Mavzu: Yer sayyorasining eng ko‘p chaqmoqlar kuzatiladigan hududlari Maqsad

Labirut  – G`ijduvon tumanidagi qishloq. Aslida Labiro’d – daryo labi, suv yoqasi demakdir. Qishloq ariq, suv yoqasida joylashganligi sababli shunday atalgan bo’lsa kerak.


Qoraqir – Quyi Zarafshon tabiiy geografik o’lkasidagi qir nomi (Peshku tumani janubiy chegarasiga yaqin joyda cho’zilgan). Toponim tarkibidagi "qora” so’zi faqat rangni bildirmasligi va uning "shimol” ma’nosi ham borligini hisobga oladigan bo’lsak, toponim "shimoldagi balandlik”, "shimoldagi tepalik (qir)” demakdir. Haqiqatdan ham Qoraqir qirlari aholi manzillari – vohalar (Buxoro va Qorako’l vohalari) ga nisbatan shimolroqda joylashgan. O’lkada xuddi shu nom bilan ataluvchi ko’l, urochishe, tepalik, quduq ham mavjud. 


Quyimozor – o’lkadagi kanal nomi. Gidronim tarkibidagi "quyi” so’zi "janub”, "janubiy”, "mozor” so’zi (arabcha ma+zara) esa "ziyorat qilinadigan joy” degan ma’noni anglatadi. Kanal Jondor, Buxoro va Kogon tumanlarining janubiy qismidan oqib o’tadi. Hoyna hoy kanal yaqinida birorta ziyoratgoh (muqaddas joy yoki qabriston) bo’lgan va kanalga shunday nom berilgan bo’lsa kerak.


O’rtaquduq – o’lkadagi quduq nomi. Gidronim Qorako’l va Jondor tumanlari chegarasiga yaqin yerlarda joylashganligi sababli shunday nomlangan bo’lsa kerak. Aslida Qorako’l tumani hududida joylashgan. 


Yakkachakka – Qorako’l tumanidagi qumlik, Qizilqum cho’lidan janubga cho’zilgan. Toponim tarkibidagi "yak” fors-tojik tilida "bir”, "chakka” – "bir cheti”, "yoni”, "burchagi” degan ma’nolarni bildiradi (mahalliy aholi bu so’zni "chekka” deb talaffuz qiladi va yuqoridagicha ma’nolarda tushunadi). Agar cho’lning joylashgan o’rnidan kelib chiqadigan bo’lsak, Yakkachakka – "bir chetdagi qumlik” demakdir. Bu cho’l (qumlik) aholi manzillaridan ancha olisda joylashgan. Shu sababli ham shunday nom olgan bo’lishi mumkin. Yana bir talqin: Qorako’l vohasida mahalliy aholi qumni "chaga” deb ataydi. Chakka – chaganing fonetik o’zgargan shakli bo’lishi ham mumkin.


Shimoliy – Quyi Zarafshon tabiiy geografik o’lkasidagi kollektor nomi. Zarafshon daryosidan suv oladi va o’lkaning shimoliy qismidan oqib o’tib, Qoraqir ko’liga quyiladi. Kollektor o’lkaning, shu jumladan aholi manzilgohlarining shimolidan oqib o’tganligi uchun ham shunday atalgan bo’lishi mumkin. 


Nomozgartepa – Buxoro tumanidagi tepalik. Quyi Zarafshon tabiiy geografik o’lkasining janubi-sharqida, Qorovulbozor tumanining g`arbiy qismida joylashgan. Mahalliy aholi tilida "nomozgar” – "kun botadigan tomon” (g`arb), "tepa” – "tepalik”, "balandlik”, "qir” ma’nolarini bildiradi. Toponimga shu nuqtai nazardan izoh beradigan bo’lsak, "g`arbdagi tepalik” degan ma’noni bildiradi. 

Ko’rinib turibdiki, Quyi Zarafshon tabiiy geografik o’lkasi toponimlari orasida joyning geografik o’rniga bog`liq nomlar ham talaygina. Hududiy toponimik tadqiqotlar shu kabi nomlarning o’ziga xos xususiyatlari, haqiqatga yaqin izohi bilan bir qatorda nomlarning xalqona va ilmiy talqini haqida ko’plab ma’lumotlar to’planishiga asos bo’ladi.

MMIBDO’: _____________