Mavzu: YoShlar ijtimoiy faoligining psixologik xususiyatlari

Topshiriqning bojarilishi
. 
Har bir sinaluvchi (sinaluvchilar har xil yoshdagi o‘quvchilar 
bo‘lishi mumkin) uchta hikoya bilan tanishtiriladi. Hamma hikoyalar ahlokiy talablar jihatidan 
uxshash bo‘lmog‘i zarur, shuningdek, mazmunan bir oz farq kilishi mumkin. 
1.
Birinchi hikoya o‘qilishida sinalayottan odamga uning javobini hech kimga bildirmasligi 
aytiladi. 
2.
Ikkinchi hikoya o‘qitilishida esa sinalayotgan kishiniig mulohazalari bir haftadan so‘ng butun 
sinfga etkazilishi aytiladi; 
3.
 
Uchinchi hikoya o‘kntilayottanda esa javobi o‘qituvchilarga va ota-onalarga bildirish aytiladi.
 
Har bir hikoya bilan tanishib chiqilgandan so‘ng eksperimentator kerak bo‘lgan javob variantlarini 
aytadi. O‘quvchi shulardan bittasining ostini chizib kuyib, "ha", "bo‘lsa kerak‖ deydi. Masalan, 
birinchi hikoyani o‘qib bo‘lib, u quyidagi to‘rt variantdan birining ostini chizib qo‘ymoq kerak. 
Hikoyaning nomi 
Ko’chirtiraman 
Ko’chirtirmayman 
ha 
bo‘lsa kerak
ha 
bo‘lsa kerak
 
Bajarilgai topshiriq natijalarini ishlab chiqish
. 
Barcha mulohazalar ikki guruxga 
bo‘linadi: ya‘ni axloqiy normalarga mos mulohaza (masalan "Nazorat ishini ko‘chirishga 
bermayman" degan mulohaza) va ahlokiy normalarga noloyiq mulohaza ("Ko‘chirishga beraman"). 
Yosh kategoriyalarga ko‘ra, bu ikki guruh mulohazalarning mikdoriy solishtirilishi o‘quvchilarning 
axloqiy mulohazalari qaysi tomonga qarab o‘zgarayotganli gini aniqlashga yordam beradi, yani 
axloqiy normalar talabi (tomoni)gami yoki axloqiy normalarni buzish tomonigami. 

---

41 
Birinchi xikoya mulohaza bo‘iicha mezon bo‘lib qoladi. Ikkinchi va uchinchi hikoyalarga 
javob berishda chetta chiqiladigai bo‘lsa, ya‘ni kattalar 
tazyiqida 
yoki tengdoshlar tazyiqida
 
bo‘linsa, unda o‘quvchilarning axloqiy mulohazalari etarli darajada qaror topmaganligini ko‘ramiz. 
Mulohaza xususiyatlari (qancha va qanday mulohazalar mustahkam yoki beqaror, nomustahkam 
bo‘lib chiqdi) va siialayogganlarning xususiyatlari (kancha o‘quvchi har bir yoshda mustahkam, 
barqaror yoki mustahkam emas bo‘lib chiqdi) tahlil kilinadi