Maxmudov n. M., Hakimov h. A. Makroiqtisodiy tahlil

12.2. Pul -kredit va budjet-soliq siyosatining 
to‘lov balansiga ta’siri. 
Pul-kredit  va  budjet
  –  soliq  siyosati  qisqa  muddatli  davrda  ichki 
muvozanatga  qanday  ta’sir  qilishi  ma’lum.  Shu  choralarning  tashqi 
balansga qanchalik ta’sir qilish oqibatlarini ko‘zdan kechiraylik.  
To‘lov balansi holatiga 
fiskal siyosat ikki yo‘nalish bo‘yicha 
ta’sir 
qiladi: 
daromad 
darajasiga  va 
  foiz  stavkasiga 
ta’sir  qilish  orqali. 
Multiplikator samarasi orqali bo‘ladigan davlat xarajatlari daromadning 
oshishiga  olib  keladi,  bu  o‘z  navbatida  nafaqat  milliy  tovarlarga,  balki 
import tovarlariga bo‘lgan talabni ham ko‘paytiradi. Importning oshishi 
savdo  balansini  yomonlashtiradi.  Bunday  holat  ko‘pincha  moliya 
bozorlarida  qo‘shimcha 
davlat 
xarajatlari 
davlat  tomonidan 
o‘zlashtirilishining  kengayishiga  olib  keladi,  bu  esa  foiz  stavkasini 
oshiradi. Nisbatan yuqori stavka esa chet el kapitalini jalb qiladi, kapital 

---

128 
harakati balansini yaxshilaydi, ma’lum bir darajada savdo balansining bir 
butun to‘lov balansiga salbiy ta’sirini neytrallashtiradi.  
Pul-kredit 
siyosatining  to‘lov  balansiga  ta’siri  fiskal  siyosatga 
nisbatan  ancha  aniqroq  bo‘ladi.  Pul  taklifining  o‘sishi  foiz  stavkasini 
pasaytiradi  va  iqtisodiyotga  ta’sir  qilishning  ikki  kanaliga  ega.  Arzon 
pullar  xarajatlarni,  shu  jumladan  import  xarajatlarini  oshiradi  (ayniqsa 
talab inflatsiyasi tufayli narx oshishi mumkinligi), bu esa savdo balansini 
yomonlashtiradi.  
Ikkala holatda ham yani kengaytiruvchi fiskal va kengaytiruvchi pul 
siyosatida  daromad  orqali  ta’sir  kursatish  to‘lov  balansining 
yomonlashuviga olib kelsa, foiz stavkasi orqali ta’sir esa turlicha bo‘lishi 
mumkin va ko‘pincha kapitalning mobillik darajasiga bog‘liq bo‘ladi.