Maxmudov n. M., Hakimov h. A. Makroiqtisodiy tahlil

7.1.2. Pul-kredit siyosatining taktik maqsadlari 
Hozirgi  vaqtda,  xalqaro  amaliyotda,  pul-kredit  siyosatining  taktik 
maqsadlari  sifatida  pul  massasining  o‘sish  sur’ati,  milliy  valutaning 
nominal almashuv kursi, nominal foiz stavkasi va inflatsiyaning maqsadli 
ko‘rsatkichidan foydalanilmoqda.  
Milliy valutaning nominal almashuv kursidan pul-kredit siyosatining 
taktik  maqsadi  sifatida  foydalanish  holati  ko‘proq  milliy  valutasining 
barqarorligini ta’minlashda muammolar mavjud bo‘lgan mamlakatlarda 
kuzatiladi.  Shu  sababli,  mazkur  mamlakatlarda  hukumat  va  Markaziy 
bank  o‘zaro  kelishgan  holda,  milliy  valutaning  devalvatsiya  bo‘lishiga 
yo‘l  qo‘ymaslik  yoki  devalvatsiya  sur’atini  pasaytirishga  qaratilgan 
siyosatni olib boradilar.  
Mamlakatda to‘lov balansining joriy operatsiyalar bo‘limi bo‘yicha 
milliy  valutani  xorijiy  valutalarga  erkin  konvertirlashni  joriy  etilishi 
milliy  valutaning  nominal  almashuv  kursidan  pul-kredit  siyosatining 
taktik maqsadi sifatida foydalanishni murakkablashtiradi. Buning sababi 
shundaki,  XVF  Nizomi  VIII-moddasi  bo‘yicha  majburiyatlar  qabul 
qilingandan  so‘ng  hukumat  joriy  valuta  operatsiyalari  bo‘yicha 
cheklovlarni joriy etish huquqiga ega bo‘lmaydi.  
Monetarizm  pul-kredit  konsepsiyasining  asoschisi  M.  Fridmen  pul 
massasining  o‘sish  ko‘rsatkichini  pul-kredit  siyosatining  asosiy  taktik 
maqsadi, deb hisoblaydi.  
M.  Fridmen  pullarga  bo‘lgan  talab  funktsiyasi  va  xarajatlar 
funktsiyasini barqaror, deb hisoblaydi. Shu sababli, u pul massasini pul-
kredit  siyosatining  taktik  maqsadi  sifatida  qabul  qilish  maqsadga 
muvofiq, degan xulosaga keldi.  
Monetarizm  pul-kredit  konsepsiyasining  asoschisi  bo‘lgan  M. 
Fridmen  va  uning  izdoshlari  Markaziy  banklar  faoliyatini  tubdan  isloh 
qilishni  taklif  qiladilar.  Ularning  fikriga  ko‘ra,  Markaziy  bank 
hukumatning  iqtisodiy  siyosatini  qo‘llab-quvatlashlari  shart  emas.  Shu 
tufayli,  ular  Markaziy  bank  hukumat  xarajatlarini  moliyalashtirish 
jarayonida  umuman  ishtirok  etmasliklari  zarur,  degan  g’oyani  ilgari 
suradilar.  
                                                            
20
  Намозов  О.Ш.  Монетарная  политика  в  переходной  экономике:  концептуалние  подходы  и 
программные направления. Автореф. дисс. на соиск. уч. ст. д.э.н. – Ташкент,  2011. - С. 11. 

---

60 
M.  Fridmen  Markaziy  bank  tomonidan  hukumat  xarajatlarining 
moliyalashtirilishini  pul  muomalasini  izdan  chiqaruvchi  omil,  deb 
hisoblaydi.  
M.  Fridmen,  A.  Shvarts  bilan  amalga  oshirgan  tahlillarining 
natijalariga  asoslangan  holda,  Markaziy  bank  pul  massasining  barqaror 
o‘sishini ta’minlashi kerak, degan xulosaga keldi. Bu qat’iy belgilangan 
qoidaga asosan amalga oshirilishi va aniq miqdorga ega bo‘lishi kerak edi.  
Pul-kredit siyosatining taktik maqsadlarini tanlashning asosiy shart-
sharoitlaridan biri davlat budjeti defitsitining mavjudligi va darajasidir.  
O‘zbekiston  Respublikasida  rasman  pullar  taklifini  tartibga  solish 
Markaziy bank pul-kredit siyosatiining taktik maqsadi hisoblanadi.