Maxsus talim vazirligi samarqand davlat universiteti inson resurslarini boshqarish fakulteti

 
 
30.3. Moslashuvchan va statik byudjet. Javobgarlik markazlari va 
xarajatlarning kelib chiqish joylarini nazorat qilish. 
Byudjetlar oldiga qo‘yilgan vazifalarga muvofiq, moslashuvchan va statik turlarga ajratiladi. 
Statik byudjet korxonaning ishchan faolligini muayyan darajasida hisob-kitob qilinadi.
54
Unda
daromadlar va xarajatlar sotishlar darajasidan kelib chiqqan holda rejalashtiriladi. 
Statik byudjet korxona moliyaviy natijalarining haqiqiyligini ifodalaydi hamda pul va foiz 
nisbatlaridagi ko‘rsatkichlarning mutlaq raqamlarini taqqoslashga imkon beradi. 
Moslashuvchan byudjetda ishlab chiqarishning rejalashtirilgan hajmi tuzatish yo‘li bilan hisob-
kitob qilinadi. Unda sotish hajmini hisoblashning bir qancha muqobil variantlaridan foydalaniladi.
Korxonada javobgarlik markazlari bo‘yicha moslashuvchan byudjetlar tuzish xarajatlar va 
daromadlarni samarali boshqarishga, chetlanishlar bo‘yicha tezkor choralar qabul qilishga, ijobiy va 
salbiy chetlanishlarni rejalashtirilgan foyda summasiga mos ravishda tuzatib borishga imkon yaratadi.
Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarda javobgarlik markazlari bo‘yicha boshqaruv hisobini tashkil 
etishda ushbu markazlarning turlari mohiyatiga alohida e’tibor qaratish zarur. 
Korxonada bo‘linmalar bo‘yicha boshqaruv hisobini samarali tashkil etish uchun ularni quyidagi 
belgilarga muvofiq tasniflash lozim
55
: 
vakolatlar va javobgarlik hajmiga ko‘ra; 
markaz bajaradigan funksiyalar bo‘yicha. 
Vakolatlar va javobgarlik hajmidan kelib chiqqan holda javobgarlik markazlarini xarajatlar, 
sotish, foyda va investitsiyalar markazlariga bo‘lish maqsadga muvofiqdir. 
Xarajatlar markazi - bu faqat xarajatlarning maqsadli sarflanishiga mas’ul bo‘lgan korxonaning 
bo‘linmasidir (ishlab chiqarish sexi, konstruktorlik byurosi va h.k.).
54
Xasanov B.A., Xashimov A.A. Boshqaruv hisobi /Darslik–T.: YAngi nashr, 2012. - 182 bet. 
54
Xasanov B.A.,Xashimov A.A, Boshqaruv hisobi/Darslik –T.: YAngi nashr, 2012. - 41 bet. 

---

221 
Korxonani bunday markaz doirasida boshqarish maqsadida ishlab chiqarish xarajatlarini 
rejalashtirish, me’yorlashtirish va hisobini tashkil etish amalga oshiriladi.