Maxsus ta’limi vazirligi denov tadbirkorlik va pedagogika

2.3.Zeeman hodisasi. Faradeyning birinchi magnitooptik kashfiyotidan yarim asr o‘ttach, Zeeman 1896 yilda tashqi magnit maydoni ta’sirida spektral chiziqlar chastotasining zaif o‘zgarishini topdi. Zeeman qurilmasining prinsipial sxemasi Faradeyning oxirgi tajribasidagi qurilmaga mos kelar edi. Biroq bundan keyingi tajribalarda Zeeman muhim qo‘shimcha kiritdi: Zeeman spektral chiziqlar chastotasining o‘zgarishini kuzatishdan tashqari, Lorents ko‘rsatmalariga muvofiq bu chiziqlar qutblanishining xarakteriga ham diqqat jalb qildi; ma’lumki, o‘sha vaqtda Lorents optik hodisalarning elektron nazariyasini ham rivojlantirayotgan edi.
Zeeman tajribalarining sxemasi va kadmiyning juda ensiz yashil-zangori chizig‘i uchun amalga oshirish mumkin bulgan eng sodda holdagi natijalari quyidagidan iborat. Bir jinsli 10 000— 15 000 E maydon hosil qila oladigan kuchli elektromagnitning (18.16-rasm) qutblari orasiga chiziqli spektr beradigan manba, masalan, Geysler trubkasi yoki vakuum yoyi qo‘yiladi. Magnit maydonini ko‘ndalangigagina emas (ko‘ndalang effekt), balki maydon bo‘ylab ham kuzatish (bo‘ylama effekt) mumkin bo‘lishi uchun elektromagnitning o‘zagi teshib qo‘yilgan.

YAKUNIY XULOSA

Bundan oldingi mulohazalarning hammasi toʻlqin uzunligi tayinli boʻlgan yorugʻlikka, ya'ni spektrning kichikroq intervaliga tegishli edi. Toʻlqin uzunliklari anchа xilma-xil boʻlganda ikkala toʻlqin uchun sinish koʻrsatkichlari to'lqin uzunliklariga bogʻliq boʻlishini (dispersiya) e'tiborga olish kerak; sinish koʻrsakichlarining ayimasi ham toʻlqin uzunligiga qarab oʻzgaradi.Bu hol tufayli, bir-biriga yaqin boʻlgan ikki toʻlqinni ajratishda qutblangan yorugʻlikning kristall orqali oʻtishidan foydalanish mumkin. Shunday qilib, chiziqli qutblangan yorug'lik kristall plastinkadan oʻtgandan soʻng shunday yorugʻlik toʻlqiniga ega boʻlamizki, bu toʻlqinda E va h vektorlaming uchlari ellipslar chizadi. Bunday yorugʻlik elliptik qutblanganyorug'lik deb ataladi. Demak, bu holda yorug'lik doira boʻyichа qutblanadi (doiraviy yoki sirkulyar qutblanish). Shunday qilib, doira boʻyichа qutblangan yorug' lik hosil qilish uchun amplitudalari teng, fazalar farqi va oʻzaro t/2 perpendikulyar tekisliklarda qutblangan ikkita kogerent toʻlqinni qoʻshish zarur. hozirgi vaqtda sun'iy polyaroid plyonkalar keng ishlatilmoqda. Polyaroidlar mumkin boʻlgan yoʻnalishdagi tebranishni to'la oʻtkazib, perpendikulyar yoʻnalishdagi tebranishlami butunlay o'tkazmaydi. Polyaroidlarni ideal qutblovchi filtrlar deb hisoblash mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Sh.Mirziyoyev." Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan
   

birga quramiz." Toshkent"O'zbekiston" 2007

2. 
   2. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. Mirziyoyevning" Fizika
   

ta'lim sifatini oshirish va ilmiy tadqiqotlarni rivojlantirish
chora-tadbirlari to'g'risida" gi PQ-5032 sonli qarori/

3. 
   Otajonov Sh, Eshchanov B.X. Optika Uslubiy majmua, O'zMU 2015
   
4. 
   I.B.Savelev umumiy fizika kursi 3-tom Toshkent 1976-yil
   
5. 
   I.B.Savelev umumiy fizika kursi 3-tom Nauka 1982-yil
   
6. 
   G.S.Landsberg optika,Toshkent o’qituvchi 1981-yiL
   
7. 
   S.E.Frish, A.V.Timoreva, kurs obshiy fizika, 3-tom, Moskva,1962-yil
   
8. 
   M.H.O’lmasova 3- qism. Optika, atom va yadro fizikasi. “Shoakbar” hususiy nashriyot - 2010-yil.
   
9. 
   N.SH.Turdiyev Fizika (6-sinf) “Niso poligraf” nashriyoti – 2013 “O’zbekiston milliy ensiklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti – 2004
   
10. 
    Ispaniyaning Fan va Texnologiya Jamg'armasi. Didaktik birlik: O'z nuriga ega bo'lgan fan. Qayta tiklandi: fecyt.es.
    
11. 
    O'Donnell, B. Nurli favvoralar. Qayta tiklandi: edutecne.utn.edu.ar.
    
12. 
    O’zmu birinchi jild. Toshkent ,2000-yil “Vikipediya”
    
13. 
    P.Q Xabibullayev, A. Boydedayev, A. Bahramov Fizika T:2005y
    
14. 
    А.Н. Матвеев. ОПТИКА «Высщая школа» 1995й
    
15. 
    Xabibullayev P, Nazirov E.N, Otajonov Sh, Nazirov D."Fizika izohli
    

lug'ati" O'zbekiston milliy ensiklopediyasi nashriyoti 2002
www.google.com
www.ziyo.uz
www.arxiv.uz