Maxsus fanlarni oʻqitishda qoʻllanadigan oʻqitish metodlari. Filologik ta’limda zamonaviy yondashuvlar

bosh yoʻnalishi ta’limning turli bosqichlarida oʻquvchilar ongiga badiiy asarning mo‘jizakor ta’sir kuchini amaliy jihatdan ta’minlashga qaratilgan. Maktabgacha tarbiya muassasalari, boshlang‘ich ta’lim, umumiy oʻrta ta’lim maktablari, akademik litsey va kasb-hunar ta’limidagi adabiy ta’limning uzviyligi va uzluksizligining natijasi oʻsib kelayotgan yosh qalbda goʻzallikka boʻlgan ijobiy va ijodiy munosabatni shakllantirishdan, ularga badiiy asarga – kitobga boʻlgan mehr va muhabbatni oʻstirishdan, bularning zamirida esa undagi badiiy-estetik didni takomillashtirishdan iborat.
Xuddi mana shu nuqtalar boʻlajak adabiyot oʻqituvchilarini tayyorlash jarayonida diqqat markazida turishi lozim. Boʻlajak adabiyot oʻqituvchisining adabiyot nazariyasi, adabiyot tarixi, adabiy jarayon haqidagi ilmiy-nazariy qarashlari qanchalik asosiy va muhim boʻlishidan qat’iy nazar, ularning oʻzi bilan kifoyalanib qolish pedagogik faoliyatdagi tegishli maqsad va vazifalarni amalga oshirish imkonini bermaydi. Toʻlaqonli muvaffaqiyat qozonish uchun ularning pedagogika va psixologiya turkumidagi, ayniqsa bolalarning yosh fiziologiyasi, ularning olamni qabul qilish va oʻzlashtirish xususiyatlari, qiziqishlari haqidagi asosiy ma’lumotlarni beradigan fan asoslaridan xabardorliklari ham taqozo etiladi.
Oʻquvchilardagi barqaror g‘oyaviy, ma’naviy-axloqiy va estetik ishonch-e’tiqodlarning shakllanishi, ularning eng muhim hayotiy tushunchalar mag‘zini chaqa olishi ma’lum ma’nolarda adabiyot oʻqituvchisining mahoratiga bog‘liqdir. Shunga koʻra ta’lim bosqichlari uchun yaratiladigan darslik va oʻquv qoʻllanmalari, ularning tarkibiga kiradigan badiiy asarlarning namunalari oʻquvchilarning adabiy tayyorgarligi va didlariga mos va munosib boʻlishi, ularning barkamol inson sifatida shakllanishlari va kamol topishlarida muhim omil vazifasini ado etishi kerak.
Jahon hamjamiyati bir-biriga intilishi, bu ayni paytda bir-birini boyitish jarayoni hamdir. Bunda badiiy adabiyotning oʻziga xos oʻrni bor.
Jahon pedagogikasi endilikda hamkorlikni asosiy tayanch nuqtasi, deb e’tirof etmoqda. «Hamkorlik pedagogikasi» degan alohida tushuncha va atamaning paydo boʻlganligi bejiz emas. Bu oʻqituvchi va oʻquvchi orasidagi munosabatlarning yangicha bosqichini anglatadi. Demak, endilikda pedagogik jarayonda «hokim-tobe»lik emas, tom ma’nodagi hamkorlik yuzaga keldi. Bu adabiy ta’limda, ayniqsa, ayricha ahamiyat kasb etadi. Zero, badiiy adabiyotni oʻqish, oʻrganish hamma payt ijodiy jarayondir. Bu jarayonda oʻquvchilarning milliy qadriyatlar, asriy urf-odatlar bilan tanishishi, yaqinlashuvi jonli tarzda amalga oshadi.
Boʻlajak adabiyot oʻqituvchisi uchun badiiy adabiyotning oʻziga xos tomonlarini bilish, anglab etish qanchalik muhim va ahamiyatli boʻlsa, ta’limning turli bosqichlarida adabiyot oʻqitishning oʻziga xos qonuniyat va xususiyatlari bilan bog‘liq siru asrorlarni egallash ham shunchalik muhimdir.
Ta’limning turli bosqichlarida bolaning yosh xususiyatlarigina emas, hatto asarning janri, uslubi ham uni oʻqitish, oʻrgatishda oʻziga xos yondashuvlar boʻlishini taqozo etadi.
Taniqli adabiyotshunos Ozod Sharafiddinov uqtirib oʻtganidek: «Adabiyot oʻquvchini tarbiyalash uchun uning ongi, fikrigagina emas, qalbiga, zavqiga, tuyg‘ulariga ham ta’sir etishi kerak. Shunday asarlargina chinakam san’at namunasi deb atalish huquqiga ega».
Biz ixcham tarzda adabiyot oʻqitish metodikasi fani zimmasiga yuklatilgan