|
1.3. Oligofrenopedagogikaning boshqa fanlar bilan aloqasi
Oligofrenopedagogika inson haqidagi fanlarning taraqqiyoti bilan,
a y n iq s a , p e d a g o g ik a fa n la ri b ila n uzviy b o g kliq b o klib , u n in g
qonuniyatlariga tayanadi. Bu fanlarning maqsadi, vazifalari ham birdir.
Shu bilan birga, oligofrenopedagogika um um iy pedagogikaning bir
q ism ig in a b oT ib q o lm a s d a n , balki m u sta q il fan d ir. U u m u m iy
pedagogikaning maqsad va tamoyillariga bokysungan holda o ‘zining maxsus
maqsad, vazifalarini amalga oshiradigan usul va tamoyillarni ishlab chiqadi
( 1-chizma).
Oligofrenopedagogika pedagogik psixologiya va yosh psixologiyasi bilan
uzviy bogliq. Tarbiya va ta ’limning ko'pgina masalalarini hal qilishda
o kqituvchi pedagogik psixologiya va yosh psixologiyasiga oid ko‘pgina
bilimlardan foydalanishi kerak.
Y
o s h
psixologiyasi ta ’lim ta ’sirida kishi
m a ’naviy qiyofasining shak llan ish q o n u n iy a tla rin i, turli yoshdagi
bolalarning psixologik xususiyatlarini, shuningdek, bolalarning bilim va
m alakalarini o 'z la sh tirish n in g psixologik q o n u n iy atlarin i, ularning
mustaqilliklari va ijodlarining rivojlanishini, o kquvchilar shaxsining kamol
topish qonuniyatlarini o ‘rganadi. Bu korreksion o ‘quv-tarbiya ishini tashkil
qilishda katta ahamiyatga ega.
Oligofrenopedagogika ta ’lim ning boshqa uslubiyatlari (yordam chi
m aktab larda o 'q itila d ig an ham m a fan lar uslubiyati) bilan bog‘liq.
Predm etlararo bog'lanishni to kgkri am alga oshirish uchun o ‘qituvchi
buni hisobga olishi ju d a m uhim . Y uqori sinflarda p red m e tla ra ro
boglanishn i amalga oshirish qiyinlashadi, chunki har qaysi predm etni
m a’lurri bir o ‘qituvchi olib boradi, buning ustiga predm et o ‘qituvchilari-
ning ishlashida yaqindan aloqa b o im a sa , predm etlararo bo glanishn i
amalga oshirish masalasi ancha m urakkablashib ketadi. Boshlangkich
sinflarda bunday emas. H am m a fanlarni bir o ‘qituvchi olib boradi va
shu sababli uning oldida predm etlararo b o g lan ish n i amalga oshirish
imkoniyatlari ochiladi.
Oligofrenopedagogika — aqli zaif bolalar ishtirok etadigan pedagogik
jarayon bilan bogMiq. Bu holat nuqsonli bolaning ilk yoshidagi anatomik,
fiziologik, ruhiy m a’lumotlaming zarurligini taqozo etadi. Ayniqsa, aqli
zaiflikning sabablari, rivojlanishida bolalar klinikasiga oid materiallar talab
etiladi. Shu sababli oligofrenopedagogika aqli zaif bolalar ta ’lim-tarbiyasi
m asa lala rin i ishlab c h iq ish d a a n o to m o p a to lo g ik , p a to fiz io lo g ik ,
patopsixologik m a’lumotlarga tayanishi lozim. Ayniqsa, asab kasalliklari,
10
ruhiy kasallar, bolalar psixonevrologiyasi, aqli zaiflik klinikasi, genetika,
maxsus psixologiya m a’lumotlariga asoslanishi kerak. Bu m a’lumotlar aqli
zaif bolalar ta ’lim-tarbiyasida, ularni hayotga tayyorlashda birm uncha
samarali usul va vositalami qidirib topishga yordam beradi.
1-chizma
P e d a g o g ik a ta rix i
X a lq p e d a g o g ik a s i
Nuqsonli shaxsning rivojida tabiiy va ijtimoiy om illarning o ‘zaro
m unosabati, y ordam chi m aktab o 'q u v c h ila ri bilish faoliyatlaridagi
umumiylik va xususiylik, ichki va tashqi omillar, ta’lim-tarbiya va rivojlanish,
korreksiyalash, ta ’lim -tarbiyada umumpedagogik va maxsus usullar va
boshqalar oligofrenopedagogika fanining umumiy masalalarini tashkil etadi.
Oligofrenopedagogikaning mavzu bahsi — nuqsonli bolalar ta ’lim-
tarbiyasi va rivojlanishidir. Bu esa har doim g‘oyaviy kurashlar uchun manba
bo‘lib kelgan.
11
Aqli zaif bolalarning rivojlanish im koniyatlari va ularning ijtim oiy ’
m eh natga m oslashish m asalalari ham o ‘tk ir m u no zaralarga sabab
b o ‘lgan.
Chet el «defektologlarining» ta ’kidlashicha, aqli zaif bolalar ongi tashqi
olamni aks ettirish sifatida emas, balki ularning ichki nuqsonli holatining
aks etishidir. Shu asosda ular aqli zaif bolalarga «axloqiy nuqsonlilik»,
«axloqsizlik» xosdir, deb tushuntirishga urinadilar. G o ‘yoki aqli zaif bolalar
tugkma yolg‘onchilik, egoizm, qaysarlik kabi xislatlar bilan dunyoga kelar
ekanlar. Ularning ta ’kidlashicha, aqli zaif bolalar rivojlanishga, tuzatilishga
imkoniyatlari bolm agan nuqsonlilardir.
Bunga o ‘xshash qaram a-qarsh ilik lar, ayniqsa, sobiq tu zu m n in g
bolalarning aqliy qobiliyatlarini aniqlash vaqtlarida testlardan noto kg‘ri
foydalanish natijasida normal boigan bolalarning kokpchiligi asossiz ravishda
yordamchi maktablarga yuborildi. Bu narsa haqiqiy aqli zaif bolalarning
ta ’lim-tarbiya usullarini, tamoyillarini ishlab chiqishga juda katta salbiy ta ’sir
etdi.
Oligofrenopedagogika nuqsonli shaxs rivojida irsiy omillarga alohida
e ’tibor beradi. Am m o irsiy, nasliy belgilar shaxsning ijtimoiy m ohiyatini
belgilam aydi. B ilim lar, axloqiy m oyillik, k o ‘nikm a va m alak alar
xrom osom lar orqali nasliy yokl bilan avloddan avlodga berilmaydi. Balki
bular hayot jarayonida orttirilib boriladi. Inson tugkma tabiiy belgilar
bilan unga ta ’sir etuvchi holatlarning o'zaro mahsulidir.
Inson jam iyatda moddiy va m a’naviy hayot jarayonida shakllanib
boradi.
Rivojlanishida nuqsoni b o ig a n shaxsning rivojlanishi norm al shaxs
rivojlanishi singari irsiy va ijtimoiy dastur asosida yuz beradi. Am m o bu
yerda aqli zaif bolaning ijtimoiy rivojlanishi nuqson asosida rivojlanishini
unutm asligim iz kerak. Bu narsa aqli zaif bolaning bilish im koniyatlarini
toraytiradi. Bosh miya yarim sharlarida organik buzilishlar borligi oqibatida
aqli zaif bolalar atrof-m uhitni buzilgan holda qabul qiladilar.
Hozirgi zamon defektologiyasi bosh miyadagi organik buzilishlar m a’lum
nuqsonlarga olib keladi, am m o bu nuqson o kzgarmas holat emas, deb
tushuntiradi. Bunday hollarda oiganizmning himoyaviy kuchlari o ‘z ta ’sirini
o ktkazib, organizmning keyingi sharoitlaiga moslashishiga yordam beradi.
Bunda organizmning rivojlanish imkoniyatlari ishga solinadi.Rivojlanishi
nuqson asosida davom etadi.
T a’lim -tarbiya ta ’siri ostida ayrim nuqsonlar to kgkrilansa (korreksiya
qilinsa), ayrimlari yum shatiladi, ayrimlari kom pensatsiya qilinadi. Shu
asosda barcha sohalarda oldinga qarab harakat qilinadi. Mana shu ishonchli
gkoya nuqsonli bolalar ta ’lim-tarbiyasining mohiyatini belgilovchi nazariy
ishlarning uslubiy asosini belgilab beradi.
12
Download Do'stlaringiz bilan baham: |
