Maxsus fanlar

Qabullar usulida poligon ichki burchaklarini o'lchash

• 
  Bajarilgan amal yarim ќabulni tashkil etadi. Natijani tekshirish va o'lchash aniќligini oshirish uchun burchak ikkinchi yarim ќabulda o'lchanadi. Yarim ќabul orasida truba zenitdan o'tkazilib, limb ћolati 1-2° o'zgartiriladi, limb maxkamlanadi va alidada bo'shatilib, truba yangidan tegishlicha A va S nuќtalarga ќaratiladi. Ikkita yarim ќabullar to'la ќabulni tashkil etadi. Yarim ќabullarda topilgan natijalar farќi asbob sanoќ olish moslamasining ikkilangan aniќligidan oshmasa, ularning o'rtachasi xisoblanadi.
  

To’g’ri kestirma.

To’g’ri kestirmaning moxiyati shundan iboratki, bunda ikkita tayanch punktining ma'lum koordinatalari va shu punktlarda ulchangan burchaklar buyicha uchinchi bir punktning koordinatalari aniklanadi.
Koordinatalarning aniklanishini tekshirish uchun yana uchinchi tayanch punktida xam burchak ulchanadi. Aniklanayotgan punkt koshidagi γ1 va γ2 burchaklarining kiymati 30o - 150o oraligida bulishi kerak. Aks xolda koordinatani xisoblash anikligi kamayadi.
To’g’ri kestirmaning moxiyati shundan iboratki, bunda ikkita tayanch punktining ma'lum koordinatalari va shu punktlarda ulchangan burchaklar buyicha uchinchi bir punktning koordinatalari aniqlanadi.
Koordinatalarning aniklanishini tekshirish uchun yana uchinchi tayanch punktida xam burchak ulchanadi. (17-chizma). Aniklanayotgan punkt koshidagi
γ1 va γ2 burchaklarining kiymati 30o - 150o oraligida bulishi kerak. Aks xolda koordinatani xisoblash anikligi kamayadi.

Agar tayanch punktlar orasida uzaro kurinish bulmasa tugri kestirma masalasi direktsion berchaklar orkali Gauus formulalari bilan yechiladi.

Tayanch punktlar orasida kurinish mavjud xollarda Yung formulalari qullaniladi.
17-chizmaga tegishli Yung formulalari kuyidagi kurinishda yoziladi.

Yung formulalari kuyidagi kurinishda yoziladi.

To’g’ri kestirmani Yung formulalari yordamida

TESKARI KESTIRMALAR

Teskari kestirmaning moxiyati turtinchi bir nuktaning (punktning) koordinatalarini uchta tayanch punktlar koordinatalari va aniklanayotgan nuktada ulchangan ikkita burchak orkali aniklashdan iborat (18-chizma).

Tekshirish uchun R nuktasining koordinatalari turtta tayanch punktlari buyicha aniklanadi. Kupincha teskari burchak kestirmasi Potenot masalasi deb yuritiladi. Potenot masalasini yechish uchun juda kup formulalar
mavjud.

Quyida 18-chizmaga mos keladigan Delambr formulasi berilgan. Delambr formulasi (1-formula) yordamida AR yunalishining direktsion burchagi (AR) aniklangandan sung 2 va 3-formulalar orkali VR va SR yunalishlarining direktsion burchaklari (VR) va (SR) aniklanadi. R nuktasining koordinatalari Gauss formulalari yordamida xisoblanadi (4, 5 va 6-formulalar).