|
S avollar
1. Iq tisodiy savod xon lik nim a?
2. Iq tisodiy ta ’lim -tarbiya qanday tush un ch a?
3. Iq tisodiy tayyorgarlik nim a?
170
Insonparvarlik tarbiyasi
0 ‘zbekistonda insonparvarlik o ‘zbek xalqining hamkorligi, o ‘rtoqligi
va sadoqati, m eh m o n d o ‘stligi, bir-biriga yordam i va h im m ati, bir-
biriga tanqidiy ko‘z bilan qarashi, iym onli, m ehr-m uhabbatli b o ‘lishiga
suyanadi.
Insonparvarlik tarbiyasi vatanparvarlik tarbiyasi bilan m ahkam
bog‘liqdir.
Insonparvarlik lotin ch a «gum anus», «gum on, gum onoid» (odam ,
inson) so‘zlaridan olingan b o ‘lib, yuksak sifatlar m a ’nosini bildiradi.
H ar b ir ja m iy a t n in g m a ’n a v iy va a x lo q iy f a z ila ti b o ‘lg an
insonparvarlik m ustaqil 0 ‘zbekiston Respublikasining iqtisodiyoti va
madaniyatining butun tarm o g‘i bilan bog‘liqdir. 0 ‘zbekistonda barcha
moddiy b o y lik lar, fan va m a d a n iy a tn in g b a rc h a y u tu q la ri in so n
manfaatlariga xizm at qiladi. Bizdagi insonparvarlik kishilar o ‘rtasidagi
do‘stona munosabat, d o ‘stona yordam va o ‘zaro hamkorlikka asoslangan.
0 ‘zbek xalqi faqat m ustaqil 0 ‘zbekiston davridagina yayrab-yashnab
hayot k ech ira b o s h la d ila r, inso n q a d rla n a d ig a n va in so n shaxsi
h u rm atlanadigan b o ‘ldi, h a m m a jin s, irq va m illatlarg a m an su b
k ish ilarn in g jis m o n iy va m a ’nav iy q a d riy a tla ri fa q a t m u s ta q il
Respublikamiz sharoitidagina barq urib ko‘rindi va rivojlanm oqda.
Biz d o ‘stlikni ju d a qadrlaym iz, o ‘rtoqchilik hissiga yuqori baho
beramiz. A m m o kishining fe’l-atvoriga, uning m anfaatiga qand ay
munosabatda b o ‘lishiga qarab baho beram iz.
0 ‘zbeklarga xos bo ‘lgan va «Odam ning tirikligi odam bilan» degan
aqidadan kelib chiqqan holda yana bir xil tuyg‘uni — er-xotinning
muhabbat tuyg‘usi va ota-onalarning bolalarga mehribonligi deb bilamiz.
Bu kabi tuyg‘ular ancha m urakkab bo‘lib, inson hayotida m uhim o ‘rin
tutadi.
Bir-birini sevgan kishilar birga bo‘lishdan cheksiz suyunadilar, bir-
birlarining eson-om onligi, tinchligi haqida tashvish tortadilar, g‘am xo‘rlik
qiladilar, ko ‘ngildagi n iy atin i, o rzu -h avaslarini bilishga intiladilar.
Ma’lumki, m ehrib on o ta -o n a la r o ‘z bolalari u chu n jo n la rin i ham
ayamaydilar, ular bolalariga tarbiya berish, ularni o ‘qitish, m ustaqil
0 ‘zbekiston u chun foydali xalqparvar, insonparvar qilib yetishtirish
yo‘lida tinm ay g‘am xo‘rlik qiladilar.
Aqli zaif bola jam iyatning a ’zosidir va u jam iyatdan tashqarida bo‘lishi
va yashashi mumkin emas. Buning sabablari quyidagilardir: birinchidan,
aqli zaif bola xulq-atvori jam iyat axloqiga bo‘ysunadi va u shunga majbur;
ikkinchidan, tanholikda yashay olmaydi, baxtni ham odam lar orasidan
topadi; uchinchidan, bola jam iyat irodasidan dalda oladi; to ‘rtinchidan,
jamiyat bola kamoloti uchun g‘am xo‘rlik qiladi. Bu bilan bola tu g ‘ma
171
layoqat, sifatlari bilan em as, balki m azkur jam iyatga xos xislatlarni
ham o ‘zlashtiradi.
D e m a k , h a r b ir in so n o ‘zi y a s h a g a n yo k i y a s h a b turgan
ja m iy a tn in g a ’zosi, farzand i. Jam iyat va shaxs, shaxs va jamiyat
m unosabatlarining nozik, sir-sinoatli tom onlari ham bor, albatta.
Agarda jam iyat adolatli b o ls a , jam iyatning barcha a ’zolari uchun
ham , alohida olingan bir shaxs uchun ham hayotbaxsh b o la d i. Adolatli
jam iyat shaxsni shunchaki shakllantirib q o ‘ya qolm aydi, balki m a ’naviy
yetuk qilib kamol toptiradi.
Komil inson hatto hayotidan kechib b o ‘lsa ham o ‘z xalqi, o ‘z
Vatani uchun, o ‘zi a ’zo b o ‘lgan jam iyat — m ustaqil 0 ‘zbekiston uchun
k o ‘p foyda keltiradi, uning nom i tarixda qoladi va kelajak avlodlarga
nam una b o lav e rad i. Bola inson, shaxs b o lib jam iyatda shakllanadi.
Y o r d a m c h i m a k ta b o ‘q u v c h il a r i n i in s o n p a r v a r lik ru h id a
tarbiyalashni quyidagicha am alga oshirish m um kin:
1. D efektologlar bolalarni bir-birlarini hurm atlashga, d o ‘st bolib
yashashga o ‘rgatishlari zarur.
2. D efektologlar bolalarni in so n p arv arlik ru h id a tarbiyalashda
bolalarga kishilik shaxsining qim m atini anglatishi, ularni kishilarning
huquqlarini hurm at qilishga, odam larni qadrlashga o krgatishlari zarur.
Bu vazifa ham m adan avval bolalarning o ‘zlariga eng yaqin kishilarga
b o ig a n m unosabatlarida am alga oshirilishi kerak.
3. Y ordam chi m aktab o ‘quvchilarini o ta-onalaridek sevish — bolada
tabiiy suratda paydo b o la d ig a n va har bir kishining hayotida katta
aham iyatga ega b o ig a n eng yaxshi xislat hisoblanadi.
4. Tarbiyachilar tarbiyalanuvchi bolalarning o ‘z yaqin kishilariga,
vasiylariga, o ta-o n alarig a o ‘rnini beruvchilar va ularning bolalarga
b o ig a n m ehr-m uh abbat tuyg‘ularini shakllantirishi yaxshi natijalarga
olib keladi.
5. Yordam chi m aktab o ‘qituvchilari o ‘quvchilarni kattalarga hurmat
ruhida tarbiyalashi, ularni kattalarga m adaniy m uom alada bolishiga
o datlantirishlari lozim.
6. 0 ‘qituvchilar bolalar jam oasida o ‘g ‘il bolalar bilan qiz bolalarni
o ‘zaro o lrtoqlarcha m unosabatda b o lish ruhida tarbiyalash uchun qulay
sharoitlar yaratishlari kerak. D o ‘stlik kechalari uyushtirishlari zarur.
7. 0 ‘q i t u v c h i l a r y o r d a m c h i m a k ta b o ‘q u v c h il a r i n i yosh
c h o g ld a n o q rostgo‘ylikka, yolg‘onchilikdan nafratlanishga o'rgatishi
talab etiladi. C hunki vijdonan, halollik bilan yashovchi va mehnat
qiluvchi kishi h am m a vaqt t o ‘g ‘ri m uom alali, o q k o iig il, hamisha
rostgo‘y, sam im iy b o la d i.
8. Tarbiya ishida insonparvarlik m avzuidagi badiiy asarlardan,
kinofilm lardan, xalq ijodiy n am unalaridan foydalanish m um kin.
172
Xulosa qilib aytganda, har bir bolani insonparvarlik ruhida tarbiyalash
katta yoshdagi k is h ila r — o ta - o n a la r , o ‘q itu v c h ila r, m u ra b b iy ,
murabbiyalarning muqaddas burchidir.
Download Do'stlaringiz bilan baham: |
