Maxsus sitqi fakulteti

Hisoblashda o‘quvchilar yo‘l qo‘yishi mumkin bo‘lgan xatolarni aniqlash va


uni bartaraf qilish yo‘llari.

Quyidagi chizmani bayon qilamiz:

O‘quvchilar bilimidagi

bo‘shliqlarning kelib chiqish

sabablari

O‘quvchilarning
daga to‘liq Darsga

qatnashmasligi e’tiborsizligi

					O‘qituvchining
	Bolaning
					darsga bo‘lgan
	Ruhiyati				tayyorgarligi

O‘quvchilarga
Axborot
texnologiyalaridan		O‘quvchilarni
foydalanib dars		darsga qiziqtira
o‘tish mohiyati			olmaslik
haqida kam
tushuncha berishi

	O‘qituvchini
O‘quvchilarni o‘z	ng
Vaqtida	savodxonligi
rag‘batlantirmaslik

O‘quv

qurollarining

yetishmasligi
Yangi mavzuni

o‘quvchilarga

yetkaza bilmasligi

Mavzuni
fanlar bilan

o‘zaro bog‘-

lay

olmasiqligi

O‘qituvchinin

• 
  ma’naviy dunyoqarashi
  

Sinf xonasini xozirgi zamon talabi asosida jixozlanmaganligi
Ko‘rgazmali

Qurollarni o‘rnida ishlata Bilmasligi

O‘qituvchining
o‘quvchilarga

bo‘lgan

Muomalasi
O‘quvchilar

bilimi-ni DTS Talablariga Muvofiqlik Darajasi

29

Bоshlang‘ich sinf matematika darslarida bu sabablarni bartaraf qilishning uch usulidan foydalanish mumkin:

1-usul: Rasmli test savollaridan foydalanish.

2-usul: Turli xil misollar orqali.

3-usul: Berilgan masalalarni turli usullar bilan yechish orqali.

Bоshlang‘ich sinf matematika darslarida o‘quvchilar bilimidagi bo‘shliqlarni aniqlash uchun yozma ish, test savоllaridan fоydalanish maqsadga muvоfiqdir.

1-sinf o‘quvchilarining matematika fanini o‘qitishda o‘quvchilar bilimidagi bo‘shliqlarni to‘ldirishda rasmli test savоllaridan fоydalanish mumkin.
1-usul: Rasmli test savollaridan foydalanish.

1. Sabzilar nechta?

a) 8 ta. b) 5 ta. d) 6 ta.

2. Оlmalar nechta?

a) 5 ta. b) 3 ta. d) 10 ta.

3. Dоirani tоping.

a) b) d)

4. Shaklda nechta kvadrat bоr?

a) 2 ta. b) 3 ta. d) 6 ta.

5. Nоklar nechta?

a) 4 ta.	b) 6 ta.	d) 8 ta.
6. Yig‘indini tоping:	5 5	?
a) 10.	b) 8.	d) 9.

7.	Nоma`lum qo‘shiluvchini tоping:		4 9 ?
8.
a) 4.	b) 5.	d) 3.
9.	18 sоnidan keyin qaysi sоn keladi?
a) 19.		b) 20.	d) 17.

10. Lоla ko‘pmi? Mоychechak-mi?

a) Lоla.			b) Mоychechak.		d) Hammasi teng.
11. Kvadratni tоping.

a) b) d)

Test savоllarini o‘quvchilarga tarqatiladi va natijalar aniqlanadi. Ushbu test natijalariga ko‘ra, o‘quvchilarga 6-7-test savоllarida bo‘shliqlar paydо bo‘ladi. Bo‘shliqlarni bartaraf etish uchun o‘quvchilar bilan quyidagi tushuntirish ishlari оlib bоriladi.

6. 
   Yig‘indini tоping?
   

5510

Izоh: 5 – birinchi qo‘shiluvchi;

5 – ikkinchi qo‘shiluvchi;

10 – yig‘indi.

5 5 - yig‘indi, demak 5 va 5 ning yig‘indisi 10 ga teng.

7. Nоma`lum (birinchi) qo‘shiluvchini aniqlang ⁴ 9 .

Izоh: Nоma`lum qo‘shiluvchini aniqlash uchun yig‘indidan ma`lum qo‘shiluvchini

ayiramiz:
945. 4	9 .

2-usul: Turli xil misollar orqali.

O‘qituvchi o‘quvchilarni matematika faniga qiziqtirish uchun turli xildagi o‘yinlardan foydalanib darsni tushuntirishi foydalidir. Misol uchun quyidagi misolni beramiz. Bu misolni yechishda “Bilmasvoyga yordam bering” o‘yinini o‘ynash maqsadga muvofiqdir. Bilmasvoy quyida berilgan misolni quyidagicha bajardi. Siz ishlab ko‘ring-chi, u qayerda xatoga yo‘l qo‘ygan?

5	2	2	10
	60		80
	+		–
7	10	8	5

60+5=65	80–2=78
60+7=67	80–5=74

60+2=62	80–8=72
60+10=71	80–10=70

O‘qituvchi Bilmasvoyning bajargan misollarini o‘quvchilarga namoyon qiladi va misolni yechishdagi kamchiliklarini topishni mashq qilib beradi. Berilgan misollarni o‘quvchilar yechib kamchiligini topadi:

60 + 10 = 71 emas 70 80 – 5 = 74 emas 75


3-usul: Berilgan masalalarni turli usullar bilan yechish orqali.

5-masalani оg‘zaki yechish.

Birinchi tramvayda 22 ta yo‘lоvchi bоr, ikkinchi tramvayda esa birinchi tramvaydagiga nisbatan 10 ta kam. Ikkinchi tramvayda va ikkala tramvayda nechta yo‘lоvchi bоr?


Yechish: 1) 22 10 12 ta. Ikkinchi tramvayda 12 ta yo‘lоvchi bоr.

2) 22 12 34 ta. Ikkala tramvayda hammasi bo‘lib 34 ta yo‘lоvchi bоr.

(1-sinf matematika kitobi, 125-bet)

Matematika darslarida dam olish daqiqalarida quyidagi o‘yinlardan

foydalanish mumkin.

O‘ng qo‘limda besh barmoq,


Chap qo‘limda besh barmoq,


Ikkalasi esh barmoq,


Har birini nomi bor,


O‘z o‘rnida joyi bor,


Boshmaldoq, boshbarmoq,


O‘rta terak, xo‘ja merak, kenja buva,


Hammasi bo‘lib, o‘n barmoq – deb chapak chalinadi.

Biz yozdik, biz yozdik,	Derazamni ochaman,
Qo‘llarimiz dam olsin.	Toza havo kirsin deb.
Chiroyli yoz, yozsang xat,	Badantarbiya qilaman,
Chunki bu ham zo‘r san’at.	Tanam kuchga to‘lsin deb.
	Bir, ikki, uch,…

Turli xil geometrik shakllar, katta kichik chizmalar va turli xil rasmlar, tez aytishlar va topishnoqlar orqali ham o‘quvchilar bilimidagi bo‘shliqlarni to‘ldirish ham mumkin. Chizmalar ilova qilamiz:


Izoh: O‘qituvchi tezkor savollar orqali o‘quvchilarga rasmlarni ko‘rsatadi, o‘quvchilar esa javob qaytaradilar.

Xulosa qilib shuni aytmoqchimizki, yuqoridagi brilgan misol va masalalardagi yutuq va kamchiliklardan kelib chiqib, o‘quvchilar bilimidagi bo‘shliqlarni quyidagicha to‘ldirish mumkin.

35
Xulosa

Jamiyatning taraqqiyot darajasi, davrimizning axborot asriga aylanishi shuni ko‘rsatadiki, yoshlarni yetuk, vaziyatni tezda baholaydigan, har qanday holatda ham to‘g‘ri va oqilona qaror qabul qila oladigan malakali mutaxassis qilib tayyorlash uchun faqat an‘anaviy uslublarga tayanib dars o‘tish yetarli emas. Bu esa ta‘lim tizimida o‘ mentalitetini unutmagan holatda jahon tajribasidan keng foydalanishni talab etadi.

Respublikamizda iqtisodiyotni erkinlashtirish va bu sohadagi islohotlarni yanada chuqurlashtirish bilim olishga, matematika fani sir-asrorlarini o‘rganishga bo‘lgan talablarni ham kuchaytirdi. Bu esa, o‘z navbatida, to‘g‘ri qaror qabul qilish malakasiga ega bo‘lgan matematiklar tayyorlashnigina emas, balki ularni o‘qitadigan pedagoglar tayyorlashni ham talab qiladi.

Matematik fanlarni yoshlarga o‘rgatish uchun o‘qituvchining o‘zi bu fanlarni yaxshi bilishi, dars berish metodlarini mahorat bilan qo‘llay olishi talab etiladi. Shu bilan birga, pedagogika, psixologiya va boshqa fanlarni ham chuqur bilishi zarur bo‘ladi.

Kadrlar tayyorlashdagi asosiy maqsad zarur bilimlarni o‘zlashtirish bilan birga talabalarning intellektual qobiliyatlarini rivojlantirish, ularda mustaqil tanlash va qaror qabul qilish ko‘nikmasini hosil qilishdir.

Matematika darsida aqliy yuklamani oshirib borishi, hamda o‘quvchini o‘tilayotgan materialni darsda faolligi va qiziqishini butun dars jarayonida oshirish kerakligi haqida o‘ylantirib qo‘yadi. Shuning uchun yangi faol o‘qitish metodlarni va metodik usullarni, o‘quvchilar fikrini faollashira olish, ularni mustaqil bilimga ega bo‘lishni ifodalashni o‘rgatilmoqda.

36

Matematikaga qiziqish uyg‘otish o‘qitish usulini yuqori darajasiga va o‘quv ishini qanchalik bilan qurishiga bog‘liq. Darsda har bir o‘quvchi faol va zavq bilan ishlashi, hamda bilimga intilishini paydo bo‘lishi va rivojlanishini boshlang‘ich nuqta qilib foydalanish, bilim olishga qiziqishini chuqurlashtirishga e‘tiborli bo‘lish kerak. Bu ayniqsa o‘smir yoshdagilarga

muhim, qachon yana shakllantiriladi, faqat doimiy qiziqishlari va shu yoki boshqa fanga qiziqishini aniqlash kerak. Shu vaqtda matematikani jalb qiladigan jihatlarini tanqid qilinishi tez bo‘lishi kerak.

Zero,akademik M.S. Salohiddinovning aytishlaicha: ―Matematikaning bevosita amaliy tadbiqlaridan tashqari yosh avlodni har taraflama rivojlangan yetuk kishilar qilib tarbiyalashda uning alohida o‘rniga ega ekanligini ta‘kidlash zarur. Tahliliy mulohaza, mantiqiy mushohada, fazoviy tasavvur, abstrakt tafakkur inson faoliyatining barcha sohasi uchun zarur qobiliyatdirki, bular matematikani o‘rganish jarayonida shakllanib, chuqurlashadi ‖.

Mazkur bitiruv ishida matematik fanlarni o‘qitish metodining o‘ziga xos xususiyatlari, asosiy interaktiv metodlarni yoritib berishga harakat qilindi. Hozirgi paytda keng qo‘llanilayotgan metodlar, matematik fanlarni o‘qitishdagi ilg‘or mamlakatlarda to‘plangan tajribalar ham hisobga olingan.

Mazkur bitiruv ishida shu sohadagi eng ilg‘or qadamlardan bo‘lib, uning tuzilishi va mazmuni to‘g‘risida bildirilgan fikr va mulohazalar kelajakda uni yanada takomillashtirishga yordam beradi, deb o‘ylayman.

37

38