|
- Qo‘qon davlat pedagogika instituti o‘zbek tili va adabiyoti fakulteti 402-guruh talabasi Shermatova Maftunaxonning adabiyotshunoslik metodologiyasi fanidan oraliq nazorat uchun tayyorlagan taqdimoti
Mavzu:''Bibi Salima''va''Omon ovchining o‘limi''asarlarini struktural metod asosida tahlil qilish
Struktural metod jahon adabiyotshunosligida o‘z samaralarini berdi; maktablari, markazlari paydo bo‘ldi. Struktural metodning maqsadi tarixiy va zamonaviy madaniyat negizidagi fikrlash strukturasini tushuntirish va tavsiflash hamda ko‘rsatishdir. Struktural metod avval tilshunoslik fanida maydonga kelib, keyin adabiyotshunoslikda qo‘llandi. Strukturalizmning ilmiy tamoyillarini fransuz etnografi Kod Levi-Stross ishlab chiqdi.Hech bir mamlakatda strukturalizm haqida Fransiyadagi qadar ko‘p yozilgan emas.
Struktural metod haqida
Struktural analiz da badiiy matndagi poetik unsurlarning munosabatlari, parallel va simmetrik holatlari muhim ahamiyatga ega. Matnning muayyan shaklini geometrik chizgilar bilan ifodalash tajribasi ham bor.(L. S. Vigotskiy''''Psixologiya isskustva''). Shuningdek, struktural analiz metodida badiiy matndagi ikkita binar-qo‘shaloq munosabat maxsus tadqiq etildi. Misol uchun hayot va o‘lim, o‘zlik va begona... - Struktural analiz da badiiy matndagi poetik unsurlarning munosabatlari, parallel va simmetrik holatlari muhim ahamiyatga ega. Matnning muayyan shaklini geometrik chizgilar bilan ifodalash tajribasi ham bor.(L. S. Vigotskiy''''Psixologiya isskustva''). Shuningdek, struktural analiz metodida badiiy matndagi ikkita binar-qo‘shaloq munosabat maxsus tadqiq etildi. Misol uchun hayot va o‘lim, o‘zlik va begona...
- Struktural metod negizida struktural poetika maydonga keladi. Struktural poetika matndagi barcha elementlarni bir butunlikda ko‘radi, ularning o‘zaro aloqasini o‘rganadi.
- Bosh qahramon Omon ovchi
- Hamma hayvonlarni otgan
- Odamlar undan qo‘rqishardi, uni yolg‘iz uchratganda xushomad qilardi.
- Uning otasi Rahmon polvon 40 yoshida ham kurashda yiqilmagan, keyin bir o‘rta yashar o‘rtacha polvon bir qoqmada yiqitib qo‘yganida—dardi shunchalikki, omborga bo‘yra to‘shab, ustidan suv sepib, unga bag‘rini berib yota-yota oldin yo‘talni orttirib, keyin qon qusa-qusa o‘lib ketgandi
- Ammo hayoti o‘lim bilan tugaydi.
- Lekin odam otmagan.
- Gavjum joylarda unga yaltoqlanib ovi baror olib turganmi ekanini so‘rashardi.
- Bu yerdagi hayvonlar qirilib bitsa, Kavkaztog'ga borishni xayoli bilan band edi, qor uchqunlaganini ko‘rdi. SHunda yana... oyog‘i esga tushdi chamasi, bu shunday 2 oyoqli maxluq ediki, yarim tanasi uzilib qolgan chog‘da ham, ruhi ovda... o‘ldirishda...bo‘lar, chamasi, shuning o‘zi unga bas, shu hayot edi.... Omon mergan shu o‘ylaridan keyin 5 minut ham o‘tar-o‘tmas nobud bo‘ldi.(Qorda sirg‘anib ketib, qor bilan qoplanib qoladi va g‘ajirlarga yem bo‘ladi)
Omon ovchining o‘limi
Omon ovchi:
Rahmon polvon o‘g‘li Omonga 13 yasharligida,''indamas'' miltiq —melkolibr milltig‘i olib
bergan, Omon birotar ov miltig‘ida emas, shunda qush otishni o‘rgangan, shu tariqa o‘tkir mergan bo‘lib yetishgan edi: u bolalikdan yovvoyi qush-u yovvoyi hayvonlar otish va yeyish uchun yaratilgan deb o‘ylar, har qanday ovchida ham ma'lum bir yoshda paydo bo‘ladigan rahmdillik unda hamon uyg‘onmas, chamasi, uning yuragi ham baquvvat ko‘kraidek qattiq ediki, buning sababini uning otasiga xos jihatlardan izlash mumkin.
Miltiq
Omon ovchining o‘g‘li:
—Sen qol... Anaviday miltiq olib beraman,—dedi Omon ovchi
—Menga miltiq kerak emas, —dedi bola.
—Bo‘lmasam sengayam katta yo‘l!
Boyqush - Enam ham otamdan chiqib ketgan edi bir-ikki marta. Keyin qaytib kelib edi. Bular ham keladi hali...''—deb o‘yladi u va g‘ashlanib esladi: o‘shanda u har gal otasi yonida qolar edi. Kiyik ovlarga chiqqanda 4-5 kunlab kisasiz kamarlarda yotib, pistirmalarda tunab, yolg‘izlikka mutloqo o‘rganib ketgan ovchi xotinsiz uyiga ham ko‘nikdi. Boladan uning ko‘ngli xotirjam edi...
- —Xotin chidasang shu, chidamasang jo‘na! —dedi Omon.
- Xotin bir muddat boshini xam qilib turdi-d'a:
- —Mayli. Taloqsan, uch taloq! —So‘ng ayvonga chiqib birpas turdi-da, qaytib kirib, o‘g‘liga: —Sen qol... Anaviday miltiq olib beraman, —dedi.
- —Menga miltiq kerak emas, —dedi.
- —Bo‘lmasam sengayam katta yo‘l!
- Yuqorida keltirilgan misollarda binar,ya'ni qo‘shaloq munosabatlar, simmetrik holatlar kuzatiladi.Keltirilgan detal obraz va voqea hodisalar kimga qanday ta'sir ko‘rsatganini guvohi bo‘lamiz.Misol uchun Omon ovchi otasi izidan borib tabiatga va insonlarga nisbatan shafqatsiz munosabatda bo‘ladi,natijada otasi kabi boyqushga o‘xshab yolg‘iz o‘zi xarobada jamiyatdan uzilgan holda qoladi. Hayvonlarni ovlab, o‘lani qo‘lga kiritgan bo‘lsa, endilikda tabiat undan o‘ch olib, o‘zini o‘ljaga aylantiradi va g‘ajirlarga yem bo‘ladi. Lekin bundan farqli o‘laroq uning o‘g‘li bunday yo‘l tutmaydi, otasi miltiq olib bermoqchi bo‘lganida rad etgan holatidan ko‘rishimiz mumkin
- Bu asar SHukur Xolmirzayev tomonidan shunday mahorat bilan yozilganki, har bir detal, voqealar kerakli o‘rinda qo‘llangan, asar struktrusani ajralmas qismiga aylanib, keyingi voqealarga ishora berib ketilganini anglashimiz mumkin.
E'tiboringiz uchun rahmat!!!
Do'stlaringiz bilan baham: |
