Maykl Porterning “Raqobatning 5 kuchi” nazariyasi

Xaridorlar quyidagi hollarda ayniqsa kuchlidirlar:

Xaridorlar quyidagi hollarda ayniqsa kuchlidirlar:

• yetkazib beruvchi soha bir necha kichik kompaniyalardan tarkib topgan bo‘lib, xaridorlar kam bo‘lganda;
• xaridorlar tovarlarni katta miqdorda sotib olganda;
• tarmoq o‘z faoliyat turidan kelib chiqqan holda xaridorlarga kuchli darajada bog‘liq bo‘lganda;
• xaridorlar bir necha yetkazib beruvchi tarmoqlar ichidan eng past narx taklif qilayotgan bittasini tanlash imkoniyatiga ega bo‘lganda (bu ushbu tarmoqda narx raqobatini kuchaytiradi);
• xaridorlar uchun turli kompaniyalardan tovar sotish olishni iqtisodiy jihatdan yaxlit bitta xarid deb qarash mumkin bo‘lganda va hokazo.

To‘rtinchi raqobat kuchi yetkazib beruvchilarning bosim ko‘rsatishidir. Bu bosim natijasida yetkazib beruvchilar narxlarni ko‘tarish bilan tahdid solib, kompaniyalarni yetkazib berilayotgan mahsulot miqdorini kamaytirishga majbur qiladi va daromadni pasaytiradi. Bunga muqobil ravishda -zaif yetkazib beruvchilar o‘z mahsulotlariga bo‘lgan narxni pasaytirishga va yuqoriroq sifatni talab qilishga imkon beradilar.

• To‘rtinchi raqobat kuchi yetkazib beruvchilarning bosim ko‘rsatishidir. Bu bosim natijasida yetkazib beruvchilar narxlarni ko‘tarish bilan tahdid solib, kompaniyalarni yetkazib berilayotgan mahsulot miqdorini kamaytirishga majbur qiladi va daromadni pasaytiradi. Bunga muqobil ravishda -zaif yetkazib beruvchilar o‘z mahsulotlariga bo‘lgan narxni pasaytirishga va yuqoriroq sifatni talab qilishga imkon beradilar.

Quyidagi xollarda yetkazib beruvchilar tomonidan ko‘rsatiladigan bosim ayniqsa kuchli bo‘ladi:

• Quyidagi xollarda yetkazib beruvchilar tomonidan ko‘rsatiladigan bosim ayniqsa kuchli bo‘ladi:
• yetkazib berilayotgan mahsulotning o‘rnini bosa oladigan tovarlar kam bo‘lib, u kompaniyaning ishonchli mahsuloti bo‘lganda;
• tarmoqdagi kompaniyalar ta’minotchi firmalar uchun muxim bo‘lmaganda;
• yetkazib berilayotgan mahsulotlarning sifati yuqoriligi tufayli kompaniyalarning boshqa mahsulotga o‘tishi qimmatga tushganda;
• Yetkazib beruvchilar ilgari tomon vertical integratsiyalanish xavfidan foydalanganda;
• sotib oluvchi kompaniyalar orqaga tomon vertikal integratsiyalanish xavfidan foydalana olmaganda.