Mavzuning qisqacha tafsiloti. Ish

3.
 
Mehnat sifati. 
Ishlab chiqarish va iqtisodiy jihatdan taraqqiy etgan mamlakatlarda 
ishchilarning sog’lig’i, ishga bo’lgan layoqati, ta’lim va tajribasi va malakasi 
rivojlanayotgan mamlakatlardagiga qaraganda ancha yuqori. Bu degani taraqqiy 
etgan mamlakatlarda bir turdagi kapital va tabiiy resurslar bilan ham ishchilar 
boshqa horijiy kasbdoshlariga qaraganda ancha juda samaraliroq faoliyat 
ko’rsatadi. 
Boshqa omillar. 
Rivojlangan 
malakatlarning ba’zilarida boshqa nazarda tutilmagan omillar ham 
yuqori samaradorlikning asosi bo’lib hisoblanadi. Masalan, AQShda bunday 
omillarga (a) boshqaruvni samarali va erkin holatda olib borilishi;(b) ishlab 
chiqarish va samaradorlikka olib keladigan biznes, ijtimoiy va siyosiy muhitni 
mavjudligi, (c) korxonalarga o’zlari ishlab chiqargan mahsulotlarini ko’p 
miqdorda sotish imkoniyatini beruvchi ichki bozorni ulkan ko’lami va (d) 
boshqa mamlakatlar bilan erkin savdo shartnomalarini tuzish imkoniyatlarini 

---

199 
beruvchi ishlan chiqarish sohasining yuksak ixtisoslashganligi kiradi. 
Real hayotda, bunga qaramay, er maydonlari, kapital va ichlab 
chiqarish imkoniyatini yaratib beruvchilar ham ishlab chiqarilgan mahsulotdan 
kelgan daromatdan o’z ulushini oladi. Shuning uchun, real ish haqi qisqa vaqt 
ichida samaradorlik natjasida yuzaga kelgan foyda bilan baravar ravishda oshib 
bormaydi. Ammo, ko’p yillar mobaynida, samaradorlik va real ish haqlari 
birgalikda ko’tarilib boradi. 
4.
 
Real Ish haqlari va Samaradorlik 
Rasmda AQShdagi har bir soatda ishlab chiqarilgan mahsulot bilan 
real ish haqi (= ishchi va 
xizmatchilarning ish-haqlari 
+ ish beruvchilarning ijtimoiy 
sug’urta va xususiy foydaga 
asosolangan 
istiqbolli 
rejalari) orasida yaqin va 
uzoq-muddatli bog’liqlik bor. 
Real ish haqi va o’zgarmas 
narxlardagi ishlab chiqarish 
ko’lami ayni bir holatga nazar tashlashning ikki turlicha yo’li bo’lgani bois, har bir 
ishchiga to’g’ri keladigan real daromad har bir ishchi ishlab chiqaradigan mahsulot 
kabi bir hil darajada oshib boradi. Qachon ishchilar soatiga ko’proq mahsulot 
ishlab chiqarsalar, ishlangan har bir soat uchun ularga taqsimlanadigan real 
daromatlar ham shuncha ko’p bo’ladi.