Мазмуны: тил ҳӘМ Әдебият

Bobur Mirzoning rahbarligida muomala madaniyati haqida.
Bobur Mirzo rahbarlik
faoliyatida muomala madaniyati, yoqimli va muloyim suhbat olib borish, har qanday qo’l 
ostidagilarning fikrini eshita bilish, ularning ham fikrini hurmat qilishi kerakligini yaxshi bilar 
edi. Bu haqida Amerikalik sharqshunos olim Xarold Lamb: Unga buvisi Eson Davlat begimning 
nomigagina Andijon hukmdorligi haqida , hali kuyovga chiqmagan opasi Xonzoda begim esa 
uni yana Samarqand sari yurishga da’vat qilib, baxtini yana bir bor sinab ko’rishini aytayongani, 
onasi Qutlug’ Nigorxonim esa unga yoshi o’n to’qqizga yaqinlashib qolganini eslatib, boshini 
ikki qilish lozimligini uqtirayotgani haqida aytib o’tgandi. U bu uchchala vaziyatta ham 
ayollarning fikrining to’g’riligini tushungan va ularning har qanday safarlarida qadam-baqadam 
ergashib kelayotganligin bu boshqa ayrim qarindosh erkaklardan farqli o’laroq sadoqatliroq 
ekanligini yaxshi bilgan. 
Uning muomala madaniyati va aqliy zakovati,uzoqni ko’ra olish salohiyati “Bobur 
Hindistonda” asarida yana bir bor o’z tasdig’ini topadi.Ya’ni Uilyam Erskinning aytishicha, 
Bobur Hindistonga Agraga eng issiq mavsum hisoblanadigan may oyida kelgan edi. 
Hindistonning jazirama issig’iga chiday olmagan askarlarning juda ko’pchiligi xolsizlanib o’la 
boshlagan, bunday noqulay vaziyat Boburning beklari va amirlari yuragiga ham g’ulg’ula solib, 
ularning ko’plari uyiga qaytib ketishni ixtiyor qilib qolgan edi. Boburning eng yaxshi 
do’stlaridan biri bo’lmish Xo’ja Kalon ham qaytib ketish payida edi.Bu tajribali sarkarda va 
dono masahatchiga Boburning e’tiqodi baland edi.Shunday qilib, Bobur bek va amirlarini hamda 
o’z yaqinlarini to’plab maslahatlashdi.Uzoq yo’l bosib, og’ir va mashaqqatlii janglarda raqiblarni 
engib, nihoyat ulkan muvaffaqiyatga erishgani, bexisob boylikka to’la o’lka ularning ixtiyorida 
ekani, ulkan mehnat va mashaqqat hisobiga kelgan bu boylik va obro’-e’tibor qo’rqoqlik va 
irodasizlik tufayli qo’ldan boy berilayotganligi, bu hol esa butun insoniyat oldida sharmadilik 
ekanligini aytib turib, ketmoqchi bo’lganlarning yo’lini to’smoqchi emasligini e’lon qildi. “Men 
bilan qolishni istamaganlar ketaversin.Men ularga ruxsat beraman “,- deb qo’shib ham qo’ydi. 
Shoxning murojaati ularning g’ururiga tegdi shekilli, ketishga qaror qilganlar o’z shashtlaridan 
qaytib,shoxga o’z sadoqatini bildirdilar,-deydi.Bu vaziyatta ham Bobur kerakli vaqtda va kerakli 
vaziyatdan unumli foydalanib, o’zining oqilligi,zakovati tufayli askarlarga marraga yetib kelgan 
paytta undan bosh tortib ketmasligini,faqatgina bugunni o’ylamasliklarini,bu kunlarga yetib 

---

102 
kelish uchun qancha qurbonlar, yo’qotishlar bo’lganligini,mashaqqatlardan o’tganligini yana 
bir bor aytib o’tib o’zining shu so’zlagan nutqi orqali rahbarlik, liderlik qobiliyatini dalilladi. 
Bobur har qanday sharoyitda ham o’z qo’l ostidagilarga ta’sir o’tkazishning eng qulay 
va unumdor shakllarini topa olar va qo’llay olar edi.