|
Bakteriyali vositalarni ishlatish usullari.
Bakteriyali vositalar (BV), ya’ni harxil mikrob reseoturalari suyuq yoki quritilgan juda mayday paroshok bulib, ularni havoda va joylarda purkash mumkin. Bunda havoda muallaq tarqalgan juda mayday zarrachalardan iborat aerozolli bulut hosil bo`ladi. Bakteriyali vositalarni muljalga yetkazish uchun bombalar, snaryadlar, portlovchi raketalar, ampulalar, paketlar, qoplar, qutilar har xil masofagacha uchib bora oladigan raketalat xilma-xil tukish aviyatsiya asboblari, samaliyot, vertaliyotlarga joylashtirilgan bakteriyali aerozollar solingan generatorlar va boshqalar ishlatiladi.Bakteriyali vositali shamollashning tezligiga qarab bir necha 10 km masofaga tarqalishi mumkin. Bundan tashqari, ular hashoratlar, kanalar va kemiruvchilar yordamida ham tarqaladi.
Bakteriyali vositalarning zararli ta’siri juda xavflidir, chunki aholi o`rtasida chuma vabo, chin chechak, sariq isitmaga o`xshash o`ta xavfli kasalliklar tarqalishi mumkin.
Bakteriyali vositalar o`ziga xos husysiyati bakteriyali aerozollarning katta teritoriyalarga tarqala olishi, xonalar va yashirin joylarga havo bilan kira olishi, juda kam mikrob dozalari kasallik to`g`dira olishdan iborat, bundan tashqari ko`p mikroblar juda beqaror bo`lib, uzoq vaqtgacha yuqumli kasalliklar tarqalishi manbaibo`lishi mumkin. Bakteriyali vositalarni tashqi muhitda payqab bo`lmasligi ham xavf to`g`diradi. Ularni laboratoriya va maxsus asboblar yordamida aniqlab olish mumkin. Mikroblar organizimga tushganda keyingina kasalik belgilari namoyon bo’ladi. Yuqumli kasalliklar kasal odamdan sog’lom odamlarga o’tishi natijasida kasallik ko’p joyga tarqalib epidemiya paydo bo’ladi.
Rikketsiyalar-shakli va kattaligi bilan bakteriyalargga yaqin tursa ham, organizmdagi muayyan hujayralar ichida yashashi va ko’payishi bilan ulardan farq qiladi. Hozirgi vaqtda rikketsiyalarning 32 tadan ortiq turi ma’lum bo’lib, ulardan 11 tasi pothogin hisoblanadi, toshma, terlama, kulixoradkasi, qoya tog’- toshlar lixoradkasi keltirib chiqaradigan rikketsiyalar ma’lum. Bu mikroblar kuzatadigan kassaliklar rikketsioz deb ataladi.
Viruslar- faqat elktron mikroskopda ko’rinadigan, tuzilishi va biologik hususiyatlariga ko’ra bopshqa mikro organizmlardan farq qiladigan nihoyatda mayda mikroblardir. Viruslar hujayra ichi parazitlari hisoblanadi, ular faqat irik to’qimalarda o’sadi. Chinchechak, qizamiq, gripp, poliomelit,quturish, insefalitlar sariq lixoradka va boshqa ko’pgina yuqumli kasaliklarmni viruslar kuzatadi. Antibiotic va sulfanilamide preporatlari virusga ta’sir qilmaydi.
Spiroxitalar- harakatchan mikroorganizmlarga kiradi. Ularning shakli uzun, ingichka, parmasimon buralgan mikroblardir. Uzunligi 7 mk gacha. Ularning tanasi elastic bo’lganligi sababli buralib harakat qiladi.zaxm kuzatuvchisi-rangsiz spiroxita shu gruppa mikroblarining tipik vakili hisobnlanadi.
Zamburug’lar-xlorofilli yo’qotgan tuban o’simlikdan bo’lib 70 ming dan ortiq turi ma’lum. Ular sanoatda vino, pivo tayorlashda, non pishirishda va xalq xo’jaligining boshqa sohalarida ko’p ishlatiladi. Zamburug’lar 5- sinfga bo’inadi. Ko’pgina antibiotiklar zamburug’lardan olinadi. Masalan:ko’p ishlatiladigan pinsilin antibioti mog’or zamburug’idan olinadi.zamburug’lar kandidos kabi teri kasalilarni kuzatadi.
Teri - odam va hayvonlar tanasining tashqi qoplami. Organizmni tashqi taʼsirotlardan himoya qiladi, sezish, moddalar almashinuvi, organizmdan keraksiz moddalarni chiqarish, termoregulyatsiya va boshqalarda qatnashadi.
Oddiy mikroblar-bir hujayralari mayday turlI shakldagi organizmlar. Xozir ularning 15 mingdan ortiq turi ma’lum bo’lib, ular ko’pchiligi turli kasalliklar kuzatadi. Dizenteriya omyobasi, bezgak plazmadiyalari, lyambliyalar va boshqalar shu guruhga kiradi. Ular bezgak omyobali dizenteriya lismoniyos va boshqa kasalliklarni keltirib chiqaradi.
Boshqa barcha tirik organizmlar kabi microbar ham to’xtovsiz ravishda rtivojlanadi va ko’payadi.har xil sinflarga mansub mikroblar turli usullar bilan ko’payadi. Bakteriyalar asosan ko’ndalang bo’linib ko’payadi.
Yashash erkin kisloroddan foydalanadigan mikroblar aeroblar deb ataladi. Boshqa gruppa mikroblari esa kislorodsiz muhitda yashaydi. Ular anayepoblar deyiladi. Bazi potogen mikroblar tashqaridan ma’lum ta’sir o’tkazib ularning kasalik qo’zg’atish xususiyatlari kuchsizlantirish yoki butunlay yo’qotish lekin antigenlik immunitet qo’zg’atish hususiyatini saqlab qolishi mumkin. Shu usul bilan tayorlangan preparatlar vaksina deb ataladi. Vaksina odam organizmiga yuborilganda yuqumli kasalik paydo bo’lmaydi lekin immunitet hosil bo’ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
