Mavzu: Xorijiy investitsiyalarni mamlakat iqtisodiyotiga jalb qilishning samarali yo’llari. Reja

1.Mamlakat iqtisodiyotiga xorijiy investitsiyalarni jalb qilish xususiyatlari.

Oxirgi yillar davomida «investitsiyalar» atamasi keng qo’llaniladigan tushunchalardan biri bo’lib qoldi. Har taraflama asoslangan, puxta o’ylangan investitsiya qarorlarini investitsiyalarni moliyalashtirishning ishonchli manbalari bilan chambarchas bog’liqlikda qabul qilish zarurligi va chet el kapitalini jalb qilishning kengayib borayotganligini hisobga oladigan bo’lsak, xozirgi zamon moliya nazariyasi nuqtai nazarida investitsiyalarning iqtisodiy mazmuni va mohiyatini ochib berish, ularning eng muhim sifat tavsiflarini aniqlash g’oyat dolzarb masala hisoblanadi. Investitsiyalarning mazmun va mohiyatini aniq ochib berish uchun pul oqimlarining zamonaviy va bo’lajak qiymatlaridan kelib chiqqan holda tahlil olib borish maqsadga muvofiqdir.“Investitsiya faoliyati” tushunchasi negizida, ko’rinib turibdiki, “investitsiya” atamasi yotadi.Ushbu nomdagi atama o’zbek tili lug’atiga chet tillari leksikonidan o’zgarishsiz kiritilgan, lekin uning asl mohiyati iqtisodiy ahamiyatiga qarab tavsiflangan. Iqtisodiy atama va tushunchaga aylangan “investitsiya” so’zi dunyo mamlakatlari xalqlari leksikoniga lotin tilidan kirib kelgan. “Lotincha “investio” so’zi rus tiliga “odevat”, “ukrashat” so’zlari sifatida o’girilgan” bu rus so’zlari esa o’zbek tiliga “kiyintirmoq”, “bezamoq” mazmuni bilan o’giriladi. Xozirgi davrda ”investitsiya” tushunchasi aksariyat hollarda keng ma’noda ishlatilmoqda. Iqtisod fanlarining turli tarmoqlarida, amaliy faoliyatning turli yo’nalishlarida investitsiyalashning maqsadlari, harakatlar yo’nalishi, sohalar xususiyatlari, safarbar etilish ob’ektlari, harakat yo’nalishlaridan kelib chiqib va ahamiyatiga qarab “investitsiyalar” tushunchasi o’ziga xos ma’noda ishlatiladi.

Iqtisod fanlarining turli tarmoqlarida, amaliy faoliyatning turli yo’nalishlarida investitsiyalashning maqsadlari, harakatlar yo’nalishi, sohalar xususiyatlari, safarbar etilish ob’ektlari, xarakat yo’nalishlaridan kelib chiqib va ahamiyatiga qarab «investitsiyalar» tushunchasi o’ziga xos ma’noda ishlatiladi. Moliya nuqtai nazaridan ularning mazmun va moxiyatini aniq belgilash muxim vazifa hisoblanadi. Investitsiyalar bo’lajak natijalarni qo’lga kiritish maqsadida, mohiyatan xozirgi xarajatlarni bildiradi.

O’zbekiston iqtisodchi olimlaridan D. G’.G’ozibekov va T.M.Qorialievlar “investitsiyani daromad (foyda) yoki ijtimoiy samara keltiradigan va tadbirkorlik, ishbilarmonlikning davlat tomonidan ta’qiqlanmagan faoliyatlariga jalb qilinadigan (sarflanadigan) barcha turdagi mulkiy va intellektual boyliklar” deb ta’riflaydilar. Shu o’rinda yana bir ta’rifga ko’ra, “investitsiya-bu iqtisodiy foyda, ijtimoiy va ekologik samara olish maqsadida bevosita bir yildan ortiq muddatga tadbirkorlik va boshqa faoliyat turlariga sarflanadigan moddiy va moliyaviy aktivlar umumiyligini tashkil etuvchi kapital va moliyaviy qo’yilmalar, shuningdek ushbu jarayon bilan bog’liq mehnat resurslaridir”. N.V.Igoshinning fikricha, “investitsiya-pul” mablag’larini sarmoyani qayta yaratish, uni saqlab turish va kengaytirish yo’lida sarflashdir. Eng umumiy ko’rinishda oladigan bo’lsak, “investitsiya”-bu bo’sh pul mablag’larini moliyaviy va moddiy boyliklarning turli shakillariga sarflashdan iboratdir” Umuman olganda, iqtisodiyotda investitsiyalar kapitalning jamg’arilish jarayonidir.

Ayrim asarlarda mamlakat ichida yoki xorijda ishlab chiqarishni, tadbirkorlikni rivojlantirish, foyda olish yoki boshqa pirovard natijalar olish maqsadlarda turli tarmoqlar, dasturlar va ayrim tadbirkorlarga moliyaviy, mulkiy va intellektual ne’matlar qo’yilmalarining jami turlarini investitsiyalash deb ko’rsatadilar. Bunday nuqtai nazarda turgan mualliflarning fikricha, ularning bir qismi, bu joriy davirda foydalanilmaydigan va zaxiraga qo’yiladigan istemol ne’matlaridan, ikkinchi qismi, ishlab chiqarishni kengaytirish yoki uni yangilashga, ya’ni real kapitalni ko’paytirishga yo’naltiradigan resurslar hisoblanadi. Menimcha, o’zini xozirgi qiymatini saqlaydigan yoki uni ko’paytiradigan ne’matlarnigina investitsiyalar deb hisoblash mumkin, aks holda ular xarakatsiz “o’lik kapitalga” aylanadi.