Maxsus qism iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar. Ekologiya sohasidagi jinoyatlar

Psixologik bosim 
– bu boshqa insonning tanasiga emas, balki boshqa 
odamlarning ruhiy holatiga, hissiyotlariga, xayoliga ta’sir ko‘rsatishdir.
Qiynoqqa solish, shafqatsiz yoki qadr-qimmatni kamsituvchi muomala 
yoxud jazolar jabrlanuvchiga faqat qonuniy sanktsiyalar natijasida, bu 
sanktsiyalardan ajralmagan holda yoki ular tomonidan qo‘qqisdan yuzaga 
keladigan og‘riq va azob yetkazish hisoblanmasligini inobatga olish lozim. 
Shaxsning xatti-harakatlarini qiynoq sifatida, shuningdek, g‘ayriinsoniy, 
shafqatsiz yoki qadr-qimmatni kamsituvchi muomala va jazo turlari deb 
tan olish uchun jismoniy yoki ruhiy ta’sirning yo‘naltirilishini aniqlash 
zarur. Qonunda to‘g‘ri ko‘rsatilganidek, jismoniy yoki ruhiy ta’sirni 
sharhlanayotgan modda bo‘yicha kvalifikatsiya qilinadigan jinoyat sifatida 
kvalifikatsiya qilish uchun u bir guruh shaxslarga, ya’ni, gumon 
qilinuvchi, ayblanuvchi, guvoh, jabrlanuvchi yoki jinoyat protsessining 
boshqa ishtirokchisi yoxud jazoni o‘tayotgan mahkum yoki ularning yaqin 
qarindoshlariga qarshi qaratilgan bo‘lishi lozim. Mazkur shaxslarning 
ro‘yxati tugal va kengaytirib talqin etish mumkin emas. Mazkur shaxslar 
barcha jinoyat protsessi faoliyatining subyekti hisoblanadi va ularning 
qonuniy maqomi amaldagi qonunchilik orqali tartibga solingan. 
Ko‘rsatilgan shaxslarga nisbatan jismoniy yoki ruhiy ta’sir o‘tkazish 
ham bevosita, ham unga yaqin kishilarga nisbatan amalga oshirilishi 
mumkin. Misol uchun, surishtiruvchi, tergovchi, prokuror yoki boshqa 
huquqni muhofaza qiluvchi organ xodimlarining jabrlanuvchi, gumon 
qilinuvchi yoxud ayblanuvchining qonuniy vakillariga, himoyachiga yoki 
boshqa shaxslarga ta’siri qiynoq sifatida tan olinadi. Bunda ta’sirni 
jabrlanuvchiga nisbatan qiynoq sifatida, ta’sirning bevosita obyekti 
hisoblangan boshqa shaxsga nisbatan esa shaxsga nisbatan tegishli jinoyat 
sifatida kvalifikatsiya qilish kerak. Masalan, ayblanuvchini o‘ziga qarshi 
ko‘rsatuv berishga majbur qilish maqsadida huquqni muhofaza qiluvchi 
499 

---

organ xodimi tomonidan uning homiysi sog‘lig‘iga zarar yetkazilgan, 
natijada ayblanuvchi o‘ziga qarshi ko‘rsatuv berishga majbur bo‘lgan. 
Xodimning harakati amaldagi JK 235-moddasi bo‘yicha ayblanuvchiga 
nisbatan qiynoq va homiyning sog‘lig‘iga qarshi jinoyat sifatida Jinoyat 
kodeksining tegishli moddalari bo‘yicha kvalifikatsiya qilinishi kerak.