Mavzu: Yadro yemirilishlar. Reja: Kirish Asosiy qism

Mavzuning dolzarbligi. Atom yadrolarining klaster yemirilishlari yadro fizikasi sohasida erishilgan yutuqlar hozirgi zamon fan rivoji uchun muhim jabhalardan biri hisoblanadi. Atom yadrolarining yemirilishlarida va klasterlar ishtirokidagi yadro reaksiyalari natijasida katta miqdordagi energiya va yangi kimyoviy elementlar hosil bo’ladiki, ularni tabiiy sharoitlarda hosil qilib bo’lmaydi. Kalster yemirilash natijasidan paydo bo‘lgan elementlarning asosiy xarakteristikalarni o‘rganish mumkin
Kurs ishi ning maqsadi Yadro fizikasi sohasidagi oxirgi yillarda erishilgan yutuqlar bilan tanishish, klaster yemirilishlar misolida yadro fizikasi sohasidagi olingan natijalardan muvofiq bo’lish va natijalarni umumlashtirish.
Tadqiqotning vazifasi:

• 
  α – yemirilish haqidagi zamonaviy tasavvurlar bilan tanishish.
  
• 
  Yadrodagi klasterlar ishtirokidagi yadro reaksiyalari va yemirilishlar klassifikatsiyasini o’rganish.
  

Asosiy qism

1. 
   Klaster yemirilashlar
   

Hozirgi vaqtda eksprimental ravishda dan gacha bo`lgan yigirma beshta yadro aniqlangani, ular asosiy holatdan
, , , , , va (2.1.1)
tipdagi klasterlarni chiqaradi.
Hosilaviy yadro va uchib chiqayotgan klasterlarning nisbiy harakat energiyalari 28 dan 94 gacha o`zgaradi va barcha hollarda potensial to`siq balandligidan kichik bo`ladi. Barcha tadqiq qilingan klaster radioaktiv yadrolar o`z navbatida α-yemirilish yadrolardir.
Eng qiziq jihati shundaki, vaqt birligi ichida ular klaster yemirilish ehtimolligi
α-yemirilish ehtimolligiga nisbatan uchib chiqayotgan klaster massasi oshishi tartibida kamayadi va dan diapazonida yotadi. Bunday nisbatlarning bunchalik kichik qiymatlari radiaktivlikning boshqa
ko`rinishlari uchun oldin analiz qilinmagan va bu natijalar klaster yemirilishini kuzatganlarning rekord natijalarga erishganlikalridan dalolatdir.
Hozirgi kunda atom yadrolarining klaster yemirilish dinamikasini o`rganayotganda ikki xil yondashish bor. Bu yondashuvlar ma`lum chegaraviy hollar sifatida qaralmoqda.
Birinchi yondashishda klaster yemirilish chuqur to`siq osti massalar bo`yicha asimmetrik sponton yemirilishdir.
Bunda ona yadro “a” holatdan o`z shaklini o`zgartira borib oraliq holat bo`lmish “b” dan o`tadi.
Bunday qayta qurish gidrodinamik modelning umumlashmasi bo`lgan yadrolarning kollektiv modellariga asoslanadi. Bunday yondashuv hozirgi kunda klaster yemirilishning nozik xarakteristikalarini aniqlashda
qiyinchiliklarga duch kelmoqda.
Klaster radiоaktiv yadroning kvazi bo`linish modelidagi evolyutsiyasi. Ikkinchi yondashuv α-yemirilish nazarioyasi bilan o`xshash. Bu holda oxirgi holatda oraliq holatni chetlab o`tiladi. Bu holda (1.4.2)-formula λ = 2νW_ifP tilida klaster shakllanishining ehtimolligi tushunchasidan foydalanadi.
Ikkinchi yondashuvning yutug`i shundaki, α-yemirilish kabi klaster yemirilishda ham Geyger – Hettol (1) qonuni ishlatildi. Bu qonun yarim yemirilishning klaster davri va energiya Q ni o`zaro bog`laydi. Bu faktni 2.1.2-chizmada ko`rish mumkin.