|
PEDAGOGIK MAHORAT
Maxsus son, 2020
48
hisoblash malakalari qoʻllaniladi va mustahkamlanadi, masalalar yechishga oʻrgatish oʻquvchilarning
mustaqil faoliyatlarini rivojlantirish uchun, ularda faollik va tashabbuskorlikni oshirish uchun hamda keng
fikr yuritishga imkoniyatlar yaratadi.
Raqamli sonlar va nol arifmetikasini oʻrganish, dasturga binoan masqsad sari yoʻnaltirilgan tizimga
asoslandi, ya’ni ularni yechish mazkur kursning asosiy tushunchalarini shakllantirish bilan bogʻliq boʻladi.
Nazariy masalalar masalalarni yechish davomida amaliy ahamiyat kashf etadi, bu bilan masalalar
nazariya bilan amaliyotni oʻzaro bogʻlovchi halqa vazifasini bajaradi. Masalalardan foydalanish
oʻquvchilarda dunyoqarashini shakllantirishga xizmat qilib, ularga “son”, “arifmetik amal”, kabi abstrakt
tushunchalar real hayotdan, amaliy faoliyatdan olinganligiga ishonchni mustahkamlaydi.
Masalalarni yecha olish qator oʻzaro aloqador va uzviy bogʻlangan qator xususiy (alohida)
koʻnikmalarni oʻz ichiga oladiki, ularni quyidagicha ta’kidlab oʻtish mumkin:
1. Masalani oʻqib chiqib, uni tushunish, ya’ni har bir iboraning ma’nosiga yetib, unda tasvir etilgan
holatni koʻz oʻngida gavdalantira olish;
2. Masaladagi shart va savol. Ma’lum va noma’lum narsalarni ajratib ola bilish;
3. Masaladagi shart va savol, berilgan va izlanayotgan ma’lumotlar oʻrtasidagi aloqani aniqlay olish,
ya’ni masala matnini tahlil eta bilish va uning natijasi oʻlaroq, masalani yechish uchun arifmetik amallarni
tanlab olish;
4. Masalaning yechimi va javobini yoza olish.
Bu koʻnikmalar muntazam va maqsadli amaliyot jarayonida quyidagi bosqichlarda shakllanadi:
1. Tayyorgarlik ishlari
2. Masala matnini tushuntirish ishlari.
3. Masalani tahlil etish, uni yechish yoʻlini izlash va yechish rejasini tuzish.
4. Yechim va javobini yozish.
5. Masala yechilgandan soʻng uning ustida ishlash.
Masalalar yechish orqali oʻquvchilarda yangi bilim vujudga keladi va mavjud bilimlar tadbiq qilinadi,
shu orqali mustahkamlanadi. Masalan, bilimlarning shakllanishida nazariyani amaliyot bilan oʻqitishni
turmush bilan bogʻliq olib borish imkonini beradi. Masala yechish orqali xarid qilingan narsaning narxini,
kvartira ta’mirlashning bahosi, poyezdga kechikmaslik uchun uydan qachon chiqish kerak, degan turli
xildagi amaliy hisoblashlarni hal qilib beradi.
Oʻquvchilar masalalarni yechayotganda turli xil matematik tushunchalar – son, arifmetik amal,
qoʻshiluvchi, yigʻindi, qoldiq kabilar bilan tanishadilar, shuningdek atrof muhitdagi, fandagi, texnikadagi
turli xil bogʻliqli muammolar bilan tanishadilar va uni yechadilar.
Ushbu mavzu boʻyicha har bir boʻlajak oʻqituvchining bilim va koʻnikmalariga talablar:
1) boshlangʻich sinflarda matematika boʻyicha masalalarni yechishga oʻrgatishga oid dastur izohining
asosiy qoidalarini;
2) boshlangʻich sinflarda matematika kursida oʻtiladigan oddiy va murakkab masalalarni;
3) boshlangʻich sinflarning matematika kursida matnli masalalar funksiyasini;
4) masalalarni yechishga oʻrgatishga oid turli xil usullarni (yuzma – yuz suhbat, koʻrgazmali
vositalardan foydalanish).
Shuningdek, har bir oʻqituvchi bilishi kerak:
1) har qanday masalani oʻquvchilar bilan yuzma-yuz tahlil etishi;
2) oʻquvchilarga masalani turli yoʻllar bilan yechish mumkinligini tushuntira olishi;
3) mashgʻulotning turli bosqichlarida masala yechishning turli yozma shakllaridan maqsadli
foydalana olishi;
4) masala yechimini tekshirishni turli yoʻllaridan foydalana olishi;
5) masalalar yechishni oʻrgatish mashgʻulotini ishlab chiqa olishi;
6) boshlangʻich sinflar uchun matematika kursi boʻyicha har qanday masalani yecha olishi kerak.
Boshlangʻich sinf matematika kursining asosiy qismini masalalar tashkil etadi. Masala tushunchasi va
masala termini birinchi sinfdan boshlab oʻquvchilarga singdiriladi.
Dastlab sodda masalalar bilan keyinchalik murakkab arifmetik masalalar bilan oʻquvchilar
tanishtirilib, yechib boriladi.
Matematikadan boshlangʻich sinf oʻquvchilarining mustaqil fikrlashini oʻstirishda “masala”
tushunchasi muhim vositalardan biri hisoblanadi. Matematika darslarida oʻquvchilar masalalar vositasida
predmetlar orasidagi bogʻlanishlarni tahlil qilishga intiladilar. Ayniqsa, tipik arifmetik masalalar oʻquvchi
mantiqiy tafakkuri, ijodiy faoliyatini oshirish bilan bir qatorda, ularning erkin, mustaqil fikrlashini
kengaytirishda alohida ahamiyat kasb etadi. Bu borada nazariy materiallarga tayangan holda har bir tipga oid
masalalar tasnifini berib, ularni yechish va tushuntirish usullari yoritiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
