Maxsus talim vazirligi samarqand davlat universiteti inson resurslarini boshqarish fakulteti

 
16.3. Moliyaviy investitsiya fondlari hisobi 
Investitsiya fondlari – bu faoliyatini o‘z aksiyalarini chiqarib aholi o‘rtasida tarqatish yo‘li bilan 
mablag‘lar yig‘ib, keyin o‘z mablag‘larini maxsus davlat kreditlariga, davlat xazina majburiyatlariga 
investitsiya qiluvchi va qimmatli qog‘ozlar oldi sotdi bitimlarini bajaruvchi ochiq turdagi aksioner 
jamiyatidir. 
Investitsiya fondlarining daromadlari quyidagilardan iborat: korxonalardan sotib olingan 
aksiyalar bo‘yicha dividendlar va qimmatli qog‘ozlar muomalalaridan olingan daromadlar. YUqorida 
keltirilgan faoliyat investitsiya fondlarining maxsus faoliyatidir. Investitsiya fondlarining aksiyalar va 
qimmatli qog‘ozlar bilan bo‘ladigan barcha muomalalari depozitariyada hisobga olinadi. Investitsiya 
fondlari aktivlarining vakolatli boshqaruvi fondni boshqarish to‘g‘risidagi shartnomaga binoan, haq 
to‘lash yo‘li bilan boshqaruvchi kompaniyaga topshiriladi. 
Investitsiya fondlari faoliyatining o‘ziga xosligi - bu muomalalarni buxgalteriya hisobida ham 
alohida xususiyatni vujudga keltiradi. Xalqaro buxgalteriya andozalari talablariga javob beradigan 
xususiylashtirilgan investitsiya fondlari schyotlar Rejasi qabul qilingan. Umumiy qabul qilingan 
schyotlar rejasi asosida tuzilgan bo‘lib, faqat yangi schyotlar qo‘shilgan. Bu schyotlar 
xususiylashtirilgan investitsiya fondlarining aktivlari kapitali, daromad va xarajatlari hisobini 
analitikligini oshiradi. 
Sof foyda investitsiya fondlarining barcha xarajat va daromadlarini balansi bo‘lib, u 9910-
«YAkuniy moliyaviy natija» schyotida hisobga olinadi. 
Hisobot davri tugab, schyotlar xotimalangandan so‘ng sof foyda 8710-«Hisobot davrining 
taqsimlanmagan foydasi (qoplanmagan zarari)» schyotiga o‘tkaziladi. 
Aksionerlarning umumiy majlisi qarori bo‘yicha rezerv kapitali schyotida belgilangan summa 
tashkil etilgandan so‘ng sof foyda qisman yoki to‘liq kapitallashishga yo‘naltirilishi yoki aksionerlar 
o‘rtasida taqsimlanishi mumkin. Rezerv kapitalidan aksionerlarning umumiy majlisi qarori bo‘yicha 
qoplanmagan zararlarni qoplashga yo‘naltirilishi mumkin. Dividendlar to‘lashga yo‘naltirilgan sof 
foyda 6610 «To‘lanadigan dividendlar» schyotida hisobga olinadi. 
Investitsiya fondlarining daromad va xarajatlarini buxgalteriya hisobi va hisobotida to‘liq va 
to‘g‘ri aks ettirish uchun har bir daromad va xarajat turlari bo‘yicha schyotlar ochish kerak. Investitsiya 
fondlarining daromadlari asosan qimmatli qog‘ozlarga egalik qilish va ularni sotishdan olingan summa 
hisobiga tashkil bo‘ladi. 

---

129 
Investitsiya fondlarining daromadlari quyidagilardan iborat: kapital bo‘yicha foydalar; moliyaviy 
faoliyatdan olingan daromadlar; davlat xazina obligatsiyalari bo‘yicha hisoblangan va olingan foizlar; 
xususiylashtirilgan korxonalar aksiyalari bo‘yicha olingan dividendlar; da’vo qilish muddati ichida 
olinmagan dividendlar. 
Investitsiya
 
fondlarining xarajatlari quyidagilardan iborat: davlat krediti bo‘yicha hisoblangan va 
to‘langan foizlar; investitsiya fondlarining faoliyati bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlar; soliq va boshqa 
majburiy to‘lovlar; moliyaviy va boshqa xarajatlar. 
Qimmatli qog‘ozlar hisobi
 
0610-«Qimmatli qog‘ozlar» schyotida yuritiladi. Bu schyotda 
quyidagilar hisobga olinadi: korxonalar aksiyalari; foizli obligatsiyalar; diskontli obligatsiyalar; 
hisoblangan foizlar; aksiyalar va obligatsiyalarni baholaridagi farqlarni hisobga olish. Analitik hisob 
bir tip, elementlar va bir chiqarilgan qimmatli qog‘ozlar jami bo‘yicha yuritiladi. 
Qimmatli qog‘ozlarning hisob bahosi ularning turlari bo‘yicha o‘rtacha tortilgan bahoda 
baholanadi. Qimmatli qog‘ozlar sotib olish bahosida hisobga olinadi. 
Maxsus davlat kreditidan foydalanib xususiylashtirilgan korxonalarning aksiyalari sotib olinsa, 
quyidagicha rasmiylashtiriladi:
Dt 0610-«Qimmatli qog‘ozlar», Kt 5110-«Hisob-kitob schyoti» - bitim summasining 1/6 
qismiga, Kt 7830-«To‘lanadigan obligatsiyalar» schyoti - bitim summasining 5/6 qismiga. 
Basharti xususiylashtirilgan korxonaning aksiyalari faqat o‘z mablag‘lari hisobidan sotib olinsa, 
bitimning to‘liq summasiga 5110-«Hisob - kitob schyoti» kreditlanadi. 
Agar sotib olingan qimmatli qog‘ozlarni kirimga olish sanasi bilan ularning qiymatini to‘lash 
sanasi orasida vaqt oralig‘i vujudga kelsa, 5110 - schyotining o‘rniga 6830-«To‘lanadigan 
obligatsiyalar» schyoti kreditlanadi. 
Qimmatli qog‘ozlarni sotishdan olinadigan daromad ularni sotib olish narxi bilan sotish narxi 
orasidagi farqdan iborat. Bu farqi kapital bo‘yicha amalga oshirilgan foyda 9220-«Boshqa aktivlarning 
chiqib ketishi» schyotining kreditida aks ettiriladi. Hisoblangan foizlar esa daromad sifatida bu 
daromadni vujudga kelish paytida, ya’ni foizlar hisoblanganda 9530-«Foizlar ko‘rinishidagi 
daromadlar» schyotida aks ettiriladi. 9220- schyotining kreditidagi summa 9320- schyoti orqali 9910-
«YAkuniy moliyaviy natija» schyotining kreditiga o‘tkaziladi.