Maxsus qism iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar. Ekologiya sohasidagi jinoyatlar

Sharhlanayotgan moddaning 3-qismiga
muvofiq, shaxs 
javobgarlikdan ozod etiladi, agarda u: 
1) soxta bankrotlikni birinchi marta sodir etgan bo‘lsa; 
2) agar u jinoyat aniqlangan kundan e’tiboran o‘ttiz kunlik muddatda 
yetkazilgan moddiy zararning o‘rnini qoplagan bo‘lsa
1
. 
7-§. Bankrotlikni yashirish (JK 181-moddasi) 
Tahlil etilayotgan jinoyatning 
bevosita obyekti 
bozor iqtisodiyoti 
sharoitida bankrotlikni amalga oshirishning belgilab qo‘yilgan tartibini 
ta’minlovchi ijtimoiy munosabatlar va kreditorlarning manfaatlaridir. 
(«Bankrotlik» tushunchasi uchun JK 180-moddasi tahliliga qarang.) 
Obyektiv tomondan 
jinoyat xo‘jalik yurituvchi subyektning haqiqatga 
to‘g‘ri kelmaydigan ma’lumot yoki hujjatlarni taqdim etishi, buxgalteriya 
hisobotlarini buzib ko‘rsatish yo‘li bilan iqtisodiy jihatdan o‘zining 
to‘lovga qodir emasligini yoki iqtisodiy nochorligini boshqacha tarzda 
qasddan yashirishi kreditorlarga ko‘p miqdorda zarar yetkazilishiga sabab 
bo‘lishda ifodalanadi. 
Iqtisodiy nochorlikni yashirish 
— bu bir martalik harakatlarni sodir 
etish, shuningdek, choralar majmuasi bo‘lib, vakolatli davlat organiga, real 
1
Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2017 й., №1, Б. 1. 
131 

---

yoki potentsial kontragentga uzaytirilgan qarzdorlik majburiyatlarini 
amalga oshirishning imkoniyati yo‘qligi bilan bog‘liq ma’lumotlarni yoki 
yolg‘on ma’lumotlarni taqdim etish bilan bog‘liq faoliyat. Shuni ta’kidlab 
o‘tish lozimki, yashirish faqatgina faktik vujudga kelgan holatlar bo‘yicha 
yuzaga kelgan munosabatlarga xosdir. Shuning uchun xo‘jalik 
subyektining kelajakda bo‘lishi mumkin bo‘lgan qarzlarini to‘lay olmasligi 
bilan bog‘liq ma’lumotlarni taqdim etmasligi bankrotlikning yashirilishi 
deb qaralishi mumkin emas. 
Bu o‘rinda shunga alohida e’tibor berish lozimki, xo‘jalik subyektining 
to‘lovga qobiliyatsizligi faktini belgilashda faqatgina uzaytirilgan 
qarzdorlik majburiyatlari inobatga olinishi lozim, chunki to‘lash muddati 
yetib kelmagan majburiyatlar bo‘yicha xo‘jalik yurituvchi subyekt qarzdor 
deb topilmaydi
1
. Shuningdek, to‘lovga qobiliyatsizlikni belgilashda 
alohida e’tiborni xo‘jalik subyektida mavjud (balansida ro‘yxatda bo‘lgan) 
mulkning tahliliga qaratmoq lozim, chunki bankrotlik naqd pul yoki naqd 
pulsiz shakldagi yuqori likvidli aktivlargina emas, balki faqatgina 
qarzdorlik bo‘yicha to‘lovga butun mol-mulki yetmaganda yuzaga keladi. 
Ma’lumotlar va hujjatlarni pochta orqali jo‘natish bilan, bevosita 
vakolatli shaxs tomonidan yoki xo‘jalik subyektining boshqa vakili orqali 
taqdim etish orqali taqdim etish mumkin — ushbu holatlar qilmishning 
kvalifikatsiyasiga ta’sir etmaydi. Shuni alohida ta’kidlash lozimki, 
haqiqatga to‘g‘ri kelmaydigan ma’lumot va hujjatlarni taqdim etish ular 
shunday ma’lumotlarni taqdim etishga vakolatli yoki javobgar shaxs 
tomonidan rasmiy ravishda taqdim etilgandagina ijtimoiy xavfli qilmishni 
vujudga keltiradi. Haqiqatga to‘g‘ri kelmaydigan ma’lumotlar norasmiy 
ravishda taqdim etilganda bankrotlikni yashirish deb qaralmasligi lozim. 
Bankrotlikni yashirish buxgalteriya hisobotlarini buzib ko‘rsatish orqali 
ham amalga oshirilishi mumkin.