‘lash, ongli ravishda kasb tanlashga yo‘naltirish orqali o‘quvchilarda mustaqil ijodiy 
fikrlash kompetensiyasini shakllantirish va rivojlantirishdan iborat.