|
3- жадвал.
Фермер ҳўжалигининг меҳнат унумдорлиги кўрсаткичлари4
т/р
|
Кўрсаткичлар
|
Улчов бирлиги
|
2017 й
|
2018 й
|
2018 й 2017 й.га нисбати, %,ҳисобида
|
1.
|
Ялпи махсулот киймати
|
Минг.сум
|
184820
|
308428
|
166,8
|
2.
|
Ишловчилар ўртача йиллик сони
|
Одам
|
20
|
28
|
140.0
|
3.
|
Қишлоқ ҳўжалигида жами сарфланган:
|
|
|
|
|
а) одам куни
|
Одам -кун
|
5240
|
7336
|
140.0
|
|
б) одам соати
|
Одам -соат
|
41920
|
58688
|
140
|
4.
|
Меҳнат унумдорлиги:
|
|
|
|
|
1 йилда
|
сум
|
92410
|
11015,
|
119,0
|
|
1 кунда
|
сум
|
35270
|
42043
|
119,2
|
|
1 соатда
|
сум
|
4408
|
5255
|
118,5
|
Биз бу жадвалда фермер ҳўжалигида меҳнат унумдорлгини ўзгаришини ўргандик. Ялпи махсулот 2018 йилда 308428 минг сум бўлиб, 123608 минг сумга ёки 40 фоизга ошган, ишловчилар сони 20 кишидан 28 кишигача ошган. Меҳнат унумдорлиги 1 йилда 11015 сум бўлиб, 19 фоизга кунлик эса 251942043 сум бўлиб 19,0 фоизга , соатлик эса 5255сум бўлиб 19,0 фоизга ошган. Демак, фермер ҳўжалигида меҳнат унумдорлиги ошмокда. Қишлоқ хўжалигида меҳнат ресурсларидан фойдланиш самарадорлигини баҳолаш учун бошқа кўрсаткичларни ҳам қўллаш мумкин: куннинг иш вақтидан фойдаланиш коэффициенти, бир ишчи томонидан йил давомида ишланган киши/соат сони, меҳнат ресурсларидан фойдаланиш даражаси.
4-жадвал
2018 йилда қишлоқ хўжалик махсулотларини ишлаб чиқариш учун сарфланган харажатлар тузилиши.5
Т/р
|
Харажатлар турлари
|
Ғалла, минг сум
|
Пахта, минг сум
|
Жами харажатлар, минг сумм
|
1.
|
Уруғлик
|
4557
|
4558
|
9115
|
2.
|
Минерал ўғит
|
8235
|
11537
|
28887
|
3.
|
Ёқилғи
|
3441
|
16860
|
20301
|
4.
|
Амортизация
|
-
|
-
|
-
|
5.
|
Иш хақи харажатлари
|
7560
|
29036
|
56897
|
6.
|
Бошка харажатлар
|
8056
|
18
|
8074
|
7.
|
Суғурта тўловлар
|
1814
|
6968
|
8782
|
8
|
Ишлар-хизматлар
|
32232
|
45993
|
78225
|
9
|
Умумишлаб-чиқариш харажатлари
|
4105
|
-
|
4105
|
|
Жами
|
70000
|
114920
|
184920
|
2018 йил маълумотларига қараганда жами харажатлар 884920сумни ташкил қилган бўлиб,шундан 70000 минг сумни, ғаллачилик учун яъни 38 фоизи сарфланган,пахтачиликда эса 114920 минг сум бўлиб,62,0 фоизни ташкил этган,аммо харажатлар йилдан йилга ошмоқда.
Меҳнат ресурсларидан фойдаланиш самарадорлигини таснифловчи асосий иқтисодий категориялар меҳнат унумдорлигидир. У ишлаб чиқариш ҳажми ва меҳнат сарфлари орасидаги алоқани ифодалайди. Меҳнат унумдорлиги, деганда аниқ жонли меҳнатнинг бирлик сифатида олинган вақтнинг қандайдир даврида (соат, иш куни, смена, йил) маҳсулотнинг маълум сонини ишлаб чиқишни тушунилади. Республика аҳолисининг умумий миқдори 2018 йилнинг бошига 30 000,0 минг кишини ташкил этган. 2001 йилда аҳоли сонининг ўсиши 1,27 фоизга тенг бўлган. Жами аҳолининг 62 фоизга яқини қишлоқ ҳудудларида яшамоқдалар. Уларни иш билан таъминлаш ва меҳнатлари унумдорлигини юксалтириш жуда катта аҳамиятга эга.
Меҳнат ресурслари ва меҳнат бозорини ижтимоий- иктисодий ахамиятини ўрганишда, жамиятдаги меҳнат потенциалининг мавжудлиги асосида бўлишидир. Иқтисодий адабиётларда ҳозиргача жамиятнинг меҳнат потенциали тушунчасига турли қарашлар мавжуд бўлиб, бу тушунча билан боғлиқ «меҳнат ресурслари», «ишчи кучи» тушунчаларини ундан фарқлаш зарурати бўлганлиги сабабли ушбу тушунчалар мунозарали масала бўлиб қолмоқда.
Уларнинг ушбу фаолиятлари эса мамлакатда ялпи миллий маҳсулот яратиш, ижтимоий инфратузилмани ривожлантириш, моддий ресурс ва захиралар, ишлаб чиқариш қувватларидан фойдаланиш самарадорлигини ошириш ҳамда иқтисодий тараққиётга эришишга бевосита ижобий таъсир кўрсатади.
Корхона (ташкилот) мехнат потенциали деб ишлаб чиқариш (хизмат кўрсатиш) жараёнида иштирок этаётган, ижтимоий-иқтисодий фаолиятни амалга оширишда ҳамда қўйилган мақсадларга эришишда маълум вазифани (ишни) бажараётган ходимлар (кадрлар) бирикмасига айтилади. Мазкур бирикманинг нафақат миқдор кўрсаткичи, шу билан бирга, сифат кўрсаткичи ҳам алоҳида устуворликка эгадир.
3-чизма. Меҳнат потенциалининг тегишлилик даражасига
кўра таснифланиши
Миқдор кўрсаткичи ходимлар (асосий ва ўриндош) сони, иш кунлари миқдори, иш вақти давомийлиги ҳамда ходимларнинг ишлаган кун ва соатлари миқдорида ўз аксини топади. Мазкур кўрсаткичлар орқали корхонанинг ходимлар билан таъминланганлик даражаси, бажарилган иш ҳажми, битта ходимнинг бажарган иши, маҳсулот ишлаб чиқаришга кетган вақт сарфи ва меҳнат унумдорлиги кабиларни аниқлаш мумкин.
Сифат кўрсаткичлари ходимларнинг ёш, жинс, маълумот, касб-малака, тажриба-кўникма таркиби билан ифодаланади. Шунингдек, ходимлар штат жадвалининг маъмурий, бошқарув, махсус, хизмат кўрсатувчи ва ёрдамчи каби персоналларга бўлинишини ҳам уларнинг сифат кўрсаткичлари деб қараш мумкин. Корхона кадрлари таркибининг сифат кўрсаткичи қанчалик юқори бўлса, фаолияти шунчалик даражада ривожланади. Ўзида олий кўрсаткичли меҳнат потенциалига эга бўлган корхона юқори рақобатбардошликка эга бўлади. Чунки, ташкилот ривожини айнан малакали кадрлар таъминлайди. Шу боис бозор иктисодиёти шароитида корхоналар уларни ишга олиш учун ҳаракат қиладилар ва бунинг учун ўзаро «курашади»лар. Мазкур рақобатда улар қулай меҳнат шароити ва юқори иш ҳақини асосий қурол қилиб оладилар. Демак, миқдор ва сифат кўрсаткичларнинг ўзаро уйғунлиги ҳамда мутаносиблиги корхонада унумдорлик ва тараққиётнинг бош омилидир.
Демографик вазият ҳар доим ўзига хос хусусиятга эга бўлиб, аҳолининг табиий ва механик (миграцион) ҳаракатларида намоён бўлади. Мамлакатимизда бу жараёнлар мураккаб кўринишга эга бўлиб, туғилишнинг нисбатан юқорилиги ва унга мос равишда аҳоли табиий ўсишининг тезкор суръати билан изоҳланади. Ўзбекистон Республикаси аҳолисининг умумий сонига кўра, Марказий Осиё давлатлари ичида биринчи, МДҲ таркибига кирувчи мамлакатлар ўртасида эса учинчи (Россия ва Украинадан сўнг) ўринни эгаллайди. Шу жиҳатдан олганда, Ўзбекистон яқин хорижий мамлакатлар ўртасида етакчи ўринлардан бирини эгаллайди. Фермер ҳўжалигида етиштирилган қишлоқ хўжалик махсулотларини сотишдан олган даромади
5- жадвал
т/р
|
Экинлар номи
|
Махсулот микдори
|
Сотиш баҳоси, таннарх,минг сум
|
Пул даромади , минг сумм
|
1.
|
Пахта
|
272,5
|
287218
|
76800
|
2.
|
Галла
|
325,8
|
97635
|
2451
|
3
|
Пилла
|
1,4
|
2826
|
1200
|
|
Жами
|
|
|
80451
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
