|
Ko'rsatmali uslublar
0 ‘qitishning ko‘rsatmali uslublari o ‘quvchilarga kuzatishlar asosida bilim
olish imkonini beradi. Kuzatish hissiy tafakkurning faol shaklidir, bundan
boshlangich sinflarda keng foydalaniladi. Atrof-borliqdagi narsa va hodisalar,
ularning turli-tum an modellari (har xil tipdagi ko^rsatm aqollanm alar)
kuzatish obyektlari hisoblanadi. 0 ‘qitishning ko‘rsatmali uslublarini
o fcqitishning og‘zaki uslublaridan ajratib bo‘lmaydi. Ko‘rsatma qo'llanmalarni
namoyish qilish har doim o^qituvchining tushuntirishlari bilan birgalikda
olib boriladi.
Yordamchi maktabda ta’lim berishda ko‘rgazmalilik o ‘quv materialini
mustahkam va ongli o ‘zlashtirish shartlaridan biri hisoblanadi. Bundan
tashqari, ko‘rgazmalilik o^quvchilarning nutqi va tafakkuridagi nuqsonlarni
tuzatishda zaruriy shart hisoblanadi.
Ko‘rgazm alardan foydalanib, maktab bir tom ondan o ‘quvchilarda
o ‘zlarini qurshab turgan dunyo haqida aniq tasavvurlarni vujudga keltirishni
86
ta’minlab borsa, ikkinchi tom ondan, bolalarni real dunyoda kuzatilayotgan
alo qa va m u n o sa b a tla rn i ifodalash u c h u n til vositalarid an (so ‘z,
jumlalardan) to ‘g‘ri foydalanishga o lrgatadi.
Yordamchi maktabda pedagogikada m a’lum boigan hamma ko‘rgazmali
vositalar: natural ko‘rgazmalilik, tasviriy ko‘rgazmalilik (rasmlar, mulyajlar,
diapozitivlar, kinokartinalar), so‘z ko‘rgazmaliligi va ramzli ko‘rgazmaliIik
(suratlar, chizmalar, jadvallar, diagrammalar)dan keng foydalaniladi.
Quyi sinflarda narsalar, hodisalar ustida tasawurlami vujudga keltirish
uchun natural va tasviriy ko‘rgazmalilikdan keng foydalanilsa, yuqori sinflarda
tasviriy va ramziy ko‘rgazmalardan foydalaniladi, chunki bola rivojlanishining
dastlabki bosqichlarida mavhum materialni faqat aniq, ko‘rsatmali material
orqali o‘zlashtirishga qobiliyatli boladi.
Yordamchi maktablarda ta ’lim berishda ko‘igazmaIilikni o 4quvchi-
laming amaliy faoliyatlari bilan bog‘lash juda m uhim . Shuning uchun
ko‘pgina fan darslarida bolalar o ‘rganilgan narsalarni yasaydilar yoki rasmini
solish bilan tasvirlaydilar, ularning mehnati maktab hovlisida ham da sinfda
tashkil qilinadi.
0 ‘quv kinosi va diafilmlami ko‘rsatish ham ta’limning ko'igazmalilik usuliga
kiradi. Kinofilmni ko^rsatishdan oldin o‘quvchilarga qator savollar berish kerak.
Bolalar filmni ko‘rish jarayonida ularga javob topishlari zarur.
Sayohat ham kolgazmali usulga kiritiladi. Uning afzalligi shundaki, bolalar
sayoliatda narsalarni tabiiy vaziyatda o‘iganadilar. Sayohat
0
‘qituvchi tomonidan
yaxshi o‘ylanib, yaxshi tayyorlanilsa va uyushtirilsagina samarali boladi. Oqituvchi
sayohatning maqsadini, uning o lquv materialini o^rganishdagi ahamiyatini,
shuningdek, uning tarbiyaviy ahamiyatini aniq tasaw ur etishi kerak. Sayohatni
o‘tkazishdan oldin suhbat o4kazib, bolalardan kuzatiladigan obycktdan ulaiga
nima m a’lum ekanligini aniqlash maqsadga muvofiqdir. Diqqatni nimaga
qaratish, nimani kuzatishlari kerakligi ustida bolalarga kovrsatma berish kerak,
ulaming oldiga savollar qo‘yish lozim, ularga javobni bolalar sayohat vaqtidagi
kuzatishlar jarayonida topishlari kerak.
Sayohatdan olingan taassurotlarni, kuzatish natijalarini umumlashtirish
juda muhimdir.
Yangi bilim berishda o ‘qituvchi didaktik material, harf va sonlaming yozilLshi
o‘quvchilar tomonidan kuzatilishini keng qollaydi. A>Tim hollarda matematika
darslarida kuzatishning o‘zi yetakchi usul bo‘lib xizmat qiladi. O'qituvchi kuzatish
usulidan foydalanib, o‘quvchilaming bilish laoliyatini shunday tashkil etadiki,
ular mustaqil ravishda o ‘zlari uchun oson boigan umumlashtirish, xulosa
chiqarish ishlarini amalga oshirishlari mumkin.
Kuzatislini tashkil qilish bir qator usullarni qollashni talab etadi. Bunda
aniq maqsadni qo ‘yish juda muhim. Bolalar nimani kuzatishlari kerak
ekanligini aniq bilishlari kerak. Bundan tashqari, kokrsatilayotgan buyumning
xarakterli belgilarini aniq bilishlari kerak. 0 ‘rganilayotgan obyektni oldingi
87
o ‘rganilgani bilan taqqoslashdan foydalanish ham muhimdir. Va nihoyat,
obyektni kuzatishni o ‘qituvchining og‘zaki tushuntirishlari bilan birga qo‘shib
olib borish zarur.
Download Do'stlaringiz bilan baham: |
