Maxsus pedagogika

24

---

Oligofreniyaning  eng  og'ir  darajasi  idiotlik  bo‘lib,  ular  idroklarida 
qo‘pol rivojlanmaganlik ko‘rinadi. Atrof-muhitga bo‘lgan munosabati mos 
emas.  0 ‘z  shaxsini  aniq bilmaydi.  Ularning  tafakkuri  deyarli  yo‘q.  Ular 
o ‘zlariga qarab gapirilgan gapdan ko‘ra mimika va yuz harakatlarini nisbatan 
ilg‘ab  oladilar.  Idiotlar  nutqi  aqliy  nuqson  chuqurligiga  bog‘liq.  Ular 
nutqi  m a’nosiz  tovushlardan,  ba’zan  alohida  so‘zlar yig'indisidan  iborat 
boiish i  mumkin.  Hissiyotlari  haddan  tashqari  sodda  bo‘lib,  fiziologik 
xohishlar  bilan  bog‘liqdir.  Xursandchiliklari,  qoniqishlarining  asosida 
o ‘zlarining to ‘qligi, turarjoyining issiqligi, patologik intilishlarini qondirish 
bo‘lishi  mumkin  (jinsiy  o ‘z-o ‘zini  qondirish,  barmoqlarini  so‘rish,  yeb 
bo‘lmaydigan  narsalarni  chaynash).  Xafagarchiliklari  esa  sovuq,  ochlik, 
og‘riqdan  bo‘lishi  mumkin.  0 ‘zlarining  xursandchiliklarini  harakat, 
qichqirish,  mimika  harakatlari  bilan  namoyon  etsalar,  xafagarchiliklarini 
esa qaysarlik, o ‘z tana organlarini jarohatlash bilan ko‘rsatishlari  mumkin. 
Idiotlaming nisbatan yengilroq turlarida ijtimoiy hislarning saqlanganligini 
ko‘rish mumkin.  Bunday xislatlami ulami boqadigan kishilarga birmuncha 
bogianib  qolganliklarida,  maqtaganida  ularning  xursand  bo‘lishlarida 
ko‘rish  m um kin.  U larning  um um iy  kayfiyatlari  goh  befarq,  goh 
b o ‘shanglik  va  xursandchilik  bilan  ifodalanishi  m um kin.  H arakat 
tizimlarining  haddan  tashqari  kambag'alligi  natijasida  hatto  yurish  va tik 
turish  malakalari  ham   buzilgan  b o ‘ladi.  Faoliyatlari  deyarli  ko‘zga 
tashlanmaydi.  0 ‘zlariga xizmat qilish malakalari shakllanmagan. Xulqlari 
asosan ularning o ‘z talablarini qondirish bilan bog‘liq.  Ba’zilari bir xildagi 
stereotip  harakatlar  qiladilar. Ritmik ravishdatanaharakati,  bir  xildagi 
bosh,  bo‘g‘inlar  harakatini  kuzatish  mumkin.  Idiot  darajadagi  aqliy 
nuqsonlilikda  turli  tutqanoqlar,  ba’zan  jismoniy  rivojlanishida  qo‘pol 
nuqsonlar  uchraydi  —  teri  nuqsonlari,  ichki  organ  kam chiliklari, 
endokrin  va  modda  almashinuvining  buzilishini  ko‘rish  mumkin.