Mazmuni I bap Neftti termik qayta islew haqqında magliwmat

Tema:Neftti termik qayta islewdin teoriyaliq tiykarlari

Mazmuni
I Bap Neftti termik qayta islew haqqında magliwmat

Kirisiw.................................................................................2

1.1. Termik krekin mánisi...................................................5
1.2. Termik krekin texnologiyalıq sisteması xarakteristikası............... 10
1.3. Neft sheki onimsi pirolizi.............................................................. 12
1.4. Piroliz procesi sheki onimsi hám ónimleri.....................................15
1.5. Gidrotazalaw processlerin..............................................................18

II Bap

2.1. Neftni qayta islewden alınatuǵın ónimler......................................28
2.2. Neftni qayta islew tiykarg'i turler..............................................35


Juwmaqlaw
Paydanılǵan ádebiyatlar

Kirisiw

Mámleketimiz ekonomikasın strukturalıq ózgertiw, tarmaqlardı modernizaciyalaw, texnikalıq hám texnologiyalıq jańalawǵa tiyisli joybarlardı ámelge asırıw ushın investitsiyalardı tartıw boyınsha atqarılıp atırǵan jumıslar bólek itibarǵa ılayıq.
Áne sonday zárúrli obiektler haqqında sóylegende, qubla Kareyalıq investor hám qánigeler menen sheriklikte Surg'il koni negizinde júzege keliw etilgen Ústúrt gaz-ximiya kompleksin bólek aytmoqchiman. Ulıwma baxası 4 milliard dollardan asatuǵın bul kompleks dúnyadaǵı eń zamanagóy, joqarı texnologiyalar tiykarında isleytuǵın, iri kárxanalardan biri boldı. Komplekstiń jumısqa túsiriliwi jılına 83 mıń tonna kem ushraytuǵın polipropilen ónimin islep shıǵarıw imkaniyatın beredi. Holbuki, bul ónim ilgeri mámleketimizge shetten, úlken valyuta esabına alıp kelinar edi. Áyne waqıtta usı kárxana polietilen islep shıǵarıw kólemin 3, 1 ese kóbeytiw, mıńnan zıyat joqarı maman qánigelerdi jumıs menen támiyinlew ushın múmkinshilik jaratılıwması menen úlken áhmiyetke iye esaplanadı.
Mámleketimizdiń 2019 -jılǵa belgilep alınǵan shek hám maqsetleri, sociallıq-ekonomikalıq rawajlanıwınıń tiykarǵı ústin turatuǵın baǵdarların anıqlap alıwda jáhán kólemindegi ele-berli dawam jetip atırǵan global krizis menen baylanıslı júzege kiyatırǵan saldamlı mashqalalardi esapqa almasligimiz múmkin emes, álbette.
Áne sol máseleler sebepli búgingi kúnde dúnya bazarlarında talaptıń keskin azayıp, uǵımsızlıq saqlanıp qalıp atırǵanı, shápáátsiz básekiniń barǵan sayın kúsheyip baratırǵanı, islep shıǵarıw pátleriniń tómenlewi jáhán daǵı kópshilik mámleketliklerge unamsız tásir kórsetip atırǵanınıń guwası bolıp atırmız. Bunday oǵada quramalı jaǵday bárshemizden ertangi kúnimizni kóriwde, perspektivasımizni belgilep alıwda, áwele, eskicha qarawlar qálipinen waz keshiwdi, omirin tawısqan, búydew múmkin, inersion usıllardan tolıq waz keshiwdi talap etedi.
Biz ushın tiykarǵı wazıypa - islep shıǵarıwdı texnikalıq hám texnologiyalıq tárepten
úzliksiz jańalap barıw, turaqlı túrde ishki múmkinshilik hám rezervlerdi ızlep tabıw, ekonomikada tereń strukturalıq ózgerislerdi ámelge asırıw, sanaattı modernizaciya hám diversifikatsiya qılıwdı izbe-iz dawam ettiriwden ibarat bolıwı zárúr. Áyne sonday jańasha qaraw hám háreketler pútkil jumısımızdıń negizin shólkemlestiriwi shárt.
Usıǵan baylanıslı ishki múmkinshilik hám rezervlerimizni jumısqa salıwdıń eń zárúrli baǵdarı biziń jayimizdegı bay mineral shiyki zat hám ósimlik dúnyası resurslarini tereń qayta islewdi basqıshpa-basqısh asırıp barıw, sonıń menen birge, joqarı qosımsha bahaǵa iye bolǵan ónimler óndiristiń kólemi hám túrin keńeytiwden ibarat bolıwı kerek.
Basqasha aytganda, xomashyoni jahon bozorida talab katta bo'lgan ónimge aylandırıw ushın qayta islewdiń 3-4 basqıshlı sistemasına ótiwimiz zárúr. Bul sistemanıń mánis-mánisi sonnan ibarat, ubirinshi basqıshda shiyki zattı dáslepki qayta islew, yaǵnıy yarım fabrikatlar tayarlaw, keyingi basqıshda sanaat tiykarında islep shıǵarıw ushın tayın materiallarǵa aylandırıw, úshinshi, juwmaqlawshı basqıshda bolsa tutınıw ushın tayın ónim islep shıǵarıwdı názerde tutadı.
Buǵan baylanıslıǵı programmalardı islep shıǵıw hám ámelge asırıwda hár bir túrdegi baslanǵısh shiyki zat, yaǵnıy yarım fabrikatlarni tereń qayta islewden tartıp, onı tutınıw ushın tayın ónimge aylandırıwge shekem bolǵan juwmaqlawshı basqıshqa shekem pútkil islep shıǵarıw procesin gúzetip barıw zárúrshiligi payda bolıp atır.
Qısqa aytqanda, islep shıǵarıwdı shólkemlestiriwdiń pútkil procesin - shiyki zattı tereń qayta islewden tokı onı tayın ónimge aylandırıwge shekem bolǵan jolin- siklini, sarplanǵan ǵárejetlerdiń maqsetke muwapıqlıǵı hám qanshelli ózin orawın tiykarlab bergen halda, prognoz qılıwdı támiyinlew dárkar.
Esap -kitaplar sonı kórsetip atırki, joqarı qosımsha bahaǵa iye bolǵan ónimler islep shıǵarıw nátiyjesinde 2030 -jılda, jańa túrdegi tovarlar tayarlawdı ózlestiriw tiykarında neft-gaz-ximiya salasında ónim islep shıǵarıw kólemi 3, 2 ese, reńli metall ónimleri 2, 2-ret, qara metalldan tayarlanatuǵın buyımlar 2, 3 márte, ximiya sanaatı ónimleri, atap aytqanda, mineral tóginler 3, 2 ese kóbeyiwi múmkin.
Áyne sol kóz menen qaraytuǵın bolsaq, yaǵnıy, jáhán ekonomikasınıń rawajlanıw processlerin tereń analiz etken, ózimizdiń resurs hám múmkinshiliklerimizni real bahalaǵan halda, biz aldımızǵa anıq maqsetti - yaǵnıy, 2030 -jılǵa barıp mámleketimizde jalpı ishki ónim kólemin keminde 2 ese asırıw wazıypasın qoyıwımız ushın búgin, hesh shubhasız, barlıq tiykarlarımız bar.
Neft-gaz sanaatı Ózbekstan ekonomikasınıń jetekshi tarmaqlarınan biri. Bul tarawdıń rawajlanıwı mámleketimiz ekonomikalıq turaqlılıǵın, sanaatınıń rawajlanıwı hám xalqımız párawanlıǵı jáne de asıwında zárúrli faktor boladı.
Prezidentimiz Islam Karimovning 2015-jıl 4-mart daǵı «2015-2019 -jıllarda islep shıǵarıwdı strukturalıq ózgertiw, modernizaciya hám diversifikatsiya qılıwdı támiyinlew boyınsha ilajlar programması tuwrısında»gi pármanında neft-gaz sanaatın rawajlandırıwdıń jańa keleshekleri belgilep berilgen. Bul hújjetke muwapıq neft-gaz sanaatında tábiy gaz hám gaz kondensatini tereń qayta islew tiykarında joqarı qosımsha bahaǵa iye ónim islep shıǵarıw kólemin asırıw hám túrin keńeytiw, kiripti kóbeytiw, ámeldegi quwatlardı modernizaciyalaw hám jańaların qurıw jumısları ámelge asırılıp atır. Bıyılǵı jılda ulıwma baxası 20, 6 milliard dollarlıq 38 investitsiya joybarın orınlaw joybarlastırılǵan. Buxara wálayatında jaylasqan Qandim gazkondensat kánleri toparın ózlestiriw degi tiykarǵı islep shıǵarıw obiekti esaplanǵan Qandim gazdı qayta islew kompleksi olardan biri bolıp tabıladı.
“Ózbekneftgaz” milliy xolding kompaniyası Rossiyanıń «LUKOYL» neft kompaniyası menen sheriklikte “Qandim-Háwizk-Shodi-Qońırat” ónimin bólistiriw tuwrısındaǵı pitim sheńberinde Qandim gazkondensat kánleri toparın ózlestiriw joybarın ámelge asırıp atır. Bul gruppaǵa Qandim, Quvachi- Olot, Oqqum, Parsanko'l, Xo'ja hám Batıs Xo'ja sıyaqlı altı gazkondensat koni kiredi.
Qandim gazdı qayta islew kompleksi quramına jılına 8, 1 milliard kub metr tábiy gazdı qayta islew quwatına iye zavod, sonıń menen birge, 114 qazıw qudug'i, 11 arnawlı maydan hám 4 yig'uv punktin óz ishine alǵan tábiy gazdı toplaw sisteması kiredi. Bunnan tısqarı, 370 kilometr gaz trubası, 160 kilometr avtomobil jolı qurıw joybarlastırılǵan. Kompleks hám infratuzilma obiektlerin qurıwǵa 7 mıńǵa jaqın kisi qosıladı.
- Bul kompaniyamizning Ózbekstandaǵı eń iri investitsiya joybarı bolıp tabıladı,
- dedi «LUKOYL» kompaniyası prezidenti vagit Alekperov.- Úskeneler jetkiziw, gazdı qayta islew kompleksin qurıw hám Qandim kánler toparın úskenelew boyınsha shártnama ma`nisi 2, 7 milliard dollardı quraydı. Dáslepki basqıshda bul joybarǵa jóneltiriletuǵın jámi investitsiya kólemi 3, 3 milliard dollar muǵdarında bahalanıp atır. Bulmanǵa eń jaqsı qánigeler hám zamanagóy texnologiyalar qosıladı, islep shıǵarıw qawipsizligi, miynet hám átirap -ortalıqtı qorǵawǵa tiyisli barlıq standartlarǵa ámel etiledi.
Qısqa aytqanda, Qandim gazdı qayta islew kompleksiniń júzege keliw etiliwi Ózbekstan gaz kánlerin ózlestiriwdi jańa basqıshqa kóteredi. Oraylıq Aziyadaǵı iri islep shıǵarıw komplekslerinnen biri bolǵan bul zavodta 2 mıńnan zıyat turaqlı jumıs ornı jaratıladı.Processni ámelge asırıwdan maqset. Neftni aydaw processinde alınǵan qaldıqlarǵa termik kreking rejiminde ishlov berip, olardıń termik bólekleniwi nátiyjesinde qosımsha neft ónimleri alıw.
Processni ámelge asırıw ushın sheki onim hám alınatuǵın ónimler. Bul process ushın sheki onim retinde neftni baslanǵısh aydawda alınǵan qaynaw temperaturası 3500 S den joqarı bolǵan mazut, 5000 S den joqarı bolǵan gudron yamasa kokslash hám katalitik krekinglash processinde alınǵan salmaqli gazoyllar qollanıladı.
Bul process nátiyjesinde tómendegi ónimler alınadı :
1. Gaz quramında hár qıylı daǵı uglevodorodlari bolıp, gazdı fraksiyalarga ajıratıw apparatları ushın sheki onim esaplanadı.
2. Benzin- oktan sanı 66 -72 eger altıngugurtli neft qayta islenip atırǵan bolsa, benzin quramında 0, 5-1, 2 % (massa ) altıngugurt boladı. Termik krekinglashdan alınǵan salmaqli gazoyl qayta islenip atırǵan bolsa, benzin quramında 25 % (massa ) to'yinmagan uglevodorodlar ámeldegi bolıp, tómen ximiyalıq stabillikka iye boladı.
Bul benzindi avtomobil benzini komponenti retinde islep atirǵanda oǵan oksidleniw ingibitorlari aralastırılıwı shárt.
3. Kerosin - gazoyl fraksiyasi - kemelerde isletiletuǵın mazutning tiykarǵı komponenti esaplanadı, gidrotozalashdan keyin dizel janar maysı komponenti retinde isletiliwi múmkin.
4. Kreking - qaldıq - islep shıǵarıw apparatları ushın janar may retinde isletiledi. Mazutga salıstırǵanda onıń janıw ıssılıǵı úlken, jabısqaqlıq hám qatıw temperaturası past bolıp tabıladı.
Texnologiyalıq sistema jazıwı
Termik krekinglash texnologiyalıq sxemasınıń dúzilisi bul process qaysı maqsette ámelge asırılıp atırǵanlıǵı hám processda qollanilayotgan shiyki buyımlarǵa uyqas halda hár qıylında bolıwı múmkin. Biz kórip shıǵıs texnologiyalıq sistema salmaqli, qaldıq sheki onim ushın qollanıladı.
T-1 ısıtǵıshda qızdırılǵan sheki onim eki bólekke bolınıp, bir bólegi K-3 rektifikastion kolonnaning tómengi bólegine, ekinshi bólim K-4 tómen basımlı puwlatıw kolonnasining joqarı bólegine be riladi. K-4 kolonnaga berilgen sheki onim salmaqli g'azoyl fraksiyalari menen tuyinib K-3 kolonnaga uzatıladı. K-3 kolonna tagligidan qaldıq P-1 pechga uzatıladı. K-3 kolonna ajıratıwshı tabaq járdeminde eki bólekke ajıratılǵan bolıp, bul tabaqta jıynalǵan ónim P-2 pechga uzatıladı.

32-súwret. Termik krekinglash texnologiyalıq sisteması

I-sheki onim; II-gaz; III-turaqlılastırıwshı kolonna joqarısınan shıǵıwshı fraksiya; Iv-turaqlı benzin; v-kerosin-gazoyl fraksiyasi; vI-kreking qolqig'i
P-1 hám P-2 pechlarda termik kreking procesi barıp, krekinglash ónimi bul pechlardan K-1 reakstion kolonnaga, odan joqarı basımlı puwlatıw kolonnasi K-2 ge uzatıladı. K-2 kolonnada suyıqlıq puw sistemasınan krekingqoldiq ajratıladı hám K-4 kolonnaning tómengi bólegine beriledi. K-4 te kreking qaldıqtan kerosin-gazoyl fraksiyasi puwi ajralıp, kolonna joqarısınan shiǵarıladı. K-2 kolonna joqarısınan shıǵarılıp atırǵan puw K-3 rektifikastion tómengi bólegine uzatıladı. K-3 kolonna joqarısınan benzin puwi hám gaz shıǵarılıp, XK-1 sovitgich hám E-1 gaz separatori jardeminde nostabil benzin hám gazǵa ajratıladı. Nostabil benzin T-3 ısıtǵısh arqalı K-5 stabilizastion kolonnaga berilip, odan kiyim-kenshek uglevodorodlar bug'latiladi hám E-1 de bóleklengen gaz menen birge gazdı fraksiyalash apparatına uzatıladı. Stabil benzin K-5 kolonna tómeninen shiǵarıladı. K-6 kolonna tagligiga jıynalǵan salmaqli fraksiya P-1 pechga uzatılıp, ol jaǵdayda termik krekinglash procesi ámelge asıriladı.

Texnologiyalıq rejim.

27-keste.
Temperatura,⁰S Basim, kgs/sm²

P-1 Ga kirisiwde 390410 50-56

1. 
   dan shiqiwda 470490 22-27
   
2. 
   dan shiqiwda 530545 22-28
   

1. 
   kolonnada 460500 20-25
   
2. 
   kolonnada 430460 8.5-12.5
   
3. 
   kolonnada 210220 8-12
   
4. 
   kolonnada 400415 1.5-3
   

Termogazoyl islep shıǵarıw ushın termik krekinglash apparatı

Termik kreking procesiniń tiykarǵı maqseti texnikalıq uglerod islep shıǵarıw ushın shiyki - buyımlar islep shıǵarıw bolıp tabıladı. Shiyki - buyımlar retinde salmaqlii katalitik gazoyllar qospası hám maylardı selektiv tazalawdan alınǵan distillashli
Ekstraktlar isletiledi. Kreking processinde termogazoyldan tısqarı, gaz, benzin fraksiyasi hám kreking qaldıq alınadı.
Termogazoylning tiykarǵı sapa kórsetkishleri tómendegiler esaplanadı : korrelyastiya indeksi, altıngugurt muǵdarı, frakstion quramı jabısqaqlıǵı hám qatıw temperaturası.
Shiyki - buyımlar 1 - nasos arqalı sıpab alınıp 20 -ıssılıq aralastırgichda kreking qaldıq ıssılıǵı esabına qızdırılıp 11-rektifikastion kolonnaga eki aǵımda tómengi sekstiyasiga beriledi. 11 - kolonna yarım jabıq tabaq menen eki bólekke bólingen: puw tómengi bóleginen joqarı bólekke ótedi, suyıqlıq bolsa kolonkanı ishdagi karmanlarda jıynaladı. Bul erdan suyıqlıq 9 -nasos járdeminde alınıp, 3 - zmeevikli pechga beriledi. Kolonnaning tómengi bóleginen shiyki - buyımlardıń salmaqli bólegi 10 -nasos járdeminde alınıp 2-zmeevikli pechga beriledi. 2-3 zmeevikli pechdan shıǵıp atırǵan kreking ónimi 4-reakstion kameraǵa hám odan keyin 7-joqarı basımlı puwlandırǵıshqa ótedi.
Bul erda qospadan suyıq kreking qaldıq ajıratılıp redukstion qaqpaq arqalı 12-tómen basımlı bug'lanuvchi kolonnaga túsedi. 7-kolonnani joqarıdan shıǵıp atırǵan gaz hám puw 11-kolonnani tómenine jiberiledi. 11-kolonna joqarısınan benzin hám gaz fraksiyalari shıǵıp, 6 -xolodilnik kondensatorda sawıpıladı. keyin 5-gazoseparatorda qospa gaz hám benzinge ajratıladı. Gaz GFUga benzin bolsa turaqlılastırıwǵa jiberiledi. 8-nasos járdeminde benzindiń bir bólegi 11-kolonna joqarısına suwǵarıwǵa beriloadi. 12-kolonnada basımdıń tómenlewi esabına kreking qaldıqtan gazoyl fraksiyasi ajraladi`. 12 kolonnada kondensastiyalanmagan puw 13-kondensator sholanda sawıpılıp kondensat 14-jıynawıshda jıynaladı. Bul erda kondensatning bir bólegi suwǵarıw maqsetinde 15-nasos arqalı 12-kolonna joqarısına qaytarıladı balanstan tısqarısı shıǵarıp jiberiledi. Kreking qaldıq 16 -nasos menen alınıp 17-vakuumlı kolonnaga beriledi. Termogazoyl 17-kolonnaning 17-tabaǵınan aralıq ónim retinde shiǵarıladı.
Kokslanishni aldın alıw maqsetinde kreking - qaldıqǵa jabısqaqlıǵı kem bolǵan ónim menen aralastırıladı. Kreking - qaldıq bitum óndiriste isletiledi. vakuum kolonnada termogazoylnit shıǵıwı 72% (mass sheki onim).
28-keste. Tiykarǵı úskenelerdiń jumıs rejimi

Temperatura, ^0C Basim MPa,

2 – pesh

kirisiw 390-410 5,0-5,6

Shiǵiw 490-500 2,2-2,8

3 – pech

kirisiw 290-320 5,0-6,6

shiǵiw 530-550 2,3-2,9

4 – reaktor

Joqarısı 495-500 2,0-2,6

tómen 460-470 -

7 – Joqarı basımlı puwlandırǵısh

Joqarısı 450-460 1,0-1,3

tómen 430-440 -

11 – rektifikastion kolonna

Joqarısı 180-220 -

karman 300-330 0,9-1,3

tómen 390-410 -

12 – kolonna

Joqarısı 170-200 -

tómen 400-415 0,25-0,40

17 – kolonna

Shǵiwda 305-345 0,007-0,013

Joqarısı 70-90 -

tómen 300-320 -

Apparattıń materiallıq balansı
29-jadval

		I	II
Alınǵan shiyki - buyımlar		100,0	100,0
Alınǵan mahsulot, (mass)	%
Gaz		5,0	5,0
Baslanǵısh fraksiya		1,3	1,3
Benzin fraksiyasi		20,1	20,1
Termogazoyl		24,2	52,6
Kreking qaldıq		48,3	19,9
Joytıwlar		1,1	1,1
Jámi :		100,0	100,0

Neft sheki onimsi pirolizi

Neft hám gaz kórinisindegi sheki onimlerdi termik krekinglashni, taǵı bir kórinisi piroliz dep atalib, ol termik krekingning joqarı temperaturada ótkeriletuǵın forması bolıp tabıladı. Quramı kóp muǵdardaǵı to'yinmagan uglevodorod gazların alıw ushın process tiykarınan 670 ten 12000 C ge shekem bolǵan
temperaturalarǵa ámelge asıriladı. Ádetde piroliz apparatın birinshi náwbette etilen alıw apparatı dep da ataladı. Process propilen, butadien hám atsetilenni maksimum shıǵıwına jóneltiriliwi múmkin. Piroliz gazları menen bir qatarda kem muǵdarda suyıq ónim - smolalar payda boladı. Smolalar quramı tiykarınan kóp muǵdardaǵı monosiklik (benzol, toluol, ksilollar) hám polisiklik (naftalin, antratsen hám basqalar ) aromatik uglevodorodlar bolıp tabıladı.
Piroliz arqalı alınǵan etilen polimerlar, etilspirt hám etilen oksidi islep - shıǵarıwǵa jiberiledi. Processda payda bolatuǵın propilen tiykarınan polipropilen, akrilonitril hám butadien islep-shıǵarıwda paydalanıladı.
Piroliz procesi sheki onimsi retinde uglevodorodli gazlar, jeńil benzin fraksiyalari, gaz kondensatlari, katalitik riforming rafinatlari, kerosin hám gazoyl Fraksiyalari xızmet etedi. Sońǵı jıllarda neft hám neft qaldıqları pirolizi boyınsha izertlewler ótkerilmokda. Process sheki onimdi tańlaw menen piroliz maqseti anıqlanadı. Piroliz ónimler shıǵıwı sheki onim sapasına hám apparat texnologiyalıq rejimine baǵlıq bolıp tabıladı. Etanni pirolizida etilenni shıǵıw muǵdarı kóp boladı. Sheki onimdi salmaqlilesiwi menen etilen shıǵıwı azayadı hám bir waqıtta piroliz smolasi hám koks shıǵıwı artadı. Process temperaturasın asırıw hám reakciya waqtın kemeytiw arqalı etilen shıǵıwı ko'payadi. To'yinmagan uglevodorodlar shıǵıwın asırıw hám koks payda bolishini kemeytiw ushın Reaktsion qospaǵa túrli qosımshalar beriledi, mısalı : suw bug'i, vodorod, metan yamasa vodorod -metan qospası.
Pirolizni túrli málim variantları ámeldegi: qattı ıssılıq tasıwshılı, oǵada qızdırılǵan suw bug'ida, elektrorazryadli naylarda, kernew ayqulaqlarında, katalizatorli sistemada hám de sanaatda keń tarqalǵanı trubalı pechlarda ótkeriletuǵın piroliz bolıp tabıladı.
Zamanagóy piroliz apparatlarınıń tiykarǵı ónimleri 99, 9% (mass.) tazalıqtaǵı etilen, 99, 9% (mass.) tazalıqtaǵı propilen, quramı 30 - 40% (mass.) butadiendan ibarat Butan -butadien fraksiyasi, 25 - 30% (mass.) izobutelin hám 15 - 30% (mass.) n-butilen hám piroliz smolasi esaplanadı. Piroliz smolasi túrli variantlar boyınsha fraksiyalarga haydaladi, yaǵnıy odan aromatik uglevodorodlar, benzin hám qaldıq alınadı.
Etan hám propanni piroliz etilgende izertlew nátiyjeleri sonı kórsetedi, haqıyqatlıqtan da basım asırılıwı to'yinmagan gaz kórinisli reaksiya ónimlerinen payda bolǵan suyıq polimerlar shıǵıwı artadı.
Baslanǵısh sheki onim quramında metanni muǵdarı - piroliz nátiyjeleri analizine kóre unamlı tásirine iye esaplanadı.
Piroliz pechlari konstruksiyası neftni qayta islew zavodlarında qollanılatuǵın pechlardan derlik parq etpeydi. Tiykarınan eki kameralı, óz-ara qızdırılatuǵın qaptal ekranlı vertikal pechlar, hám de radiant - konvekciya tipdagi pechlardan keń paydalanıladı. Piroliz procesi maqul túsetuǵın (optimal ) sharayatı qiska dúgilisiw waqtında joqarı temperatura esaplanadı. Ónimdi reakciya zonasında
Ortasha bolıw waqıtı 0, 7- 1, 5 sekundtı quraydı. Qısqa vaqtli dúgilisiwdi támiyinlew ushın zmeevik trubalarında puw háreketti joqarı tezligi talap etiledi. Etan hám propan pirolizida ámeliy maǵlıwmatlarǵa kóre gaz tezligi pechga kirisiwde 10 -17 m/s ni tashkil etse, shıǵıwda 150 - 200 m/s ga etedi. Bunday joqarı tezlik zmeevik uzınlıǵı boylap basımlar ayırmashılıǵı úlken bolmawi kerek. Zmeevikli pechda ádetde basımlar ayırmashılıǵı 0, 7 - 2 at. ni quraydı. Asırılǵan basım zıyanlı tásirin kemeytiw ushın pech trubalarına, sheki onimge salıstırǵanda keminde 10 % mass. suw bug'i beriledi.
Trubalı pechda baratuǵın neft sheki onimsi pirolizi tómendegi 13-suwretde keltirilgen.
Piroliz ónimlerin sovitishda apparattıń zárúrli úskenelerinen biri 2 toblovchi úskene, qosımsha puw óndiriwshi qazan (kotyolutilizator) hám 4-skrubber esaplanadı. Piroliz ónimlerin tez sovitish ushın toblovchi úskene qosǵısh ga qızdırılǵan suw beriledi, qaysıki puwning temperaturasın 400- 6000 C ge shekem pasaytiradi. Puwni náwbettegi sovitishni qosımsha puw óndiriwshi qazan (kotyolutilizator) 3 te hám 4-suwlı skrubberda ótedi. Skrubber eki bólekten ibarat bolıp, tómengi bólegi nasadkasiz, joqarısı nasadkali kóriniste bolıp tabıladı. Hár eki bólekke joqarıdan suw quyilib turıladı hám bunda skrubber joqarısınan 60 - 620 C ge shekem sawıpılǵan piroliz, tómeninen bolsa smola kondensati hám suw bug'i shıǵadı. Kondensat 5-tındırgichga ajırasıwǵa túsedi, tómeninen smola, orta bólekten suw hám joqarı qatlamnan jeńil distillyatga ajratıladı. Distillyat suw qayta paydalanıw ushın cirkulyatsiya sisteması qollanıladı. Sanaat pirolizida etandan etilen alıw daǵı turaqlı temperatura 750-8000 C shegarasında boladı.

34-súwret. Piroliz apparatı texnologiyalıq sxeması :

1, 6, 8, 32-34 - ıssılıq almastırgichlar; - trubalı pechlar; 3 - toblovchi úskene; 7 - sorıw morısı ; 11, 16, 27, 28, 30, 35, 40, 46, 49, 55, 60 - kolonnalar; 9, 13 - hawalı sovitgichlar; 10, 12, 17-19, 22, 23, 39, 45, 54, 59, 64 - nasoslar ; 14, 15, 25, 29, 43, 5 6, 61- suwlı sovitgichlar; 20, 21, 24, 27, 44, 47, 53 -gaz separatorlari; 31, 41, 50 - bug'li qızdırgichlar; 26 - turbokompressor; 36 - propanli sovitgich; 38, 48, 58, 63 -qaynatgichlar; 4 1 - gidrogenlash reaktorlari; 57, 62 - jıynawıshlar.
Katalizator qatnasıwında hám vodorod ortalıǵında joqarı temperatura hám basımda júz bolatuǵın neft sheki onimsiniń qayta islew processleri gidrogenizasion yamasa termogidrokatalitik dep ataladı.
Gidrogenizasion processlerinde vodoroddıń roli benzindiń riformingi hám jeńil uglevodorodlarning izomerlanishi menen salıstırǵanda bul processlerdiń zárúrli parq etiwshi ózgesheligi bolıp esaplanadı. Eger riforming hám izomerlanish jaǵdayında vodoroddıń roli katalizatorda koks payda bolishini kemeytiw bolsa, gidrogenizasion processlerinde bolsa vodorod to'yinmagan, naften, aromatik hám de geteroatomli birikpelerdiń tiykarǵı gidrogenlash reaksiyalarında qatnasadı.
Texnikalıq ádebiyatda “gidrogenizasion” termini túrli processler ushın qollanıladı. Bul gidrotozalash, gidroboyitish, gidrooltingugurtsiz-lantirish, gidrodeparafinlash, gidroizomerlash, gidrodearomatlash, gidrogenlash, gidrokreking, gidrokonversiya, gidrodemetallash, hám basqalar. Rasında bul processlerdiń barlıǵın eki gruppaǵa : gidrotozalash hám gidrokrekingga bolıw múmkin. Hámmesi túsinikli bolǵanday: gidrotozalash bul gidrogenizasion process bolıp neft fraksiyalarini yamasa qaldıqların zıyanlı qosımshalar bolǵan altıngugurt, azot, kislorod, to'yinmagan hám Ko'phalqali aromatik uglevodorodlar, salmaqli metallardan tazalawǵa kómeklesedi, gidrokreking bolsa tekǵana neft fraksiyalarini zıyanlı qosımshalardan tazalawǵa, bálki uglevodorodlarning bólekleniwi, destruksiyasiga kómeklesetuǵın gidrogenizasion process bolıp tabıladı. Biraq gidrotozalashda da uglevodorodlarning destruksiyasi júz boladı, biraq úlken bolmaǵan muǵdarda. SHuning kelgenlerlaricha, eger dáslepki sheki onimdiń destruksiya (konversiya) si 10 % (mas.) den kem bolsa, bunday gidrogenizasion process gidrotozalash dep ataladı. Eger konversiya 10 -50 % (mas.) tashkil qilsa ol jaǵdayda bunday process jeńil gidrokreking dep, eger 50 % (mas.) den kóp bolsa - tereń gidrokreking dep ataladı (tómendegi sxemaǵa qarang).