Maxsus fanlarni o‘qitish qonuniyatlari va tamoyillari, uslubiyoti, fanning maqsadi va vazifalari

Ўқув машғулотининг якуний босқичи
1. Олинган натижалар умумлаштирилади. Якун ясалади.
2. Машғулотда жамоавий иш натижаларига баҳо берилади.
Талабаларнинг машғулотга тайёргарлиги ва уларнинг фаоллигига
баҳо берилади.
3. Ўқув машғулотининг натижалари изоҳлаб берилади:
 мақсадга эришиш даражаси аниқланади;
 алоҳида ўқув фаолиятининг баҳолари эълон қилинади.
Muammoli turdagi seminarda ta’lim texnologiyasi. 1. Tayyorgarlik bosqichi. 2. Amalga oshiruvchi bosqich: amaliy mashg‘ulot. 3. Yakuniy bosqich.
Муаммоли турдаги семинарда
таълим технологияси
• Семинар машғулоти мавзуси
тез ечимга эга бўлмаган,
муаммо шаклида талабаларга
тақдим этилади.
1. Тайёргарлик босқич
• 1.1. Муаммони ифодалайди.
• 1.2. Якуний хулоса - муаммони энг
мувофиқ ечими якунини
ифодалайди.
• 1.3. Муаммонинг тўлиқ ечимини
таъминлайдиган, кичик
муаммоларни ифодалайди.
1.4. Бунда тўғри жавоблар муаммонинг
ечимини таъминлайдиган муаммоли
саволларни ифодалайди.
• 1.5. Муаммони ечишда иштирок этиши
учун муҳим бўлган талабалар билимини
фаоллаштириш учун савол ва
топшириқлар рўйхатини тузади.
• 1.6. Талабаларнинг билимларини
фаоллаштириш асосида уларни
муаммога “олиб кириш” йўллари ва
воситаларини аниқлайди
Муаммоли саволлар тизимини ишлаб
чиқиш талабаларни пухта ўйлаган ва
имконли жавобларини ҳисобга олишни
назарда тутади.
• Яхши лойиҳаланган технологияда ҳам,
семинар вақтида дастлабки режадан,
талабаларнинг алоҳида хусусиятлари
улардаги ўзаро боғланган
билимларнинг даража ва ҳажми
турличалиги сабабли, четга чиқишлар
бўлиши мумкин.
2. Амалга оширувчи босқич:
семинар
• 1. Семинарга кириш.
• 1.1. Мавзу муҳокамасини эслатади,
уларнинг аҳамиятини ва долзарблигини,
маъруза материали билан боғлиқлигини
асослайди.
• 1.2. Таълим олувчиларни материалга мос
равишда: (1) аввалдан тайёрланган
саволлар бўйича, мазмунли аниқ
жавобларни назарда тутувчи, суҳбатли
шаклда, (2) матнни тўғриловчи назорат
ёрдамида билимларни фаоллаштиради.
• 2. Асосий қисм.
• 2.1. Фаоллаштирилган билимлар
асосида талабаларни машғулотда ҳал
этиладиган муаммога, “олиб киради” ва
уни ифодалайди.
• 2.2. Муаммони ечишни бошлашдан
аввал, талабалар белгиланган
муаммони қабул қила олишларини
таъминлаш мақсадида, уни дастлабки
ечиб кўришни ташкиллаштиради.
3. Якуний босқич
• Семинарни якунлаш:
• Семинар машғулоти мавзуси мазмуни
бўйича якун ясайди:
• 3.1. Талабалар томонидан бажарилган, иш
натижаларини баҳолайди.
• 3.2. Семинар иштирокчилари тайёргарлиги,
уларни мунозара вақтидаги фаоллигини
баҳолайди.
• 3.3. Семинар натижавийлигининг умумий
баҳосини беради;
• 3.3. Кейинги семинар машғулот
мақсадларини аниқлайди
Муаммоли саволга жавоб
излашни ташкиллаштириш
изчиллиги:
• муаммоли саволни
берилиши;
• берилган саволга
жавобларни излаш ва
асослаш бўйича
талабалрнинг фикрлаш
ҳаракатларини
ташкиллаштириш;
• жавобларнинг танқидий таҳлил
қилиш, уларнинг кучли ва кучсиз
томонларини аниқлашни
ташкиллаштириш;
• мос келувчи томонларни ишлаб
чиқиш-энг тўғри жавобларни тузиб
чиқиш мақсадида ўзлари
ўртасида жавобларни
таққослашни
ташкиллаштириш;
• кейинги муаммоли саволни
беришга ўтиш.
Klinik fanlardan ta’lim berishda muammoga asoslangan o‘qitish usulini qo‘llash.
Клиник машғулот жараёнида талаба ва
тажрибали клиницистўқитувчи билан
белгиланган стандартлар асосида кузатув
ва амалий кўникмаларни ўрганиш учун реал
ёки моделлаштирилган клиник
шароитларга туширилади.
Клиник ўқитувчи ва ўқувчи ўртасида
интенсив, ўзаро фаол иш ўтказиш лозим.
Бундай ўзаро фаол иш ўқувчига
қуйидагиларни ҳал қилишда ёрдам беради:
1.Конкрет билимни эгаллаш ва ишга ижобий
йўналиш ҳосил қилиш;
2.Клиник кўникмалар ва муаммоларни ҳал
қилиш кўникмаларини ҳосил қилиш
Янги клиник кўникмалар билан танишиш
жараёнида турли демонстрациялардан
фойдаланилади, мисол учун:
1.Белгиланган стандартлар асосида барча
босқич ва кетма кетликларни слайд ва
видеоматериаллар орқали кўрсатиш;
Муолажалар ва кўникмаларнинг
демонстрациясида анатомик моделлардан
фойдаланиш;
3. Ролли ўйинлар ўтказиш, бунда
талабаларнинг бири пациент ролини
иккинчиси эса шифокор ролини ўйнайди;
4. Жарроҳлик ёки муолажа хонасида
беморларда муолажаларни кўрсатиш.
Муолажа демонстрациясида қандай усул
қўлланилишдан қатъий назар клиник
ўқитувчи бутунқисманбутун
йўналишдан фойдаланиши лозим:
1.Талабада тўла тасаввур ҳосил қилиш
учун муолажа бошдан охиригача
кўрсатилади;
2.Муолажа қисмларга ажратилиб,
талабанинг мустақил бажарилиши
таминланади;
3.Муолажа яна бир бор бошдан охиригача
кўрсатилади ва талабадан бажариб
бериш сўралади.
 Ўқитувчи муолажани кўрсатишда анатомик муляждан фойдаланганда қуйидаги
тавсияларга амал қилиши лозим:
1.Мақсадни аниқлаб, талаба бажариши керак
бўлган кетма кетлик белгилаш;
2.Барча талабалар демонстрацияни яхши
кўришини таминлаш; 3. Ҳеч қачон муолажа ёки кўникмани
нотўғри бажармаслиги;
 4.Муолажа демонстрациясини реал ҳолатга
яқин шароитда бажариш ва ҳақиқий жиҳоз
ва инструментлардан фойдаланиш;
 5. Белгиланган стандарт асосида
муолажани тўғри кетма кетликда бажариш;
 6. Ҳар бир ҳаракатни бажаришда, албатта
уни изоҳлаб ўтиш;
 7. “Бундан сўнг нима қилишим керак” каби
саволлар билан талабаларга мурожаат
қилиб, уларни эътиборини жалб қилиш;
 8. Саволлар ва таклифларни қўллаб
қувватлаш;
 9. Муолажалар демонстрациясига узоқ
муддатли вақт ажратиш;
 10. Жиҳоз ва инструментлардан тўғри
фойдаланиш ва талабаларнинг улардан
фойдаланишда тўғри таъсаввур қолишига ишонч ҳосил қилишTibbiy ta’limning tarixi va istiqboli.

Muammoga asoslangan o‘qitish bo‘yicha vaziyatli masalalar ishlab chiqish.

Вазиятли масалалар таркибини ишлаб чиқиш.
Мақсад ва вазифаларни аниқлаш
 Материал тўплашда вазифаларни ўзаро
тақсимлаш
 Кичик гуруҳлар билан вазифаларни ўзаро
тақсимлаш
 Вариантларни кўриб чиқиш ва уларни ишчи
гуруҳда муҳокама қилиш
 Зарур ўқув материали ва жиҳозларини Аниқлаш

1. Бемор тўғрисида фақат умумий маълумот бўлмай
балки ечимни талаб қиладиган вазият бўлиши
 2. муҳим ва қизиқарли саволларга жавобни талаб
қилиши
 3. Кашфиётлар, янги маълумотлар ва ҳатто қизиқарли
ечимлар топишда талабаларни қизиқтириш
 4. Тортишувли, мунозарага чақирувчи бўлиши
 5. Муаммони ҳал қилиш учун етарли даражада
маълумотга эга бўлиши
 6. Яхши тузилган ва тушунарли бўлиши, жуда узун
бўлмаслиги лозим

Muammoga asoslangan o‘qitishda muammoning roli. Muammoni ta’riflash: PICO; PIO; ADEPT. Axborotlar qidirish.

 Муаммонинг бирламчи таҳлили юқори
фикрлашни шакллантиради, ўқитишдаги
бўшлиқларни аниқлашда ёрдам беради
“қандай ўқитишни ўргатиш”
 Муаммонинг ечими мавзу юзасидан
билимлар ва тушунчаларни излаб топишни
талаб қилади
 Муаммонинг моҳияти янги ғояларнинг
мавжуд билимлар билан мутаносиб
бўлишини талаб қилади
Муаммонинг ечими
талабанинг таълим олишга
бўлган интилишини
кучайтиришга ёрдам беради
Маълумот, фикрлар
алмашинуви ўзаро
мулоқотни ва жамоа билан
ишлашни таъминлайди.
Loyixalashtirish faoliyati uslublari va vositalari. O‘quv faoliyatining loyihalashtirish usuli: tushunchalar, dolzarbligi va usul vazifalari0.
Лойиҳалаштириш фаолияти шундан иборатки, унда талабалар:
• Якка тартибда ёки гуруҳлар бўйича маълум вақтда (битта
дарсдан 2-3 ойгача) берилган мавзуда ўқув, тадқиқот ёки
бошқа ишни бажарадилар.
• Уларнирг вазифаси янги маҳсул олиш, илмий, иқтисодий ёки
бошқа муаммони маълум вақтда ечиш
• Лойиҳалаштириш усули таълимнинг ҳар бир босқичида
назария ва амалиёт ўртасидаги алоқаларни, академик
билимлар ва прагматик маҳоратлар бирлашишини
таъминловчи ўқув фаолиятидир. Лойиҳани яратишда биттадан
учтагача ўқувчи қатнашиши мумкин.
Лойиҳалар усули билим ва малакаларни амалий қўллаш,
таҳлил ва баҳолашни назарда тутувчи мажмуали ўқитиш усули.
Талабалар ушбу усулда режалаштиришда, ташкиллаштришда,
назоратда, таҳлил қилиш ва вазифани бажариш натижаларини
баҳолашда фаол иштирок этадилар. Лойиҳа фанлараро, бир фан
ёки фан ташқарисида бўлиши мумкин
Лойиҳа (design - дизайн) – баъзи мураккаб ишланмаларни
яратиш бўйича ҳужжатлар йиғиндиси. Лойиҳавий таълим –
таълим модели бўлиб, унда ўқитувчи томонидан лойиҳалаш
кўринишига эга, муаммони излаш, уни тадқиқ этиш ва ҳал этиш,
муайян, беқиёс, шахсий ва ижтимоий аҳамиятга эга натижа
(маҳсулот)га эришиш, уни оммавий тақдим этиш ва жамоатчилик
томонидан баҳоланишини ташкил этиш ва режалаштиришни
англатувчи, мустақил ўқув фаолияти ташкил этилади.
Лойиҳалар усули билим ва малакаларни амалий қўллаш,
таҳлил ва баҳолашни назарда тутувчи мажмуали ўқитиш усулини
амалга оширади. Таълим олувчилар юқори даражада, бошқа
ўқитиш усулларидан фойдаланишга қараганда, режалаштиришда,
ташкиллаштиришда, назоратда, таҳлил қилиш ва вазифани
бажариш натижаларини баҳолашда иштирок этадилар. Лойиҳа
фанлараро, бир фан ёки фан ташқарисида бўлиши мумкин.