Mavzu: Yashash muhuti(tuproq muhiti) Reja

Mavzu:Yashash muhuti(tuproq muhiti)

Reja:
1.O’simliklarning edafik omillar bilan munosabati.
2.Tuproqning nordonlashishi va o’rmonlarning zararlanishi.
3.Tuproq qoplami.Tuproq mexanik tarkibining ekologik ahamiyati.
4.Tuproq kimyoviy xossalarining ekologik ahamiyati.
5.Mineral elementlar bilan oziqlanishining ekologik ahamiyati.
6.Sho’rlangan yerlarda o’sadigan o’simliklarning ekologik xususiyatlari.
7.Tuproq organik moddalarining ekologik ahamiyati.
8.Tuproq tirik organizmlarining ekologik ahamiyati

Tuproq - bu tirik organizmlar natijasidir. Er osti muhiti tomonidan sinovdan o'tgan selermoriy organizmlar tuproqning noyob yashash muhiti sifatida paydo bo'lishiga olib keldi. Tuproq - bu qattiq faza (mineral zarralar), suyuq fazasi (tuproq namligi) va gazsimon bosqichdan iborat murakkab tizim. Ushbu uchta bosqichning nisbati va tuproqning xususiyatlarini jonli muhit sifatida belgilaydi.

Muhim o'ziga xoslik, shuningdek ma'lum miqdordagi organik moddalarning mavjudligi. U parhez qiluvchi organizmlar natijasida hosil bo'ladi va ularning zaryadining bir qismidir.Tuproqning yashash sharoiti tuproqning bunday xususiyatlarini havo, namlik, issiqlik quvvati va issiqlik rejimini to'ldirishi kabi aniqlaydi. Tuproq - bu Sushining yupqa yupqa yuzasi qatlami, havo vositasi bilan aloqa qiladi. Kamyoqmas qalinlikka qaramay, erning bu qobig'i hayotni tarqatishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Tuproq nafaqat og'ir, balki eng og'ir, balki eng og'ir, balki murakkab zarralar havo va suv bilan o'ralgan. Bu bo'shliqlar gaz va suvli echimlar aralashmasi bilan to'ldirilgan, shuning uchun turli xil mikro va makrorakizmlar uchun qulay bo'lgan juda turli xil sharoitlar mavjud.
Tuproqda havo va er osti suvlari mavjudligi va yog'ingarchilikning kirib borishi namlik va er osti muhiti o'rtasida namlik rejimini yaratdi. Tuproqda o'ladigan o'simlik va hayvonlar jasadlari bilan ta'minlangan organik va mineral moddalar zaxiralari to'plangan. Bularning barchasi hayotning hayoti bo'yicha to'yinganligini aniqlaydi. O'rganish tarixi Inson tuproqlarning xossalarini tavsiflash va ularning tasnifiga qishloq xo'jaligi paydo bo'lganidan boshlab e'tibor bergan. Shunga qaramay, tuproqshunoslikning fan sifatida paydo bo'lishi faqat 19-asr oxirida sodir bo'lgan va V.V.Dokuchaev nomi bilan bog'liq. V. I. Vernadskiy ham tuproqshunoslikka o‘z hissasini qo‘shgan. U tuproqni bioinert shakllanish, ya'ni jonli va jonsizlardan iborat deb atagan
Tuproq bir hil tuzilishga ega emas. U bir necha tuproq hosil qiluvchi komponentlardan iborat. Ammo eng katta farq tuproqqa kontekstda qaralganda kuzatiladi. Bo'limdagi tuproq qatlamlari turli gorizontlar bilan ifodalanadi. O'rganish tarixi Inson tuproqlarning xossalarini tavsiflash va ularning tasnifiga qishloq xo'jaligi paydo bo'lganidan boshlab e'tibor bergan. Shunga qaramay, tuproqshunoslikning fan sifatida paydo bo'lishi faqat 19-asr oxirida sodir bo'lgan va V.V.Dokuchaev nomi bilan bog'liq. V. I. Vernadskiy ham tuproqshunoslikka o‘z hissasini qo‘shgan. U tuproqni bioinert shakllanish, ya'ni jonli va jonsizlardan iborat deb atagan
Tuproq bir hil tuzilishga ega emas. U bir necha tuproq hosil qiluvchi komponentlardan iborat. Ammo eng katta farq tuproqqa kontekstda qaralganda kuzatiladi. Bo'limdagi tuproq qatlamlari turli gorizontlar bilan ifodalanadiTuproqning yashash sharoiti tuproqning bunday xususiyatlarini havo, namlik, issiqlik quvvati va issiqlik rejimini to'ldirishi kabi aniqlaydi. Eritma-havo muhiti, er osti muhiti, yanada ko'proq konservativ, ayniqsa chuqurligi bilan taqqoslaganda issiqlik rejimi. Umuman olganda, tuproq juda barqaror yashash sharoitlari bilan ajralib turadi. Vertikal farqlar tuproqning boshqa xususiyatlariga xosdir, masalan, engil kirish, tabiiy chuqurlikka bog'liq. Ko'plab mualliflar suv va er osti muhiti o'rtasidagi tuproq muhitining intervalini e'tiborga olishadi. Tuproqda suv va havo nafas olish joylari bo'lgan organizmlarning yashash joylari mumkin. Mikroorganizmlar tuproqning qalinligi va o'simliklar (birinchi navbatda, ildiz tizimlari) tashqi ufqlar bilan bog'liq. Tuproq organizmlari, maxsus organlar va harakat turlari xarakterlanadi - bu tana shakllari (yumaloq, qattiq, qurt shaklidagi); bardoshli va moslashuvchan qopqoqlar; Ko'zlarning qisqarishi va pigmentlarning yo'qolishi. Tuproqlarda natriy miqdori (yostiqlar, ko'plab tuzli botqoqlar, miya hujumi tuproqni ko'paytirishga hissa qo'shadi, agar natriy natriy almashinuvi uchun sharoitlar bo'lsa. Birja kataklari buzilganda, osongina eriydigan tuzlar bo'lgan tuproqlarda katta miqdorda, hatto birja natriyining yuqori miqdori miya bo'roni ko'rinishiga olib kelmaydi. Biroq, bunday tuproqlarda potentsial xavf shundan iboratki, ularni osongina eriydigan tuzlar olib tashlanganda sug'orish yoki qizarish bilan amalga oshirilishi mumkin.
Tuproqni qishloq xo'jaligida tabiiy sharoitlarda almashinuvdagi kataklarning tarkibi sezilarli darajada o'zgarishi mumkin. Metabolik kataklarning tarkibiga mineral o'g'itlar, tuproq sug'orish va drenajlash orqali amalga oshiriladi, ular tuproqning tuz rejimida aks etadi. Birjadagi kataklarning tarkibini maqsadli tartibga solish quritish va limitda o'tkaziladiTuproqlarning fizik xususiyatlari orasida tuproqning zichligi va uning tarkibiy holati o'simliklarning normal rivojlanishi uchun katta ahamiyatga ega. Tuproq zichligi qiymatlari turli xil o'simliklar uchun farq qiladi va Ibtido va tuproq xususiyatlariga bog'liq. Ko'pgina madaniyatlar uchun tuproq qo'shilishining zichligi zichligi 1,1-1,2 g / sm3 qiymatlariga mos keladi (13-jadval). Chuqur qisqarganligi sababli juda bo'sh tuproq yosh ildizlarga zarar etkazishi mumkin, juda zich - o'simliklarning ildiz tizimining normal rivojlanishiga to'sqinlik qiladi. Agronomik jihatdan qimmatbaho tuzilish, tuproqning 0,5-5,0 mm miqdoridagi 0,5-5,0 mm miqdorini suv bilan ta'minlash va gözenekli tuzilish bilan tavsiflangan holda ko'rib chiqiladi. Bu shunchalik tuproqda o'simliklarni etishtirish uchun eng maqbul havo va suv sharoitlari yaratilishi mumkin. Suv va boshqa o'simliklar uchun havo va havo tuproqidagi maqbul tarkib mos ravishda 75 va 25% ni tashkil qiladi, ular umumiy ishlov berganda o'zgarishi mumkin va tabiiy sharoitlarga, tuproq bilan davolanishga bog'liq. Tuproq qatlamlari
Tuproq to'rt qatlamdan iborat.
1.Nam tuproq qatlami.Bu tuproqning sirt qatlami, uning qalinligi atigi 3-7 santimetr. Namlangan qatlam quyuq rangga ega. Bu qatlamda shiddatli biologik faollik sodir bo'ladi - axir, ko'pchilik tuproq organizmlari bu erda yashaydi.
Tuproqning gumus qatlami
2.Gumus qatlami namlangan qatlamdan qalinroq - taxminan 10-30 santimetr. Bu o'simlik unumdorligining asosi bo'lgan chirindi. 30 sm yoki undan ortiq gumus qatlami qalinligi bilan tuproq juda unumdor hisoblanadi.
Bu qatlamda organizmlar ham yashaydi - ular o'simlik qoldiqlarini mineral tarkibiy qismlarga aylantiradi, ular o'z navbatida er osti suvlarida eriydi, keyin esa o'simlik ildizlari tomonidan so'riladi. Tuproqdan oldingi qatlam
Tuproqdan oldingi qatlam mineral deb ham ataladi. Ushbu qatlamda juda ko'p miqdordagi ozuqa moddalari to'plangan, ammo bu erda biologik faollik unchalik katta emas. Shunga qaramay, tuproq organizmlari mineral qatlamda ham yashaydi, ular ozuqa moddalarini o'simliklar tomonidan keyingi iste'mol qilish uchun mos shaklga aylantiradi.
4.ona jinslar.Qatlam ota-ona zotlari biologik faol emas. U juda mo'rt - agar oldingi qatlamlar bilan himoyalanmagan bo'lsa, u juda tez yupqalashadi, chunki u yuviladi va ob-havoga duchor bo'ladiTuproq havosi turli gazlar aralashmasidan iborat: atmosfera havosidan tuproqqa kiradigan kislorod; uning tarkibi tuproqning o'ziga xos xususiyatlariga (masalan, uning yumshoqligi), nafas olish va metabolik jarayonlar uchun kisloroddan foydalanadigan organizmlar soniga qarab o'zgarishi mumkin; tuproq organizmlarining nafas olishi natijasida, ya'ni organik moddalarning oksidlanishi natijasida hosil bo'lgan karbonat angidrid; uzunroq uglevodorod zanjirlarining parchalanishi natijasida hosil bo'lgan metan va uning gomologlari (propan, butan); vodorod; vodorod sulfidi; azot; murakkabroq birikmalar (masalan, karbamid) shaklida azot hosil qilish ehtimoli ko'proq. Sho'rlangan tuproqlarga o'simliklar uchun zararli miqdorda mineral tuzlar mavjud bo'lgan tuproqlar kiradi. Qishloq xo'jaligi ekinlarining ezilishi profildagi tuz miqdori tuproq massasining 0,25% dan ortiq bo'lganda boshlanadi.Sho'rlangan tuproqlar uzluksiz taqsimlanishga ega emas, lekin asosiy tuproq turlari orasida alohida joylarda topilib, ikkinchisi bilan komplekslar hosil qiladi. Ular barcha zonalarda keng tarqalgan, lekin aksariyati Qozog'istonda. MarkaziyOsiyo, G'arbiySibir, O'rta va Quyi Volga bo'yi, Ukraina janubida.Sho'rlangan tuproq hosil bo'lishi er osti suvlari va jinslarda tuzlarning to'planishi va ularning tuproqlarda to'planishi uchun qulay shart-sharoitlar bilan bog'liq. Sideratlar tuz aralashmalarini bog'lash va olib tashlash qobiliyatiga ega: xantal, beda, shuning
demineralizatsiya qiladi va ular er usti massasini etishtirish uchun ba'zi zararli aralashmalardan foydalanadilar. Bu o'simliklar tuproqqa chuqur kirib boradigan kuchli ildiz tizimiga ega. Yashil go'ngdan keyin chirigan ildizlar o'rnida er osti kanallarining butun tarmog'i qoladi. Bunday tabiiy drenaj paydo bo'ladi, bu orqali tuzlar tuproqning chuqur qatlamlariga yog'ingarchilik bilan yuviladi. Sabzavot o'simliklaridan faqat tuproqdan keraksiz mineral elementlarni olish qobiliyatiga ega. Shuning uchun sug'oriladigan bog'larda almashlab ekishga sug'orilmasdan yetishtirilgan lavlagi ekinlarini joriy etish zarur. Foyda ikki barobar: siz munosib hosil olishingiz va erni tozalashingiz mumkin. 
O’simliklar uchun juda zarur bo’lgan ekologik omillarsiz ular hayot kechira olmaydi, ya’ni o’smaydi va rivojlanmaydi. Bu xildagi omillarga yorug’lik, issiqlik, suv, minyeral tuzlar, karbonat angidrid va kislorod kiradi. O’simliklar uchun juda zarur bo’lmagan ekologik omillar; ular zarur bo’lmagan omil hisoblansada, lekin o’simliklar hayotiga, o’sish va rivojlanishiga ma’lum darajada ta’sir ko’rsatadi. Bu xildagi omillarga tutun holatidagi gazlar, shamol, siyraklashgan havo, radioaktivlik va boshqalar kiradi. O’simliklar doim yoki vaqt-vaqti bilan farqsiz ravishda munosabatda bo’ladigan omillar, masalan, atmosferadagi inyert gazlar (ularga gazsimon azot ham kiradi); yashil o’simliklar yashaydigan muhitda doimiy ravishda azot mavjud bo’ladi, u o’simliklarga ta’sir ko’rsatmaydi, ta’sir ko’rsatganda ham u sezilmaydigan darajada bo’ladi. Lekin muhitning ayrim elementlari ba’zi o’simliklar uchun deyarli xech qanday ahamiyatga ega bo’lmagani holda boshqa tur o’simliklar uchun juda zarur bo’lishi mumkin. Masalan atmosferadagi yerkin azot ba’zi baktyeriyalar uchun juda zarur. Bu xildagi baktyernyalar faqat dukkakli o’simliklar ildizida emas, balki dukkaksiz o’simliklar ildizida ham tugunaklar hosil qilishi mumkinMasalan atmosferadagi yerkin azot ba’zi baktyeriyalar uchun juda zarur. Bu xildagi baktyernyalar faqat dukkakli o’simliklar ildizida emas, balki dukkaksiz o’simliklar ildizida ham tugunaklar hosil qilishi mumkin. Bulardan tashqari, atmosferadagi gazsimon azot ko’k-yashil suvo’tlar, aktinomitsetlar va boshqa organizmlar tomonidan o’zlashtiriladi. Ularning hammasi uchun atmosferadagi yerkin azot birdan-bir hayot sharoiti, hisoblanadi. Ba’zan muhitning u yokn bu elementi deyarli ahamiyatsiz deb hisoblanadi lekin ularning o’simliklarga ta’siri hali yetarli darajada o’rganilmagan. Masalan, yaqin-yaqingacha molibden, bor va boshqa turdagi mikroelementlar ko’pchilik o’simliklar uchun kerak va ayrimlari uchun nihoyatda zarurligi aniqlanmagan ediShuni alohida qayd qilish kerakki, jami ekologik omillarning organizmlarga bir vaqtda, birgalikda ta’sir ko’rsatish juda murakqab jarayon bo’lib, ularning oqibati ham nihoyatda xilma-xildir. Bulardan tashqari, har xil o’simliklar uni qurshab olgan muhitdagi sharoitga bir xilda munosabatda bo’lmaydi. SHunga ko’ra, yyer yuzida yashab turgan muhit sharoitining hammasiga birday bardosh byera oladigan bironta organizm yo’q. Ana shunga ko’ra har bir tur organizm 21 nisbatan tor doiradagi tempyeratura yorug’lik, yong’in miqdori, tuproq sharoiti va boshqa omillarning mavjudligida yashay oladi.

Yashil avtotrof o’simliklar uchun yorug’lik eng muhim hayot omillaridan biri hisoblanadi. CHunonchi bu omil, xususan quyosh nuri, o’simliklarda boradigan fotosintez jarayonida, ya’ni o’simliklarning o’sishi va rivojlanishi uchun zarur organik moddalar hosil bo’lishida ishtirok etadi. Bundan tashqari, yorug’lik o’simliklarning o’sishiga, hujayra va to’qimalarda boradigan jarayonlariga hamda organlarning hosil bo’lishiga bevosita ta’sir ko’rsatadi. O’simliklar hayoti uchun shu narsa muhimki, fotosintez jarayonida nafas olish uchun sarflanadigan miqdordagina emas, balki undan ham ko’proq miqdorda organik moddalar hosil bo’ladi. Bu esa o’simliklar tarkibidagi moddalar balansiga ijobiy ta’sir ko’rsatib, busiz ular kelajakda o’sishi va hayot faoliyatini davom ettirishi mumkin emas. Suv va issiqlik omillariga qaraganda, yorug’lik yyer yuzasida ancha bir tekis taqsimlangan. Buni yyer sharining biror xududida yorug’lik tanqisligi tufayli o’simliklar mutlaqo o’sa olmaydigan joy yo’qligidan ham bilish mumkin. Sutkaning asosiy qismida uzoq tun bo’ladigan qutb xududlarida o’simliklar mutlaqo o’smasligi yoki ular juda sekin o’sishi yorug’likning yetishmasligiga emas, balki birinchi navbatda, bu xududda tempyeratura sharoiti noqulay bo’lishiga bog’liqdir. SHunga ko’ra, o’simliklarni xududlar va kichik xududlar bo’yicha ajratishda yorug’lik tobe (qo’shimcha) ro`l o’ynaydi