Mazmuni: Kirisiw

Balıq jetistirishda tóginler
Balıqshilik háwizlerin tóginlew suw háwizindegi azıq-túlik rezervlariniń ósiwine alıp keletuǵın organogen elementlerdiń sanın asıradı hám sol sebepli balıq ónimleriniń maydan birliginen shıǵıwın asıradı. Suw saqlaǵıshlardı tóginlew ushın zárúr shárt-olardıń melioratsiyası. Tezek tıǵız filtratsiya bolmaǵan topıraqlı turaqlı yamasa tómen aǵımlı suw háwizlerine kiritiledi. Íssılıq suw háwizinde mineral hám organikalıq tóginler isletiledi.
Organikalıq tóginlerden jaqsı shirigan, sabanlarlı tezek, kompost, tezek hám jasıl tezek isletiledi. Organikalıq elementlardıń artıqsha toplanıwı ushın suw háwizleri ádetde hár jılı emes, bálki 2-4 jıl dawamında organikalıq tóginler menen urıwlantiriladi. Organikalıq tóginlerdi kirgiziw suw háwizleriniń tábiy balıq ónimliligin 50-150% ga asırıwǵa járdem beredi.
Mineral tóginlerden azot hám fosfor eń tez-tez isletiledi, sebebi ádetde olardıń sanı minimal. Qosılǵan mineral tóginler sebepli tábiy balıq ónimliligin asırıw, birinshi náwbette, suw háwizindegi biogen elementlerdiń bar ekenligine baylanıslı. Mısal ushın, joqarı nátiyjeli suw háwizlerinde tóginlerdi tayarlawǵa hájet joq. Tóginlerdi qóllaw arqalı bunday suw háwizleriniń balıq ónimliligin asırıw kishi boladı.
Mineral tóginlerdi qóllaw arqalı kem natiyjelili suw háwizleriniń balıq ónimliligi 3, 0-3, 5 ret yamasa odan kóp muǵdarda asırılıwı múmkin. Mineral tóginler sebepli balıq ónimleriniń kutilayotgan ósiwi suw saqlaǵıshdıń jaǵdayın úyreniwge tiykarlanǵan bolıwı kerek. Tájiriybe sonı kórsetedi, suwdı ximiyalıq analiz etpesten tóginlerden aqılǵa say paydalanıw hám suw háwizlerinde fitoplanktonniń rawajlanıwın baqlaw múmkin emes. Tóginlerdi qóllaw shastotası hám bir retlik dozalar biogen elementlerdiń quramına hám fitoplankton organizmleriniń rawajlanıwına qaray anıqlanıwı usınıs etiledi.
Suw háwizinde etarli biogenlar ámeldegi bolsa (2 mg/l mineral azot hám 0, 5 mg/l mineral fosfordan kóp bolsa ), bunday suw bazası ádetde urıwlantirilmasligi kerek.
Mineral tóginlerdiń artıqsha qollanılıwı istalmagan, sebebi biogen elementlerdiń joqarı muǵdarı joqarı bolǵan suw háwizleriniń balıq ónimliligi optimal dozalar menen suw háwizleriniń balıq óndirisinen azmaz úlkenlew bolıp tabıladı hám olardı ámelge asırıw ushın qosımsha sarplanǵan tógin hám jumısshı kúshin ekonomikalıq tárepten oqlamaydi.
Suwda az muǵdarda biogenlar hám fitoplanktonniń hálsiz rawajlanıwı menen siz tómendegilerdi ámelge asırıwıńız kerek: azot hám fosforli mineral tóginler, olardıń konsentraciyasın 2 mg/l azot hám 0, 5 mg/l fosforga etkazish ushın bunday usıl menen.
Mısal. Suw háwizindegi suw muǵdarı 0, 2 mg/l bolsa, azot kontsentratsiyasın 2 mg/l ga etkazish ushın 1 ge suw saqlaǵıshqa qansha ammiak selitrini kirgiziw kerekligini esaplaw kerek. suw saqlaǵıshdıń ortasha tereńligi 0, 8 m. nitrat quramındaǵı azot muǵdarı 35%.
Tap sonday, superfosfat kirgiziw tezligin esaplaw. Tezek úlken suw háwizleri egiw aldın 10 -l5 kún ishinde baslaw kerek. suw háwizleri 1 /3 kólemleri menen toldırilganda hám suw temperaturası 7-10°S ga kóterilganda, olar balıq bolıp tabıladı. tóginlerdiń qayta dozalari 7-10 kún ishinde vegetatsiya dáwirdiń birinshi yarımında hám ekinshi yarımında 10 -45 kúnden keyin ámelge asırılıwı kerek. Bul fitoplanktonniń rawajlanıw dárejesin baqlaw kerek.

Fitoplanktonniń rawajlanıwın baqlaw tuwrıdan-tuwrı hám tikkeley bolmaǵan usıl menen ámelge asırılıwı múmkin.

Tuwrıdan-tuwrı baqlaw usılı menen 1 m 3 menen qayta esaplanǵan organizmler sanı esapqa alınadı hám tiri hám ólik kletkalar qatnası anıqlanadı. Fitoplanktonni tuwrıdan-tuwrı usıl menen esaplaw -júdá kóp waqıt talap etetuǵın jumıs, bul bolsa atqarıwshınan joqarı ilmiy tájriybeni talap etedi.
Bir neshe tikkeley bolmaǵan usıllar bar. Olardıń eń ápiwayı usılı vizual qadaǵalaw usılı esaplanadı. Disk járdeminde Sekki ashıqlıqtı o'lshaydi hám aq sirt ústinde suw ústininiń reńin anıqlaydı. Fitoplanktonniń rawajlanıwı menen ashıqlıq azayadı hám disktaǵı suw jasıl rańga aylanadı. Fitoplanktonniń biomassasi túsiwi menen ashıqlıq asadı hám suwdiń reńi bawırrań rańga iye boladı. Eger Sekki diskı daǵı ashıqlıq 10 -15 sm bolsa, ol jaǵdayda suw háwizindegi azot hám fosfor muǵdarı tómen sonda da tóginlerdi qóllawdan shaǵılısıw kerek. 0, 5 m den artıq suwdiń ashıqlıǵı menen hár bir 5-6 kún ishinde mineral azot kontsentratsiyasın hár sapar 2 mg/l ga hám fosforni 0, 4-0, 5 mg/l ga alıp keliw kerek. mineral tóginlerdiń aqırǵı bólegi qattı hám nagulnye suw háwizlerinde 30 -40 kún dawamında balıq tutıwdan aldın ámelge asıriladı. Pútkil máwsim ushın qattı suw háwizleri ádetde 6 -8 ret urıwlantiriladi hám nagulnye — 8-10 ret.
Lyakhnovish (1964) maǵlıwmatlarına kóre, azotli hám fosforli tóginlerdi kirgiziw arqalı SSSRniń Oraylıq aymaqlarındaǵı kóplegen suw háwizleriniń tábiy balıq ónimliligi 2, 5-3, 0 ret asırılıwı múmkin. Soǵan kóre, balıq ónimliligin asırıw suw saqlaǵıshda islep shıǵarılǵan balıq muǵdarın asıradı.
Suw saqlaǵıshlardı tóginlew olardıń tábiy balıq ónimlerin asırıwǵa múmkinshılıq beredi. Arnawlı bir ayrıqshalıqlarǵa iye bolǵan bir neshe túrdegi tóginler bar. Olar natiyjeliligin tásir jetisshi faktorlardı esapqa alǵan halda tuwrı ámelge asırılıwı kerek. Tóginlerdi tuwrı saqlaw hám qawipsizlik ilajlarına ámel qılıw zárúrli áhmiyetke iye.