Maxsus qism iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar. Ekologiya sohasidagi jinoyatlar

obyektiv tomoni 
ayblanuvchi yoki 
gumonlanuvchiga nisbatan qamoqqa olish tarzidagi ehtiyot chorasini 
qonunga xilof ravishda tanlashda ifodalanadi, shuningdek, qonunda 
belgilangan muddatlardan ortiq muddat ushlab turish uchun tegishli asoslar 
bo‘lmagani holda shaxsni qonunga xilof ravishda hibsda muddatidan ortiq 
ushlab turishda ifodalanadi. 
Jinoyat-protsessual kodeksining 242-moddasiga muvofiq, Jinoyat 
kodeksida qasddan sodir etilib, uch yildan ortiq muddatga ozodlikdan 
mahrum qilish jazosi nazarda tutilgan hamda ehtiyotsizlik orqasida sodir 
etilib, Jinoyat kodeksida besh yildan ortiq muddatga ozodlikdan mahrum 
qilish tarzida jazo nazarda tutilgan jinoyatlar uchun ehtiyot chorasi sifatida 
qamoqqa olish nazarda tutilgan. Alohida hollarda mazkur ehtiyot chorasi 
qasddan sodir etilgan jinoyatlarda uch yildan ortiq bo‘lmagan muddatga 
ozodlikdan mahrum qilish tarzidagi jazo nazarda tutilgan, shuningdek, 
ehtiyotsizlik orqasida sodir etilib, ozodlikdan mahrum qilish tarzidagi besh 
yildan ortiq bo‘lmagan muddatga ozodlikdan mahrum qilish jazosi nazarda 
tutilgan jinoyat sodir etgan shaxslarga nisbatan ham qo‘llanishi mumkin.
Qamoqqa olish tarzidagi ehtiyot chorasi faqat ushlab turilgan gumon 
qilinuvchiga yoki ayblanuvchi tariqasida ishda ishtirok etishga jalb 
qilingan shaxsga nisbatan qo‘llanilishi mumkin. 
Ehtiyot chorasi sifatida qamoqqa olish faqat sud sanktsiyasiga muvofiq 
amalga oshirilishi mumkin. Qamoq tarzida ushlab turish chorasini qo‘llash 
to‘g‘risidagi iltimosnomani ko‘rib chiqib, sudya quyidagi ajrimlardan 
491 

---

birini chiqaradi: 1) qamoqqa olish tarzidagi ehtiyot chorasini qo‘llash 
to‘g‘risida; 2) qamoqqa olish tarzidagi ehtiyot chorasini qo‘llashni rad 
qilish to‘g‘risida; 3) taraflar qo‘shimcha dalillarni taqdim etishlari uchun 
ushlab turish muddatini uzaytirish to‘g‘risida. 
Bundan tashqari, jinoyat-protsessual qonunchiligi mazkur ehtiyot 
chorasini alohida shaxslar uchun qo‘llashning qo‘shimcha shartlarini 
belgilaydi, xususan: 
— O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi deputati, Qoraqalpog‘iston 
Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi deputati, viloyat kengash deputatlari, 
shahar va tuman xalq kengashi deputatlariga nisbatan — qoida tariqasida 
tegishli vakillik organi roziligi bilan; 
— O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi sudyasiga nisbatan 
— O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudining roziligi bilan; 
— O‘zbekiston Respublikasining boshqa sudlari sudyalariga nisbatan — 
O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumi yoki O‘zbekiston 
Respublikasi Oliy Xo‘jalik sudi Plenumi roziligi bilan; 
— Prokuratura organlari prokurorlari va tergovchilariga nisbatan — 
O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokurorining roziligi bilan. 
Agar hibsga olish jinoyat sodir etishda gumon qilinayotgan shaxsga 
nisbatan ehtiyot chorasi sifatida qo‘llangan bo‘lsa, bu holda unga o‘n kun 
ichida ayb e’lon qilinishi kerak. Ushbu vaqt mobaynida ayb e’lon 
qilinmasa, shaxsga nisbatan qo‘llangan ehtiyot chorasi bekor qilinadi (JPK 
226-moddasi). Ayblanuvchiga nisbatan hibsga olish shaklidagi ehtiyot 
chorasi uch oydan oshib ketmasligi lozim. Bu muddat O‘zbekiston 
Respublikasi JPKning 245-moddasidagi holatlarga ko‘ra uzaytirilishi 
mumkin.
Agar ayblanuvchi yoki gumon qilinuvchi shaxsga nisbatan qonunda 
ko‘rsatilgan asoslar, shuningdek, alohida shaxslarga nisbatan qo‘shimcha 
shartlarga amal qilmagan holda va qonunda belgilangan protsessual 
shaklga rioya etmagan tarzda tanlansa,