Maxsus son [2]. 022 O‘zbekiston qishloq va suv xo‘jaligi

Biosolvent birikmasi asosida tuproqning sho‘rini yuvish 
bo‘yicha tajriba natijalari. 
Olib borilgan davriy tajribalarda sho‘r 
yuvish tartibini o‘rganishda tuproqdagi tuzlar miqdori (xlor ioni, 
sulfat ioni va quruq qoldiq miqdori), sho‘rlanish turi, uning mexanik 
tarkibi hamda hududning o‘ziga xos tabiiy-iqlim ko‘rsatkichlari 
inobatga olindi. Sho‘r yuvish me’yorini aniqlashda tuproqning suv-
fizik xossalari bir metrli tuproq qatlami bo‘yicha V.R.Volobuyevning 
quyidagi formulasi orqali hisoblandi (1-formula):
, m
3
/ga, (1)
Izoh:
bu yerda: α – erkin tuz berish koeffitsiyenti, S
i
, S
adm
– 
tuproqdagi tuzlarning sho‘r yuvishgacha va belgilangan miqdori, 
og‘irlikka nisbatan % hisobida.
O‘rtacha ko‘p yillik natijalar solishtirilganda, 3-nazorat varian-
tida sho‘r yuvish me’yori eng katta bo‘lib, Biosolvent birikmasi 
qo‘llanilib, sho‘r yuvilgan 2-variantga nisbatan o‘rtacha 1514 m
3
/
ga ko‘p suv sarflanganligi aniqlandi. Tajribalar davomida sho‘r 
yuvish ishlariga eng kam suv sarfi 2-variantda kuzatilib, o‘rtacha 
mavsumiy sho‘r yuvish me’yori 2499 m
3
/ga ni tashkil etdi, yoki 
suv resurslari 1-variantga nisbatan 30 foizga, 3-nazorat variantiga 
nisbatan 38 foizga iqtisod qilinganligi kuzatildi (1-rasm).
1-rasm. Tajriba dalasida sho‘r yuvish me’yorlari 
(o‘rtacha ko‘p yillik).
Tajriba dalasining tuz rejimiga Biosolvent birikmasining samar-
asi natijasida yildan-yilga tuzlarning restavratsiyasi kamaygani, 
ya’ni dalada g‘o‘za rivojlanishiga maqbul sharoit yaratilganligi 
kuzatildi (2-;3-; va 4-rasmlar).
Sho‘r yuvishda Biosolvent birikmasi qo‘llanilgan 2-variantda, 
vegetatsiya boshida faol (0–100 sm) qatlamda xlor miqdori 
0,008%, sulfat miqdori 0,036% va quruq qoldiq miqdori 0,204% 
bo‘lgan bo‘lsa, vegetatsiya oxiriga borib, bu ko‘rsatkichlar mos 
ravishda 0,020; 0,047 va 0,350 foizni tashkil qilib, mavsumiy tuz 
to‘planish koeffitsiyenti mos ravishda 2,37; 1,3; 1,72 ga teng bo‘ldi 
va nazorat variantga nisbatan 0,50; 0,20; 0,13 ga kam bo‘ldi.