|
Boshqaruv hisobi mohiyatini xar tomonlama va to‘liq tushinish uchun moliyaviy, boshqaruv va ishlab chiqarish hisoblarining o‘zaro hamkorligi va munosabati haqidagi masalani e’tabordan chetda qoldirib bulmaydi. Boshqaruv va moliyaviy hisob o‘rtasida, nazarimizda. ko‘p uml-miylik bor, chunki ularning ikkalasi ham korxona hisob tizimi
etidan foydalanadi. Ushbu tizimi bo‘limlaridan biri ham moliyavyi, ham boshqaruv yuida zarur xarajatlar va daromadlar hisobi hisoblanadi. Moliyaviy hisobining qabul qilingan tamoyillari boshqaruv hisobida ham amal qilishi mumkin, chunki korxona ryugoarlari o‘z faoliyatlarida mutlako tekshirilmagan, xususiy baholar va fikrlarga tayanib v qilishlari mumkin emas. Bundan tashqari, xar ikkala kichik tizim axborotidan zaruriy boshkaruv qarorlari qabul qilish uchun foydalanadilar.
Ishlab chiqarish hisobi birinchi kunda ishlab chiqarish chiqimlari va ko‘rsatma vromadini ko‘zatish va ishlab chiqarish faoliyati rentabelligini oshirishni ehtimoli bo‘lgan imkoniyatlarni aniqlash kerak U korxonada mahsulot ishlab chiqarish va sotish bilan bog‘liq barcha javoblarni batafsil va aniq aks ettirmog‘i darkor
Nixoyat, ularni eltuvchilar bo‘yicha xarajatlar va daromadlar hisobi ishlab chiqarish mahsulotlar (ishlar, xizmatlar) xar bir turini rejalashtishrishni aniqlash kerak SHunday kilib, faqat ishlab chiqarish hisobi orasida mahsulot berilish qiymati va rentabelligini hisoblab chiqishga muvofiq bo‘linadi va korxona ishlab chiqarish faoliyatini samaaradorligini oshirishning yashirin zahiralari aniqlangan. O‘z tarkibiga ko‘ra boshqaruv hnsobi ishlab chiqarish hisobiga qaraganda shubxasiz miqdor, boshqarish funksiyasi orqali u ishlab chiqarish hisobiga tashkilot xarajatlari va daromadlari bilan ichki xo‘jalik hisobining yaxlitlangan tizimiga aylantiradi. Zamonaviy sharoitlarda boshqaruv hisobi o‘z funksiyasi orqali korxona ichki faoshyati, uning strategiyasi va taktikasi bilan bodщaruvning asosiy axborot poydevori sifatida namoyon bo‘ladi. Uning asosiy ma’nosi, nazarimizda, bu tezkor va taxminlash boshqaruv qarorlari qabul qilish uchun axborot ishlab chiqishdir. Boshqaruv hisobi taktikasi:dagilaridan iborat: tashkil etish, hisob, nazorat, dalillash, avval qabul kilinga qarorlarni taxlil qilish va moslashtirish, shuningdek uning ijrosi uchun javobgarlik boshqaruv hisobining strategiyasi ueoq vaqtgacha korxona tarakiyotini belgilovchi tahlil, tahminlash rejalashtirish va boshqaruv kurolini muvofiqlashtirish tizimini o‘zida namoyon etadi. Bir-biriga yaqinlashuv (integratsiya)da xal kiluvchi nuqta xarajatlar va daromadlarini taqqoslash bo‘lgani uchun boshqaruv hisobi uchun eng muhimi xarajatlarni hisoblash daromadlarni boshqarish, ham daromadlarga ta’sir qilish orqali natijalar bilan boshqarish bo‘lib koladi. Mutlaqo moliyaviy ma’no kasb etuvchi xo‘jalik operatsiyalari (kimmatbaho qog‘ozlar bilan qilinadigan operatsiyalar:. ijara va lizing operatsiyalari va hq) boshqaruv hisobi mazmuni doirasidan chiqib ketadi.Mavzuning mohiyati uning ob’ektlari bilan ochiladi. Avval aytib o‘tilganideq tashkilot va uning alohida tuzilmaviy bo‘linmalari javobgarlik markazlari transfer: (qiymati urgartirilgan) narxlardan foydalanishni ko‘zda tutuvchi ichki narx-navolar. byudjetlashtirish va ichki hisobot tizimining xarajatlari (joriy va yalpi) va daromadlar;: boshqaruv hisobining ob’ektlari (manbalari) hisoblanadi.
Boshkaruv hisobi ob’ektlari boshqaruv hisobi uslubining asosini tashkil etuvchi yullar va usullar majmui orqali aks etiriladi. Boshqaruv hisobida xujjatlashtirish va inventarizatsiya, baholash va kalьkulyasiya, hisoblar va ikqilamchi kayd, balansli umumlashma va hisobot kabi moliyaviy hisob uslubining barcha unsurlaridan foydalaniladi Bundan tashqari, boshqaruv hisobida iqtisodiy tahlil, iqtisodiy matematik va statistik uslublar va x-q usullari keng qo‘llaniladi.
Boshqaruv hisobi tizimi ko‘plab amallardan tashkil topadi, ular boshqaruv maqsadlariga bog‘liq holda o‘zgarishi mumkin. SHunday bo‘lsada, ular muayyan tamoyillarga javob berishi kerak Boshqaruv hisobida makbul tamoyillarga quyidagilarni kiritish mumkin: tashkilot faoliyatining uzluksizligini; rejalashtirish va hisob uchun o‘lchovlarning yagona birligidan foydalanish; tashkilot bo‘linmalari faroliyati natijalarini baholash; boshqarish maksadlarida birlamchi va oraliq axborotdan kayta-kayta foydalanish va boshqaruv darajalari o‘rtasidagi kommunikatsion alokalar asosida ichkya hisobot ko‘rsatkichlarini shakllantirish; boshqarishning byudjet (smeta) uslubini qo‘llash hisob obe’ktlari haqida hal kiluvchi axborotni ta’minlovchi tulakrnlilik va taxlilik tashkilotlarni hisob siyosati belgilagan ishlab chiqarish va tijorat silsilalarini aks ettiruvchi davriylik Albatta, boshqaruv hisobini iqtisodiyoti uchun kandaydir yangilik sifatida kabul qilish xato bo‘lar edi. So‘ngi un yillikda esa bozor iqtisodiyoti foydasiga boshqarishning markazlashgan tizimidan voz kechib, rejalashtirish ahamiyati asossiz ravishda, pasayib ketdi SHu bilan bir boshqaruv hisobida byudjetlashtirish ko‘proq amaliyotda ilgari ko‘llanilgan rejani ishlab chiqish tartibini eslatadi.
Bundan tashkari, taxlilning (tezkor, kiyosiy, omilli,) boshqaruv hisobida qo‘llaniladigan barcha turlari ham olimlar va amaliyotchilariga yaxshi tanish.. SHu bilan bir qatorda nazariya va amaliyot tomonidan maxsulot tannarxinn katьkulyasiyalash, boshqaruv hisobida qo‘llaniladigan «standart schyot» xiss tizimnga ko‘prok o‘xshab ketadigan hisobi ning me’yoriy uslubini ishlab chiqish va ko‘llash bilan bog‘liq masalalar chuqur ishlab chiqilgandi va qo‘llanilgan choralar keraklicha samara bermadi va boshqaruv hiobiga bus-butun tizimini yaratishga imkon tug‘dirmadi. Hozirgi vaqtda ham uni tiklash yuli ma’lum kiyinchiliklar mavjud. Ko‘pgina bosh buxgalterlar buning uchun .asosan, mavjud. tizimini aybdor kilib ko‘rsatishadi, guyoki u boshqaruv hisobining samarali chzimini tashkil etish uchun ko‘p vaqt olib kuyar emish. SHu bilan birga amaliyotda ko‘rilgan ma’lum sabablar mavjud bo‘lishiga karamay, buxgalterning buxgalteriya sub’ekti buxgalter-menejerga aylanishi tendensiyasi ko‘rsatila boshladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
