Maxsus pedagogika

Yordamchi  maktab  o‘quvchilarini  vatanparvarlik  ruhida  tarbiyalash
0 ‘zbek xalqining birdan-bir Vatani bu — 0 ‘zbekistondir. Vatan haqida, 
xalq  haqida,  ajdodlar  haqida,  o ‘tmish  haqida,  qadriyatlar  haqida,  meros 
haqida,  bugun  va  kelajak  haqida  baralla  so‘zlash  imkoniyati  tug‘ildi. 
Binobarin,  haqiqiy Vatan muhabbati, Vatan hissi m am lakat ozod va obod, 
xalq  erkin  bo‘lgandagina  yuzaga  kelar  ekan.  Sohibqiron  Am ir  Tem ur, 
Forobiy,  A bdulla  Q odiriy,  U sm o n   N osirlarning  nom ini  tilga  olsak, 
m ustamlaka  yillarida  ne  kulfatlar boshga  tushar  edi.  Ajdodlarimiz  haqida 
erkin  g‘urur  bilan  gapira  olarmidik.
Vatanni  qalban  chuqur his  qilish  uchun  ham ,  xalqning vatanparvarlik 
nam unalarini  ko ‘rsatish  uchun  ham   xalq  hur,  V atan  mustaqil  b o ‘lishi 
shart.
Bugun  shu  mustaqillikka  ega  ekanmiz,  biz  uni  e ’zozlashimiz,  qadriga 
yetishimiz, har doim  mustahkamlab borishimiz kerak.  M ana shu tuyg‘ular,
166

---

m ana  shu  olijanob  fazilat  va  ezgu  harakatlar bugungi  kun  uchun  haqiqiy 
vatanparvarlik  namunasidir.
Mustaqillik  sharofati  tufayli  0 ‘zbekiston  Respublikasi  butun  hayoti, 
turm ush tarzi o ‘zgardi, kishilaming ruhiyati va hayotga munosabati yangicha 
tus  olmoqda.  0 ‘zbekiston  Respublikasi  mustaqil  b o ‘lishi  natijasida  sho‘ro 
davlatiga xom ashyo yetkazib berish bazasi boiishlikdan, siyosiy va iqtisodiy 
qaram likdan ozod bo‘ldi;  o ‘zbek xalqi o ‘z milliy qadriyatlarini his qilayotir.
Bu  olam da  ona-V atan  bittadir.
Vatan  — ona yurt —  kishilar yashab turgan,  ulam ing ajdod va avlodlari 
tu g‘ilib  o ‘sgan  joyi,  m askani,  chegarasi,  hududi,  ijtim oiy  taraqqiyot 
m unosabati bilan jam oa tuzum i sharoitida muayyan qabila yashayotgan joy 
Vatan  hisoblanadi.  Qabila  tuzum ning  yemirilishi,  elatlar  va  davlatlaming 
paydo  b o ‘lishi  bilan  V atan  tushunchasi  elat,  davlat  tushunchasini  o ‘z 
ichiga oladi.
Vatanparvarlik  tarbiyasi  ham   insoniy  tarbiyaning  eng  m uhim   tarkibiy 
qismlaridan  biridir.
Vatan so‘zining m a’nosi nima? Biz nim a uchun «Ona-Vatan», «Jonajon 
Vatan»  deymiz.
Vatan  so‘zi  arabcha  so‘z  bo‘lib,  ona  yurt  degan  m a’noni  bildiradi.
H ar bir xalq uchun taqdiran va tarixan ato etilgan ham da chegaralangan 
hududga  ona-V atan  deyiladi.
Vatan tuyg‘usi  — bu  uning egasi  bo‘lmish xalqni  sevish,  hurm at qilish, 
qadriga yetish va e ’tirof etishdir. Vatan — bu xalqning m a’naviyati, m a’rifati, 
tili,  dini,  urf-odati,  fe’l-atvori,  ota-bobolaridan  qolgan  oltin  m erosi, 
tom irida  gupurib  turgan  ajdoddan  avlodga  o ‘tib  kelayotgan  pokiza  qoni, 
tarixidagi  m uhim  bosqichlar,  buyuk davlat qurish  maqsadida olib borilgan 
kurashidir.
H ozirgi  vatanparvarlik  xalqim iz  taraqqiyotini  olg‘a  siljitgan  o ta- 
bobolarimiz yaratuvchanlik ishining bevosita davomidir.
B axt-saodatli  kelajakka  hozir,  h a r  daqiq ad a  h a r  b ir  kishi  ulush 
qo‘shmog‘i Vatanga muhabbat, vatanparvarlikning asl ko‘rmishidir. Vatanga 
m unosib  farzand  b o'lish,  q adrdon  tu pro q  bilan  cham barchas  bog'liq 
ekanligimizni  teran idrok etish,  uning chin farzandlariga xos munosabatda 
bo‘lish,  undan bir hissa olinsa,  yuz hissa qilib qaytarish — Vatanni  anglash 
va  ardoqlashning  yangi  bir  ko‘rinishidir.  Bu  vatanparvarlikdir.
1991-yilning  31-avgustidan  0 ‘zbekiston  mustaqillikka  erishdi,  qadri 
ortdi,  xalqning  qaddi  tiklandi.  Vatan  deganda  m uqaddas  tushunchadagi 
soxtaliklar  barham   topib,  mohiyati  aniqlandi  va  tiniqlashdi.
Buyuk Vatanimiz o'zbek fuqarolari ongida alohida tuyg‘u, yangi axloq, 
yangi  fazilatlaming  eng  chuqur  va  oliy  ifodasidir.  0 ‘zbek  vatanparvarligi 
buyuk istiqlolning eng m uhim  g‘alabasidir.  0 ‘zbek fuqarolarining eng yuksak 
fazilati ulam ing o ‘z Vataniga b o‘lgan muhabbatidir.  0 ‘zbek vatanparvarligi
167

---

o ‘z Vatanini cheksiz sevish hissini, butun dunyo orasida tengligi va erkin jamiyatni 
baxpo qilishi va Vatanimiz dushmanlariga chuqur nafrat hissini o‘z ichiga oladi.
0 ‘zbek  vatanparvarligini  yordamchi  maktab  o‘quvchilarida  tarbiyalash 
uchun  o ‘qituvchi-tarbiyachilar  tarbiyalanuvchi  o ‘quvchilaiga  ta’sir  etishning 
barcha  xilma-xil  uslub  va  vositalaridan  foydalanishi  kerak.  Bu  vositalaiga, 
ayniqsa,  o‘qitish jarayoni  —  dars  birinchi  asosdir.
0 ‘zbek xalqi tarixini o ‘iganish o‘zbek vatanparvarligini tarbiyalashda alohida 
ahamiyatga  molikdir.  Chunki  o ‘zbek  xalqi  o ‘z  o ‘tmish  tarixining  ko'pgina 
tomonlari bilan faxrlana oladi.
Yordamchi  maktabda  o'qituvchi  va  tarbiyachilaming  vazifasi  tarixiy 
materialni  jonli  va  qiziqarli  bayon  qilib,  tarbiyalanuvchi  o‘quvchilami  o ‘z 
xalqining  qahramonona  kurashiga,  uning  olib  borgan  ijodiy  ishiga,  shonli 
rahbarlariga  va  madaniyat  sohasidagi  iste’dodli  arboblariga  qiziqtirish,  ulug‘ 
tarixiy  o ‘tmishga  ularda  m uhabbat  tug‘dirishdir.  Buning  uchun  tarixiy 
hujjatlardan,  esdaliklardan  va  badiiy  adabiyotlardan  foydalanib,  yorqin 
hikoyalar  aytib  berish  zarur.
Geografiya  darslarida  o‘qituvchi  o‘quvchilami  eng  aw alo  ulami  o ‘zlari 
yashab  turgan  joyning  tabiatiga  qiziqtiradi.  Bevosita  kuzatish  va  sayohatlar 
o ‘tkazib,  tabiatni  ular  bilan  birga  o'rganadi.
0 ‘zbekistonning  tabiat  zonalarini  vaqtida  o'qituvchi  bolaJami  davlatimizda 
tabiat tuzilishlariniiig xilma-xilligini aytib, qiziqtiradi va turii ko‘rinishlarning qiziqaiii 
suratlarini  ko‘rsatib,  badiiy  adabiyotda  va  sayohatchilaming  esdaliklarida  bayon 
etilgan tabiat tasviiiarini o‘qib berib, bolalarning jonajon  mamlakatimiz — buyuk 
0 ‘zbekistonga  nisbatan  mehr-muhabbatlarini  oshiradi.
Sinfdan tashqari ishlar vatanparvarlikni tarbiyalashda katta ahamiyatga ega. 
Sinfdan  tashqari  ishlar  sinfda  bajarilgan  ishlarga  q o ‘shim cha  b o 'lib , 
tarbiyalanuvchi  o ‘quvchilaming  ijtimoiy  hayotini  yaxshi  anglab  olishlariga 
yordam  beradi.
M aktab  va  «mehribonlik  uylari»  kutubxonalarida  «Vatan»  mavzuidagi 
kitoblaming  rasmlar bilan  bezatilgan  tavsiya  ro‘yxatlari  bo‘lishi  kerak.
Jonajon 0 ‘zbekistonimiz bo‘ylab sayohatlar tashkil qilish kabi tadbirlardan 
foydalanish  yaxshi  natijalaiga olib  keladi.
Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, vatanparvarlik tuyg‘usi eng yuksak tuyg'udir. 
Bu  yuksak tuyg‘u Vatanimizda tarbiyalanuvchi  o ‘quvchilami  iymon,  e ’tiqod 
bilan yashash, unga hamisha sadoqatli bo‘lish ruhida tarbiyalashga yo‘naltirilgan 
asosiy  vazifalarimizdan  biridir.