Mavzu: Yoshlar va o‘quvchilar salomatligini tibbiy nazorati. Yoshlar va o‘quvchilarning tibbiy guruhlarga taqsimlanishi

Jismoniy tarbiya darsiga qo`yilgan gigienik
talablar
Davlat tomonidan tasdiqlangan o`quv rejasi va dasturiga ko`ra jismoniy
tarbiya darsi hamma sinflarda haftasiga 2 soat o`tkaziladi. Bu ikki soatni birga
qo`shib yoki bir kunda o`tkazish mumkin emas. Yuqorida aytilganidek,
boshlang’ich sinflarda 3- o`rta va yuqori sinflarda 4-soatlarda o`quvchilarda
aqliy charchash yuzaga keladi. Shuning uchun xuddi mehnat darsi singari
jismoniy tarbiya darsini ham shu soatlarga dars jadvaliga qo`yilsa natija
yaxshi bo`ladi (mehnat darsi bo`lmagan kuni), chunki jismoniy mashg’ulotlar va
harakatlanish natijasida organizmda qon aylanish kuchayadi, miya nerv
hujayralarining qon orqali oziq mod-dalar, kislorod bilan tahminlanishi
yaxshilanadi, aqliy mehnat bajarmaganligi uchun 45 minut miya ho`jayralari
dam oladi va bu darsdan keyingi aqliy mehnat bilan bog’liq darslarda
o`quvchilarning ish qobi-liyati yaxshi bo`ladi.
Jismoniy tarbiya darsi metodik jihatdan uch qismga bo`lib o`tkaziladi:
darsning boshlanish qismi (3—5 minut) o`quvchilar organizmini shu darsda
bajariladigan jismoniy mashg’ulotlarga taiyorlash (moslashtirish). Buning
uchun yurish, o`rtacha tezlikda chopish, sakrash kabi mashg’ulotlar
o`tkaziladi; darsning asosiy qismi (35—40 minut) dasturda ko`rsatilgan
mashg’ulotlarni to`liq bajarishdan iborat. Bu mashg’ulotlar o`quvchilar
harakatining tez,chaqqon va kuchli bo`lishini tahminlashga qaratilgan;darsning
yakunlovchi qismi (2—5 minut) o`quvchilar organizmini tinch holatga
keltirishga qaratiladi.
Shuni alohida qayd qilish kerakki, jismoniy tarbiya darsini unumli
bo`lishi dars vaqtida har bir o`quvchining qanchalik ko`proq vaqt aktiv
mashg’ulot bajarishiga bog’liq. Boshlang’ich sinflarda har bir o`quvchk dars
vaqtini kamida 50—55% ida aktiv mashg’ulot bajarmog’i kerak, o`rta va yuqori
sinf o`quvchilari esa dars vaqtining 70—75% ida aktiv mashg’ulot bajarishlari
zarur. Bu darsning zichlik ko`rsatkichi deyiladi. Bu ko`rsatkichning yuqori
bo`lishi o`qituvchi tomonidan darsni metodik jihatdan to`g’ri tashkil qilinishiga
hamda sport bazasining (mashtulot maydoni va sport buyumlarining) etarli
bo`lishiga bog’liq.
Ertalabki gimnastika. ertalabki gimnastikaning gigienik ahamiyati "juda
katta. U bosh miya hujayralarini uyqudan keyin yarim tormozlangan holatdan
qo`zg’algan holatga, yahni ish bajarish holatiga kelishiga yordam beradi.
Organizmning hamma muskullari, to`qima va hujayralarida qon aylanishini
yaxshilab, ularning ish qobiliyatini oshiradi.
Ertalabki gimnastika kompleksiga quyidagi harakatlarni bajarish kiradi:
— qo`llarni yuqoriga ko`tarish,— oldinga bukish,— orqaga bukish;—
qo`llarni va gavdani o`ng va chap tomonga qarab burib harakatlanish;—
qo`llarni yon tomonga cho`zgan holda orqaga qayrilib harakatlanish;—joyida
turgan holda sakrash va chopish,— oxirida organizmni tinchlantiruvchi
harakatlarni bajarish, yahni yurish. chuqur nafas olish.
Boshlang’ich sinf o`quvchilari yuqorida ko`rsatilgan mashg’ulotlarning
har birini 3—4 martya, o`rta va yuqori sinf o`quvchilari 5—8 martadan
bajaradilar. Joyida chopish 20—40 sekund davom etadi.