Maxsus son [2]. 022 O‘zbekiston qishloq va suv xo‘jaligi

Maxsus son [2]. 2022
78
O‘ZBEKISTON QISHLOQ VA SUV XO‘JALIGI
Доннинг сифат кўрсаткичларига ташқи омиллардан 
етиштириш шароити, тупроқ шароити ҳамда қўлланилган 
агротехник тадбирларнинг таъсири нихоятда катта экан-
лиги илмий адабиётлардан маълумдир.
Кузги арпа навлари донининг сифат кўрсаткичларига 
қўлланилган маъданли ўғитлар меъёрлари ҳамда 
суғориш тартибларининг таъсирини аниқлаш мақсадида 
2016-2019 йиллар мобайнида олиб борган тадқиқотларда 
тажриба вариантларида парваришланган барча вари-
антлардан қайтариқлар кесимида йиғиштириб олинган 
донлардан намуналар олиниб, лаборатория шароитида 
оқсил миқдори таҳлил қилиб чиқилди.
Олинган натижаларнинг кўрсатишича, кузги арпанинг 
“Болғали” нави уруғлари экилиб, ўсув даври давомида 
суғориш олди тупроқ намлиги ЧДНСга нисбатан 70-
80-60% тартибда суғорилган вариантлар қўлланилган 
маъданли ўғитлар меъёрлари кесимида таҳлил қилиб 
чиқилганида, маъданли ўғитларнинг N
120
Р
85
К
110
кг/га 
меъёрлари қўлланилган 1-вариантдан олинган доннинг 
таркибида оқсил миқдори таҳлил қилинганида, уч йил-
да ўртача 10,7 фоизни, ташкил этиб, гектар ҳисобига 
4,0 ц оқсил етиштирилганлиги аниқланган 
бўлса, маъданли ўғитларнинг N
150
Р
105
К
135
ва 
N
180
Р
126
К
162
кг/га меъёрлари қўлланилган 2-3 
вариантларда етиштирилган доннинг тарки-
бида оқсил миқдори аниқланганида ўртача 
11,8-12,2 фоизни кўрсатиб, гектар ҳисобига 
5,3-6,1 ц оқсил етиштирилгани қайд этилгани 
ҳолда маъданли ўғитларнинг N
120
Р
85
К
110
кг/га 
меъёрлари қўлланилган 1-вариантга нисбатан 
дон таркибида оқсил миқдори 1,1-1,5 фоизга 
кўп эканлиги аниқланиб, гектаридан 1,3-2,1 ц 
қўшимча равишда оқсил олишга эришилган-
лиги кузатилди.
Кузги арпанинг “Болғали” нави уруғлари 
экилиб, ўсув даври давомида суғоришолди 
тупроқ намлиги ЧДНСга нисбатан 60-70-
60% бўлганида суғорилгани ҳолда маъдан-
ли ўғитларнинг N
120
Р
85
К
110
кг/га меъёрлари 
қўлланилган 4-вариантдан олинган доннинг 
таркибида оқсил миқдори ўрганилганида, уч йилда ўртача 
11,1 фоизни кўрсатиб, гектар ҳисобига ҳисобланганида 3,9 
ц оқсил етиштирилганлиги аниқланган бўлса, маъданли 
ўғитларнинг N
150
Р
105
К
135
ва N
180
Р
126
К
162
кг/га меъёрлари 
қўлланилган 5-6 вариантларда етиштирилган доннинг тар-
кибида оқсил миқдори аниқланганида мос равишда 12,4-
12,9 фоизга тенг бўлиб, гектар ҳисобига 5,0-5,7 ц оқсил 
етиштирилгани кузатилгани ҳолда маъданли ўғитларнинг 
N
120
Р
85
К
110
кг/га меъёрлари қўлланилган 4-вариантга нис-
батан дон таркибида оқсил миқдори 1,4-1,8 фоизга кўп 
эканлиги аниқланиб, гектаридан 1,2-1,8 ц қўшимча равиш-
да оқсил олишга эришилганлиги аниқланди.
Кузги арпанинг “Ихтиёр” нави уруғлари экилган вари-
антда етиштирилган донларнинг сифат кўрсаткичлари 
аниқланганда ҳам юқоридаги қонуниятлар ўз аксини 
топганлиги кузатилиб, суғориш тартиблари ва маъдан-
ли ўғитлар меъёрларига боғлиқ ҳолда дон таркибида 
оқсил миқдори бир-биридан кескин фарқ қилганлиги 
қайд этилди.
Жумладан, суғоришолди тупроқ намлиги ЧДНСга 
нисбатан 70-80-60% бўлганида суғорилиб, маъданли 
ўғитларнинг N
120
Р
85
К
110
кг/га меъёрлари қўлланилган 
7-вариантдан олинган доннинг таркибида оқсил миқдори 
таҳлил қилинганида, уч йилда ўртача 10,5 фоизни, таш-
кил этиб, гектар ҳисобига 4,0 ц оқсил етиштирилганлиги 
аниқланган бўлса, маъданли ўғитларнинг N
150
Р
105
К
135
ва 
N
180
Р
126
К
162
кг/га меъёрлари қўлланилган 8-9 вариант-
ларда етиштирилган доннинг таркибида оқсил миқдори 
аниқланганида ўртача 11,5-11,9 фоизни кўрсатиб, гектар 
ҳисобига ўртача 5,2-6,1 ц оқсил етиштирилгани қайд 
этилгани ҳолда маъданли ўғитларнинг N
120
Р
85
К
110
кг/
га меъёрлари қўлланилган 7-вариантга нисбатан дон 
таркибида оқсил миқдори 1,0-1,4 фоизга кўп эканлиги 
аниқланиб, гектаридан 1,2-2,0 ц қўшимча равишда оқсил 
олишга эришилганлиги кузатилди.
Суғоришолди тупроқ намлиги ЧДНСга нисбатан 60-
70-60% бўланида суғорилиб, маъданли ўғитларнинг 
N
120
Р
85
К
110
кг/га меъёрлари қўлланилган 10-вари-
антдан олинган доннинг таркибида оқсил миқдори 
ўрганилганида, уч йилда ўртача 11,4 фоизни кўрсатиб, 
гектар ҳисобига ҳисобланганида 4,0 ц оқсил етишти-
рилганлиги аниқланган бўлса, маъданли ўғитларнинг 
N
150
Р
105
К
135
ва N
180
Р
126
К
162
кг/га меъёрлари қўлланилган 
5-6 вариантларда етиштирилган доннинг таркибида 
оқсил миқдори аниқланганида мос равишда 12,9-13,3 
фоизга тенг бўлиб, гектар ҳисобига 5,3-5,9 ц оқсил етиш-
тирилгани аниқланиб, маъданли ўғитларнинг N
120
Р
85
К
110
кг/га меъёрлари қўлланилган 4-вариантга нисбатан дон 
таркибида оқсил миқдори 1,5-1,9 фоизга юқори бўлиб,