Maxsus talim vazirligi samarqand davlat universiteti

2. Xalqaro ishchi kuchi migratsiyasining mohivati, omillari, sabablari va turlari
Jahon amaliyotining ko’rsatishicha, xalqaro ishchi kuchi migratsiyasi quyidagi sabablarga kora sodir bo'ladi:
• mamlakatlaming iqtisodiy rivojlanish darajasining turlichaligi;
• ish haqi miqdori o’rtasida milliy farqlarning mavjudligi;
• ishsizlikning mavjudligi;
• kapitalning xalqaro harakati va transmilliy korporatsiyalar faoliyati.
Xalqaro ishchi kuchi migratsiyasi bilan bog’liq asosiy tushunchalar: Immigratsiya — mehnatga layoqatli aholining mamlakat hududiga boshqa mam-
lakatlardan ko’chib kelishi.
Emigratsiya — mehnatga layoqatli aholining mamlakat hududidan boshqa mam-
lakatlarga ko’chib ketishi. ,
Migratsion qoldiq — immigratsiya va emigratsiya miqdori o’rtasidagi tarq.
«Aqlnina oqib o’tishi» — yuqori malakali mutaxassislarning mamlakatlararo migratsiyasi.
Reemigratsiya — emigrantlarning vatanlariga doimiy yashash uchun qaytib kelishlari.
Jahon mehnat bozoridagi vaziyat boshqa barcha bozorlar kabi talab va taklif asosida aniqlanadi hamda qator omillar bilan belgilanadi Bu omillar shartliravishda iqtisodiy, demografik, siyosiy omillarga bolinib, ular ozaro boglangan. Bular orasida iqtisodiy omillar eng muhim sanaladi.Chunki omillar pirovardida iqtisodiy muammolarga aylanadi yoki iqtisodiy oqibatlarga olib keladi.
BMT prognoziga binoan, 2000-2050-yiIlarda rivojlangan mamlakatlarda aholining sonini, jumladan, uning iqtisodiy faol qismini saqlab turish iichun jiddiy kompensatorlik nettoimmigratsiya kerak bo‘ladi. 2050-yilda 2000-yildagi aholi sonini saqlab qolish uchun har yili 949 ming chet elliklar qabul qjlish kerak, iqtisodiy faol aholini saqlab qolish uchun esa 1,4 min. iqtisodiy faol va nofaol aholining o‘rtasidagi tafovutning oldini olish uchun 12,7 min. kishi talab etiladi. Oxirgi holatda 50-yil ichida migrantlarning oqimi 700 min. kishini tashkil etsa, ularning mahalliy aholi tarkibidagi salmog‘i 3/4 qismini tashkil etadi. FRG uchun misol tariqasida, bu ko‘rsatkich yiliga 1 min. aholiga44,8 ming kishini, AQSh uchun esa 43,2 ming, Yaponiya uchun 82,6 ming kishini tashkil etgan bo'lardi (2.3-jadval).