Mazkur uslubiy ko’rsatma Muhammad al-Xorazmiy nomidagi tatu samarqand filialining uslubiy Kengash tomonidan chop yetishga tavsiya yetildi

4-MA’RUZA. OB’YEKTGA YO’NALTIRILGAN LOYIHALASH

Ob'ektga yo'naltirilgan loyihalash usulida tizim ob'ektlar to'plami (ya'ni, mavjudotlar) sifatida qaraladi. Holat ob'ektlar o'rtasida taqsimlanadi va har bir ob'ekt o'z holati ma'lumotlarini boshqaradi. Masalan, kutubxonalarni avtomatlashtirish dasturida har bir kutubxona vakili ushbu ma'lumotlar ustida ishlash uchun o’ziga tegishli ma'lumotlar va funktsiyalardan foydalanishi mumkin. Bitta maqsad uchun belgilangan vazifalar boshqa ob'ektlarning ma'lumotlarini havola qilinishi yoki o'zgartirishi mumkin emas. Ob'ektlar o'zlarining ichki holatlarini aks ettiruvchi ichki ma'lumotlarga ega. O'xshash ob'ektlar bir sinfga jamlanadi. Boshqacha qilib aytganda, har bir ob'ekt biron bir sinf a'zosi. Sinflar superklassdan xususiyatlarni meros olishi mumkin.

Ob’yektlar
Yechim loyihadagi har bir tashkil etuvchi ob’yekt sifatida qaraladi. Misol uchun, shaxs, banklar, kompaniya va foydalanuvchilarni ob’yektlar sifatida qarash mumkin. Har bir tashkil etuvchining o’ziga xos atributlari mavjud bo’ladi va shu atributlar orqali ma’lum vazifani bajarishga mo’ljallangan metodlari bo’ladi.
Sinflar
Sinf ob’yektning umumiy tavsifidir. Ob’yekt sinfning bir nusxasi. Sinf ob’yektda mavjud bo’lgan barcha atributlarni va ob’yektning funksionalligini tavsiflovchi barcha metodlarini aniqlaydi.
Xabarlar
Ob’yektlar xabar yuborish orqali bog’lanadi. Xabarlar maqsadli ob'ektning yaxlitligidan, so'ralgan operatsiya nomidan va funktsiyani bajarish uchun zarur bo'lgan boshqa harakatlardan iborat. Xabarlarni yuborish ko'pincha protsedura yoki funktsiya chaqiruvlari ko’rinishida amalga oshiriladi.
Mavhumlik
Ob’yektga yo’naltirilgan loyihalashda murakkablik abstraksiya orqali qayta ishlanadi. Abstraktsiya - bu ahamiyatsiz narsani olib tashlash va zarur narsalarni kuchaytirish.
Mavhumlik
Inkapsulyatsiyani boshqa nom bilan ‘axborotni yashirish’ ham deyiladi. Ma’lumotlar va operatsiyalar yagona birlikka bog’lanadi. Inkapsulyatsiya nafaqat ob'ektning muhim ma'lumotlarini to'playdi, balki tashqi dunyo ma'lumotlari va usullariga kirishni cheklaydi.
Vorislik
Ob’yektga yo’naltirilgan loyihalashda ma’lum bir ieararxik joylashuv asosida quyi yoki pastki sinflar o'zlarining superklasslaridan ruxsat berilgan o'zgaruvchilar va funktsiyalarni import qilishi, amalga oshirishi va qayta ishlatishi mumkin. Bu jarayonga vorislik deb ataladi. Bu ma'lum bir sinfni aniqlashni va aniq sinflardan umumlashtirilgan sinflarni yaratishni osonlashtiradi.
Polimorfizm
Ob’yektga yo’naltirilgan loyilashda metodlar turli argumentlar yordamida bir xil nom ostida ayni vazifalarni bajarish mexanizmi mavjud. Bu jarayonga polimorfizm deyiladi. Xizmat qanday chaqirilganiga qarab, kodning tegishli qismi bajariladi.

9-MA’RUZA. DASTURIY TA’MINOTNI MODERNIZATSIYA QILISH

Reja:

• 
  DT modernizatsiyasi;
  
• 
  Modernizatsiya strategiyalari;
  
• 
  Modernizatsiya xavfini boshqarish;
  
• 
  Modernizatsiya variantlari
  

Dasturiy ta'minotni modernizatsiya qilish yoki platformani modernizatsiya qilish deb eski tizimni zamonaviy kompyuter dasturlash tiliga, dasturiy ta'minot kutubxonalariga, protokollariga yoki apparat platformasiga o'tkazish, qayta yozish yoki ko'chirishni anglatadi. Legacy transformatsiyasi yangi texnologiyalarning afzalliklaridan foydalanish uchun yangi platformalarga ko'chib o'tish orqali eski investitsiyalar qiymatini saqlab qolish va kengaytirishga qaratilgan.
Dasturiy ta'minotni modernizatsiyalash bo'yicha qarorlarni qabul qilish ba'zi bir tashkiliy doiradagi jarayondir. Biznes tashkilotlarida “Real olam" qarorlarini qabul qilish ko'pincha "cheklangan ratsionallik" asosida amalga oshirilishi mumkin. [2] Bundan tashqari, qaror qabul qilishning bir nechta (va ehtimol qarama-qarshi) mezonlari mavjud; foydali ma'lumotlarning aniqligi, to'liqligi va mavjudligi (qaror qabul qilish uchun asos sifatida) ko'pincha cheklangan bo’ladi.
Eski tizimni modernizatsiya qilish ko'pincha katta, ko'p yillik loyihadir. Ushbu eski tizimlar aksariyat korxonalar faoliyatida ko'pincha muhim ahamiyatga ega bo'lganligi sababli, modernizatsiya qilingan tizimni birdaniga ishga tushirish xavfining darajasini keltirib chiqaradi. Natijada, eski tizimlar odatda bosqichma-bosqich modernizatsiya qilinadi. Dastlab, tizim butunlay eski kodlardan iborat bo’ladi. O'sish kamayib borgani sari, eski kodning ulushi kamayadi. Oxir oqibat, tizim to'liq modernizatsiya qilindi. Migratsiya strategiyasi tizimni modernizatsiya qilish jarayonida to'liq ishlashini ta'minlashi kerak.
Modernizatsiya strategiyalari

• 
  Architecture Driven Modernization (ADM) - bu kodlarni tahlil qilish va tushunish hamda dasturiy ta'minotni o'zgartirish kabi zamonaviy modernizatsiya tadbirlarini amalga oshirish uchun mavjud tizimlarning qarashlarini standartlashtirish tashabbusi.
  
• 
  Biznesga yo'naltirilgan yondashuv: modernizatsiya strategiyasi modernizatsiya tomonidan qo'shilgan biznes qiymati bilan bog'liq. Bu texnik sifat bilan ilovalar biznesi uchun kritiklikning kesishishini aniqlashni nazarda tutadi [3]. Gartner tomonidan ilgari surilgan ushbu yondashuv Ilovalar Portfolio Analysis (APA) ni dasturiy ta'minotning salomatligi, xavf-xatarlari, murakkabligi va xarajatlarini o'lchash uchun dastur portfelini modernizatsiyalash qarorlarining zaruriy sharti sifatida kuchli va zaif tomonlarini tushunishga imkon beradi.
  
• 
  Model Driven Engineering (MDE) teskari muhandislik va oldinga yo'naltirilgan muhandislik dasturiy ta'minotining yondashuvi sifatida tadqiq qilish.
  
• 
  Uyg'onish [8] Texnik, biznes va tashkiliy nuqtai nazardan eski tizimlarni takroriy baholash usuli.
  
• 
  WMU (Warrants, Maintenance, Upgrade) mijozlarning qoniqish darajasi va ularning ta'siriga qarab tegishli texnik xizmat ko'rsatish strategiyasini tanlash modelidir.
  

Modernizatsiya xavfini boshqarish
Dasturiy ta'minotni modernizatsiya qilish ko'plab manfaatdor tomonlarni o'z ichiga olgan xavfli, qiyin, uzoq va yuqori intellektual jarayondir. Dasturiy ta'minotni modernizatsiya qilish vazifalari Ob'ektlarni boshqarish guruhining Model-boshqaruvi arxitekturasi va ISO / IEC 14764: 2006 yoki Xizmatga yo'naltirilgan migratsiya va qayta foydalanish texnikasi (SMART) kabi instrumentlar bilan qo’llab-quvvatlanadi. Dasturiy ta'minotni modernizatsiya qilish, turli xil qo'lda va avtomatlashtirilgan vazifalarni bajarishga ixtisoslashtirilgan maxsus bilim va ko’nikmaga ega xodimlar biriktiriladi.
Dasturiy ta'minotni modernizatsiyalashni boshqarish bo'yicha umumiy yondashuv [12] xatarlarni (ham texnologik, ham biznes maqsadlarini) hisobga olgan holda quyidagilarni o'z ichiga oladi:

• 
  Mavjud portfolio tahlillari: texnik sifat va biznes qiymatini o'lchash. To'g'ri strategiyani aniqlash uchun texnik sifatlarnini biznes maqsadlari bilan hamohanglashtirish: almashtirish, ustuvorligi past, yaxshi nomzod.
  
• 
  Manfaatdor tomonlarni aniqlashtirish: dasturiy ta'minotni modernizatsiyalash bilan shug'ullanadigan barcha shaxslar: ishlab chiquvchilar, sinovchilar, mijozlar, oxirgi foydalanuvchilar, me'morlar,…
  
• 
  Talablarni tushunib olish: talablar 4 toifaga bo'linadi: foydalanuvchi, tizim, cheklovlar va funktsional bo'lmagan.
  
• 
  Business Case yaratish: biznes ishi qaror qabul qiluvchilarga lozim bo’lgan turli xil yondashuvlarni ko'rib chiqishda qaror qabul qilish jarayonini qo'llab-quvvatlaydi.
  
• 
  Tizimni modernizatsiya qilishni tushunib olish: dasturiy ta'minot hujjatlari kabi juda muhim qadam, loyihalar ko'plab jamoalar tomonidan ichki yoki tashqi tomondan ishlab chiqiladi va odatda uzoq vaqt davomida ko'rinmay qoladi. Ilova tarkibini va uning arxitekturasini loyihalashtirish tizim haqida fikr yuritishga yordam beradi.
  
• 
  Maqsadli texnologiyani tushunish va baholash: bu texnologiyalar talablar va mavjud tizimni taqqoslash imkonini beradi.
  
• 
  Modernizatsiya strategiyasini aniqlash: strategiya transformatsiya jarayonini belgilaydi. Ushbu strategiya modernizatsiya jarayonida yuz beradigan o'zgarishlarni (texnologiyalar o'zgarishi, qo'shimcha bilimlar, talab evolyutsiyasi) hisobga olishi kerak.
  
• 
  Strategiyani manfaatdor tomonlarning ehtiyojlari bilan taqqoslash: nazarda tutilgan manfaatdor tomonlar muhim bo'lgan narsa va davom ettirishning eng yaxshi usuli to'g'risida har xil fikrlarga ega bo'lishlari mumkin. Manfaatdor tomonlar o'rtasida kelishuvga erishish muhimdir.
  
• 
  Resurslarni taxmin qilish: oldingi qadamlar aniqlanganda, xarajatlarni baholash mumkin. Bu mavjud resurslar va cheklovlarni hisobga olgan holda modernizatsiya strategiyasining amalga oshirilishini boshqarish imkoniyatini beradi.
  
• 
  Softcalc (Sneed, 1995a) - bu COCOMO va FPA asosida ishlab chiqilgan texnik xizmat so'rovlari xarajatlarini baholash modeli va vositasi.
  
• 
  EMEE (Early Maintenance Effort Estimation) - [13] [14] - bu haqiqiy texnik xizmat ko'rsatishni boshlashdan oldin tezkor texnik harakatlarni baholash uchun yangi yondashuv.
  
• 
  RENAISSANCE - bu avvalo reinjiniring yordamida barqaror asosni tiklash va keyinchalik o'zgaruvchan o'zgarishlar oqimi bilan tizimni takomillashtirish orqali tizim evolyutsiyasini qo'llab-quvvatlash usuli. Yondashuv turli xil loyihalarni boshqarish jarayonlari bilan muvaffaqiyatli birlashadi
  

Modernizatsiya variantlari
O'tgan yillar davomida modernizatsiya qilish uchun bir nechta turli xil variantlar paydo bo'ldi - ularning har biri har xil muvaffaqiyat va qabul qilinishi bilan farqlanadi. Hozir ham, quyida aytib o'tilganidek, bir qator variantlar mavjud:

• 
  Ilovalarni baholash: dasturiy ta'minotning salomatligi, sifati, tarkibi, murakkabligi va bulut texnologiyasiga tayyorligini tushunish uchun dasturiy ta'minotning aql-zakovati yordamida mavjud dastur portfoliosini asoslash, turli xil zamonaviylashtirish variantlari uchun dasturlarni segmentlarga ajratish va birinchi o'ringa qo'yishni boshlash.
  
• 
  Ilovalarni kashf qilish: Ilovalar komponentlari dasturiy ta'minot komponentining murakkabligini anglash va o'zaro bog'liqliklarini hal qilish uchun zarur bo'lgan talabni bir-biriga bog'lab turadi.
  
• 
  Migratsiya: Tillarning migratsiyasi (3GL yoki 4GL), ma'lumotlar bazalari (RDBMSga meros, va bitta RDBMS boshqasiga), platforma (bir operatsion tizimdan boshqa operatsion tizimga), ko'pincha yuqori samaradorlik uchun avtomatlashtirilgan ajraluvchilar va konvertorlardan foydalaniladi. Bu eski tizimlarni o'zgartirishning tezkor va tejamli usuli.
  
• 
  Bulutli migratsiya: Eski dasturlarning bulutli platformalarga ko'chishi, ko'pincha Gartnerning 5 Rs metodologiyasi kabi metodologiyani qo'llagan holda dasturlarni turli modellarga ajratish va birinchi o'ringa qo'yish (Rehost, Refactor, Revise, Rebuild, Replace).
  
• 
  Qayta muhandislik: bir xil yoki yaxshilangan funktsional imkoniyatlarga ega yangi texnologiyalar yoki platformalarda eski dasturlarni qayta tiklash texnikasi - odatda Xizmatga yo'naltirilgan arxitekturani (SOA) qabul qilish orqali amalga oshiriladi. Bu eski dasturlarni o'zgartirishning eng samarali va tezkor usulidir.
  
• 
  Qayta xosting: Eski dasturlarni boshqa platformada katta o'zgarishlarsiz boshqarish. Biznes mantig'i dastur sifatida saqlanib qoladi va ma'lumotlar ochiq muhitga ko'chiriladi. Ushbu parametr faqat qidiruv dasturiy ta'minotni, apparatni, operatsion tizimni va ma'lumotlar bazasini almashtirishni talab qiladi. [18] Eng keng tarqalgan misollar sifatida asosiy dasturlar UNIX yoki Wintel platformasida qayta joylashtirilishini keltirish mumkin.
  
• 
  Paket implementatsiyasi: Eski dasturlarni to'liq yoki qisman ERP, CRM, SCM, Billing dasturlari va boshqalar kabi dasturiy ta'minot (COTS) bilan almashtirish.
  

10-MA’RUZA. KONFIGURATSIYALARNI BOSHQARISH
Dasturiy ta'minot injiniringida dasturiy ta'minotni konfiguratsiya menejmenti (SCM) - bu dasturiy ta'minotni ishlab chiqarish tsikli davomida hujjatlar, kodlar va boshqa ob'ektlardagi o'zgarishlarni muntazam boshqarish, tartibga solish va boshqarish jarayoni. Asosiy maqsad unumdorlikni minimal xatolar bilan oshirishdir. SCM konfiguratsiyani boshqarish intizomiy sohasining bir qismidir va u kim tomonidan qayta ko'rib chiqilganligini aniq aniqlashi mumkin.
Konfiguratsiyalarni boshqarish bizga nima uchun kerak?
Texnik dasturiy ta'minot konfiguratsiyasini boshqarish tizimini joriy etishning asosiy sabablari quyidagilardir:

• 
  Doimiy ravishda yangilanib turadigan dasturiy ta'minot ustida ishlaydigan bir nechta shaxlarning mavjudligi;
  
• 
  Bu bir nechta versiyalar, filiallar, mualliflar dasturiy ta'minotni sozlash loyihasida ishtirok etadigan va guruh geografik jihatdan taqsimlangan hamda bir vaqtning o'zida ishlaydigan holat bo'lishi mumkin.
  
• 
  Foydalanuvchilar talablari, siyosati, byudjeti, rejalaridagi o'zgarishlarni hisobga olish kerak.
  
• 
  Dasturiy ta'minot turli xil mashinalarda va operatsion tizimlarda ishlashi kerak
  
• 
  Manfaatdor tomonlar o'rtasida muvofiqlashtirishni rivojlantirishga yordam beradi
  
• 
  SCM jarayoni tizimga o'zgartirish kiritish uchun sarflanadigan xarajatlarni nazorat qilish uchun ham foydalidir
  

Dastur konfiguratsiyasidagi har qanday o'zgarish yakuniy mahsulotga ta'sir qiladi. Shuning uchun, konfiguratsiya elementlaridagi o'zgarishlarni boshqarish va nazorat qilish kerak.
Konfiguratsiyalarni boshqarish jarayonidagi topshiriqlar

• 
  Konfiguratsiyani aniqlash
  
• 
  Asosiy ma'lumotlar
  
• 
  Boshqaruvni o'zgartirish
  
• 
  Konfiguratsiya holatini hisobga olish
  
• 
  Konfiguratsiya tekshiruvlari va sharhlari