|
Mavzu: Zamonaviy pedagogik kontseptsiyalar.
REJA:
Hamkorlikda o’qitish, ya’ni kichik, kichik guruhlarga bo’lib o’qishlar G’arb pedagogi-psixologiksida XIX asr oxirlarida paydo bo’lgan. Ammo guruhlarda, hamkorlikda o’qitishga asos – solinishi XX asrning 20- yillariga to’g’ri keladi. Uning asosiy texnologiyasini ishlab chiqish va uning birinchi natijalarini matbuotda e’lon qilish 1970 yillarning oxirlari 1980 yillarning boshlarida to’g’ri keladi. Bu davrda Buyuk Britaniya, G’arbiy Germaniya, Niderlandiya, YAponiya, Isroil, Avstraliya va boshqa mamlakatlarning ta’lim muassasalarida hamkorlikda o’qitish metodining nazariyasi va amaliyoti to’g’risida pedagogik matbuotda ma’lumotlar e’lon qilindi. Ammo ushbu g’oyaning mantiqiy asosnomasi Amerikadagi uchta universitet professorlari – R.Slavin (J.Xoppine universiteti, 1990), R.Jonson, D.Jonson (Minnesot universiteti, 1987), J.Arenson (Kaliforniya universiteti, 1978) va Isroildagi Tel – Aviv universitetida, 1988 yilda SH.SHaron tomonidan ishlab chiqildi. Amerika olimlari va Isroil olimlarining hamkorlikda o’qitish g’oyasi ma’lum jihatlari bilan bir – biridan farq qilsada, ularda mazkur g’oyani yondoshish qoidalari va printsiplarini asoslashda yaxlitlik mavjud. Masalan, Amerika olimlari tomonidan ishlab chiqilgan hamkorlikda o’qitishda asosan o’quvchilarni fan asoslari bilan tanishtirish, ularni bilim, ko’nikma va malakalar bilan qurollantirish nazarda tutilsa, Isroil va yevropa olimlari ishlab chiqqan hamkorlikda o’qitish metodining mazmunida darslarda munozarali o’quv bahsini tashkil qilish orqali faoliyatni loyihalash yotadi. Bu hol g’oyalarning bir – birini to’ldirishi didaktik jihatdan bir birini boyitishi bilan xarakterlanadi va o’quvchilarning shaxsiy faoliyatlarini loyihalashtirish uchun zamin yaratadi. Bu esa har bir o’quvchida aqliy mexnatga tayyorlanish, ijodiy va mustaqil fikr yuritishlari shaxs sifatida o’zlarini erkin tutib o’qishga ongli, ma’suliyat bilan yondashishga undaydi hamda o’z safdoshlari bilan hamjihatlikda, hamkorlikda ishlashga da’vat etad
O’qitishning zamonaviy texnologiyalarini qo’llash, o’qitish jarayonini yagona shaklga keltirish va yuqori samaradorlikka erishishga imkon yaratadi. Endi shaxsga yo’naltirilgan texnologiyalarning nima uchun bugungi kunda dolzarb bo’lib borayotganligi, nima uchun mazkur texnologiyalar ta’limning hozirgi kuni, kelajagi bo’lib qolganligi hamda ularning mohiyati haqida qisqacha to’xtalamiz. Oliy ta’limda an’anaviy o’qitish texnologiyasi o’zining qator xususiyatlariga ko’ra zamonaviy ta’lim ehtiyojlariga tobora zid bo’lib bormoqda. CHunki, mazkur o’qitish texnologiyasida pedagogi-psixologikning tinglovchiga munosabati avtoritar xarakterga ega, ya’ni ta’lim jarayonida u yagona sub’ekt sifatida namoyon bo’ladi, tinglovchilar esa faqatgina ob’ekt vazifasini bajaradi, xolos. Boshqacha qilib aytganda avtoritar o’qitish texnologiyasida tinglovchining tashabbusi va mustaqilligi deyarli yo’qoladi, o’qitish majburiy yo’sinda amalga oshiriladi. Hanuzgacha jahonda eng ko’p tarqalgan o’qitishning sinf-dars tizimida mashg’ulotlari asosiy birligi dars bo’lib, u bitta fanining bitta mavzusiga bag’ishlanadi va o’qituvchi tomonidan boshhariladi.
An’anaviy o’qitish texnologiyasining boshqa qusurlarini ham namoyish qilish maqsadida ko’rinib turibdiki, Prezidentimiz ta’kidlaganlaridek, zo’ravonlikka asoslangan bu pedagogi-psixologikda pedagog yagona su’bekt, tinglovchilar pedagogik jarayon ob’ekti, o’qitish tushuntiruv-ko’rgazmali usulda olib boriladi. O’qitish ommaviy tarzda olib borilishi tufayli tinglovchilarning tashabbusi va mustaqilligi o’zidan-o’zi so’nib boraveradi.
SHu bois texnologiya asosan tinglovchilarda bilim, ko’nikmalarni shakllantiradi, ular shaxsini rivojlantirishni ko’zda tutmaydi.
O’z-o’zidan ko’rinadiki, an’anaviy o’qitish texnologiyasi o’z tabiatiga ko’ra ta’lim muassasalari oldiga jamiyatimiz tomonidan qo’yilgan talablarga butunlay javob bermaydi.
Bundan farqli o’laroq shaxsga yo’naltirilgan texnologiyalarda tinglovchi ta’limning milliy modeli mohiyatiga ko’ra pedagogik jarayon markaziga qo’yiladi, uning rivojlanishiga va tabiiy imkoniyatlarini ro’yobga chiharishga qulay shart-sharoitlar yaratib beriladi.
SamDU pedagogi-psixologik va psixologiya kafedrasida bajarilgan ishlar ko’lami to’g’risida tasavvur hosil qilish uchun yuqorida ko’rsatilgan amaliy o’yinlar turlari bo’yicha ayrim namunalar keltiramiz: Boshlang’ich ta’lim yo’nalishi bo’yicha «Boshlang’ich sinflarda mehnat ta’limi darsi» o’quv-amaliy o’yini; «Kasbiy konkurs» pedagogik o’yini va h.k. O’rta maktab matematika o’qituvchisi ta’lim yo’nalishi bo’yicha: «Mavzuli rejalashtirish» amaliy o’yini; «Masala yechish darsi» rolli o’yini va h.k.
Tarbiyaviy ishlar bo’yicha:
«Pedagogik dialog» amaliy o’yini, «Suyunchi» pedagogik o’yini;
«Pedagogik kengash» amaliy o’yini;
«Ma’naviyat soati» pedagogik o’yini;
«Maktabda o’quvchilar hayoti» amaliy pedagogik o’yini va h.k.
Ta’lim-tarbiya jarayoniga shaxsga yo’naltirilgan texnologiyalarni joriy etish bo’yicha bajarilgan ishlarni barcha tafsilotlari ustida to’xtalmasdan, pedagogik amaliy o’yinlarni tayyorlovchi va o’tkazuvchi bo’lajak o’qituvchining faoliyatini hamda bo’lajak o’qituvchi-tarbiyachi nutqini pedagogik-psixologik tahlil qilish sxemasini umumlashgan holda 9-10 slaydlarda keltirilgan. Ulardan ko’rinadiki, amaliy pedagogik o’yin mazmuni bo’yicha ham, hajmi bo’yicha ham murakkab hodisadir. Pedagogik o’yinni tahlil qilish tinglovchidan fanning juda ko’p tushunchalarini egallashni, pedagogik va psixologik bilimlarni integratsiyalashni, pedagogik jarayonda hodisaning asosiy belgilarini ajratib olish ko’nikmalarini, ilmiy tushuncha-kategoriyalar bilan ishlay olish malakasini talab qilad
Do'stlaringiz bilan baham: |
