Maxsus pedagogika

Yordamchi maktab o ‘quvchilarini vatanparvarlik ruhida tarbiyalash
0 ‘zbek xalqining birdan-bir Vatani bu - 0 ‘zbekistondir. Vatan haqida, 
xalq haqida, ajdodlar haqida, o ‘tmish haqida, qadriyatlar haqida, meros 
haqida, bugun va kelajak haqida baralla so‘zlash imkoniyati tug‘ildi. 
Binobarin, haqiqiy Vatan muhabbati, Vatan hissi mamlakat ozod va obod, 
xalq erkin bo‘lgandagina yuzaga kelar ekan. Sohibqiron Amir Tem ur, 
Forobiy, Abdulla Qodiriy, U sm on N osirlarning nom ini tilga olsak, 
mustamlaka yillarida ne kulfatlar boshga tushar edi. Ajdodlarimiz haqida 
erkin g‘urur bilan gapira olarmidik.
Vatanni qalban chuqur his qilish uchun ham, xalqning vatanparvarlik 
namunalarini ko‘rsatish uchun ham xalq hur, Vatan mustaqil bolishi 
shart.
Bugun shu mustaqillikka ega ekanmiz, biz uni e ’zozlashimiz, qadriga 
yetishimiz, har doim mustahkamlab borishimiz kerak. M ana shu tuyg‘ular,
166

---

mana shu olijanob fazilat va ezgu harakatlar bugungi kun uchun haqiqiy 
vatanparvarlik namunasidir.
Mustaqillik sharofati tufayli 0 ‘zbekiston Respublikasi butun hayoti, 
turmush tarzi o ‘zgardi, kishilaming ruhiyati va hayotga munosabati yangicha 
tus olmoqda. 0 ‘zbekiston Respublikasi mustaqil bo‘lishi natijasida sho‘ro 
davlatiga xom ashyo yetkazib berish bazasi bo‘lishlikdan, siyosiy va iqtisodiy 
qaramlikdan ozod b o ‘ldi; o ‘zbek xalqi o ‘z milliy qadriyatlarini his qilayotir.
Bu olamda ona-V atan bittadir.
Vatan — ona yurt 
kishilar yashab turgan, ularning ajdod va avlodlari 
tug‘ilib o ‘sgan joyi, m askani, chegarasi, hududi, ijtim oiy taraqqiyot 
munosabati bilan jam oa tuzum i sharoitida muayyan qabila yashayotgan joy 
Vatan hisoblanadi. Qabila tuzumning yemirilishi, elatlar va davlatlaming 
paydo boMishi bilan Vatan tushunchasi elat, davlat tushunchasini o ‘z 
ichiga oladi.
Vatanparvarlik tarbiyasi ham insoniy tarbiyaning eng muhim tarkibiy 
qismlaridan biridir.
Vatan so‘zining m a’nosi nima? Biz nima uchun «Ona-Vatan», «Jonajon 
Vatan» deymiz.
Vatan so‘zi arabcha so‘z bo‘lib, ona yurt degan m a’noni bildiradi.
Har bir xalq uchun taqdiran va tarixan ato etilgan ham da chegaralangan 
hududga ona-Vatan deyiladi.
Vatan tuyg‘usi — bu uning egasi bo‘lmish xalqni sevish, hurmat qilish, 
qadriga yetish va e ’tirof etishdir. Vatan - bu xalqning m a’naviyati, m a’rifati, 
tili, dini, u if-odati, fe’l-atvori, ota-bobolaridan qolgan oltin merosi, 
tomirida gupurib turgan ajdoddan avlodga o ‘tib kelayotgan pokiza qoni, 
tarixidagi muhim bosqichlar, buyuk davlat qurish maqsadida olib borilgan 
kurashidir.
Hozirgi vatanparvarlik xalqimiz taraqqiyotini olg‘a siljitgan ota- 
bobolarimiz yaratuvchanlik ishining bevosita davomidir.
B axt-saodatli kelajakka hozir, har daqiqada har bir kishi ulush 
qo‘shmog‘i Vatanga muhabbat, vatanparvarlikning asl ko‘rinishidir. Vatanga 
munosib farzand b o ‘lish, qadrdon tuproq bilan cham barchas b o g liq
ekanligimizni teran idrok etish, uning chin farzandlariga xos munosabatda 
bo‘lish, undan bir hissa olinsa, yuz hissa qilib qaytarish — Vatanni anglash 
va ardoqlashning yangi bir ko‘rinishidir. Bu vatanparvarlikdir.
1991 -yilning 31 -avgustidan 0 ‘zbekiston mustaqillikka erishdi, qadri 
ortdi, xalqning qaddi tiklandi. Vatan deganda muqaddas tushunchadagi 
soxtaliklar barham topib, mohiyati aniqlandi va tiniqlashdi.
Buyuk Vatanimiz o ‘zbek fuqarolari ongida alohida tuyg‘u, yangi axloq, 
yangi fazilatlarning eng chuqur va oliy ifodasidir. 0 ‘zbek vatanparvarligi 
buyuk istiqlolning eng muhim g‘alabasidir. 0 ‘zbek fuqarolarining eng yuksak 
fazilati ularning o ‘z Vataniga bo‘lgan muhabbatidir. 0 ‘zbek vatanparvarligi
167

---

o‘z Vatanini cheksiz sevish hissini, butun dunyo orasida tengligi va erkin jamiyatni 
barpo qilishi va Vatanimiz dushmanlariga chuqur nafrat hissini o‘z ichiga oladi.
0 ‘zbek vatanparvarligini yordamchi maktab o ‘quvchilarida tarbiyalash 
uchun o ‘qituvchi-tarbiyachilar tarbiyalanuvchi o ‘quvchilarga ta’sir etishning 
barcha xilma-xil uslub va vositalaridan foydalanishi kerak. Bu vositalaiga, 
ayniqsa, o‘qitish jarayoni — dars birinchi asosdir.
Ozbek xalqi tarixini o‘iganish o'zbek vatanparvarligini tarbiyalashda alohida 
ahamiyatga molikdir. Chunki o ‘zbek xalqi o ‘z o ‘tmish tarixining ko‘pgina 
tomonlari bilan faxrlana oladi.
Yordamchi maktabda o ‘qituvchi va tarbiyachi laming vazifasi tarixiy 
materialni jonli va qiziqarli bayon qilib, tarbiyalanuvchi o ‘quvchilami o‘z 
xalqining qahramonona kurashiga, uning olib borgan ijodiy ishiga, shonli 
rahbarlariga va madaniyat sohasidagi iste’dodli arboblariga qiziqtirish, ulug‘ 
tarixiy o ‘tmishga ularda muhabbat tug‘dirishdir. Buning uchun tarixiy 
hujjatlardan, esdaliklardan va badiiy adabiyotlardan foydalanib, yorqin 
hikoyalar aytib berish zamr.
Geografiya darslarida o ‘qituvchi o ‘quvchilami eng awalo ulami o ‘zlari 
yashab turgan joyning tabiatiga qiziqtiradi. Bevosita kuzatish va sayohatlar 
o ‘tkazib, tabiatni ular bilan birga o ‘iganadi.
0 ‘zbekistonning tabiat zonalarini vaqtida o‘qituvchi bolalarni davlatimizda 
tabiat tuzilishlarining xilma-xilligini aytib, qiziqtiradi va turli ko‘rinishlaming qiziqarli 
suratlarini ko‘rsatib, badiiy adabiyotda va sayohatchilaming esdaliklarida bayon 
etilgan tabiat tasvirlarini o‘qib berib, bolalarning jonajon mamlakatimiz — buyuk 
0 ‘zbekistonga nisbatan mehr-muhabbatlarini oshiradi.
Sinfdan tashqari ishlar vatanparvarlikni tarbiyalashda katta ahamiyatga ega. 
Sinfdan tashqari ishlar sinfda bajarilgan ishlarga q o ‘shim cha b o ‘lib, 
tarbiyalanuvchi o‘quvchilaming ijtimoiy hayotini yaxshi anglab olishlariga 
yordam beradi.
Maktab va «mehribonlik uylari» kutubxonalarida «Vatan» mavzuidagi 
kitoblaming rasmlar bilan bezatilgan tavsiya ro‘yxatlari bo‘lishi kerak.
Jonajon 0 ‘zbekistonimiz bo‘ylab sayohatlar tashkil qilish kabi tadbirlardan 
foydalanish yaxshi natijalarga olib keladi.
Xulosa qilib aytadigan boMsak, vatanparvarlik tuyg‘usi eng yuksak tuyg‘udir. 
Bu yuksak tuyg‘u Vatanimizda tarbiyalanuvchi o ‘quvchilami iymon, e ’tiqod 
bilan yashash, unga hamisha sadoqatli bo‘lish mhida tarbiyalashga yo‘naltirilgan 
asosiy vazifalarimizdan biridir.