Mavzu;,Bolalik”qissasi avtobiografik asar sifatida Mundarija Kirish Reja; I bob. Oybek asarlarining badiiy uslub individualligini ta’minlovchi vositalar

Qalin so‘zini yuqoridagi mazmunda qo‘llash uning boshqa asarlarida ham
faol: Bozor kuni bo‘lganidan rastalarda odam qalin («Qutlug‘ qon»). Shunday
qo‘llash yozuvchining muddaosini to‘lig‘icha ifoda etib kelayotgan bo‘lishi
mumkin. Chunki ko‘p so‘zi bu yerdagi odamlarning zich va tig‘iz turganini
ko‘rsata olmayotgandir. Shu bilan birga, zich va tig‘iz deyish ham ularning oz yoki
ko‘pligiga ishora bera olmaydi. Ularning vazifasi chegaralangan. Masalan:
Samovar zich odam (231), Supalar, so‘rilardagi namatlar, sholchalarda xalq zich
o‘tiribdi (231). Shu tufayli eng maqsadga muvofiq so‘z sifatida Oybek qalin ni
tanlagan ko‘rinadi.
Yozuvchilarning hammasi ham bir narsaga, ya’ni iloji boricha ohori
to‘kilmagan, kam qo‘llanilgan so‘zlarni ishlatishga harakat qilishadi. Bu hamma
vaqt ham obrazlilikni keltirib chiqarishga xizmat qila olmasligi mumkin. Ammo
individuallikka xizmat qiladi. Tengdosh sinonimik qatoridagi tengqur, teng
so‘zlashuv, badiiy va boshqa uslublarda faol ishlatilishi bilan birga, shu qatorga kiradigan teng-to‘sh, hamqur so‘zlari nofaol. Ammo Oybek hamqurga bemalol
murojaat qiladi: «Qutlug‘ qon» romanidan olingan Yo‘lchi o‘z hamqurlari bilan
birga tong shabadasida ishga tushar, quyosh tik kelganda ovqatlanib, to qorong‘u
tushguncha yana mehnat qilar edi misolida hamqurni tengdosh, tengqur, tengtush so‘zlari bilan bemalol almashtirish mumkin bo‘lgani holda Bahor shamoli bizlarga hamqur (44) gapida bunday qilib bo‘lmaydi. Chunki u shamol ga
nisbatan qo‘llanilyapti, inson bilan shamol o‘rtasidagi nozik muqoyasa o‘lchovini
sinonimik qatordagi faqat shu so‘zgina bajara olyapti, boshqalarini esa odamlarga
nisbat berib ishlatish mumkin. Demak, Oybek qalamida bu so‘zning ma’nosi
vazifasi bir qadar kengaygan.
Mardikor olishga qarshi ko‘tarilgan ommaning qo‘zg‘alish manzarasini adib
«Bolalik»da original tasviriy vositalar – metaforalar, metonimiyalar, o‘xshatishlar
yordamida g‘oyatda ta’sirli chizadi: Olovi ko‘ksiga tiqilib turgan bir yonar tog‘dan
Toshkent chayqalib ketadi, birdan g‘azabi yoriladi. Ertalab barvaqt baqqoldan
beda olish uchun Balandmachitga tushaman. Guzar asabiy, serg‘alva. Xalq
Shayxantovurdan, Sebzordan, Ko‘kchadan, Olmazor tomondan oqmoqda (177),
Olomon bir oz chekinadi, ammo birdan qahr-g‘azabi ortib yana hayajonga keladi,
tag‘in duv qaytib, olg‘a suriladi. Xalq to‘lqini qaynaydi (178).
Oybekning til mahoratida ibratli o‘rinlar anchagina. Ana shulardar biri
tobora kam qo‘llanilib borayotgan so‘zlarga, qo‘shimchalarga bo‘lgan e’tibor.
Koyimoq, ogohlantirmoq ma’nosidagi tanbeh so‘zini ko‘pincha tanbeh bermoq
shaklida qo‘llaymiz. Ammo Oybek tanbehlamoq shaklida ishlatishni ma’qul
ko‘radi: «Buvingga ko‘rsatma, uqdingmi?»-deb tanbehlaydi chol (4), «Gunoh,
turgan-bitgani gunohi azim. Zinhor-zinhor qo‘lingizga cholg‘u ushlamang!»-deb
uqtirardi, tanbehlardi(65). Ko‘pincha noxush bo‘lmoq deb ishlatamiz. Oybek esa