Mavzu: Xondamirning ‘‘Makorim ul-axloq’’ asarida Navoiy shaxsiyati va faoliyatiga doir qarashlar. Mavzu: Xondamirning ‘‘Makorim ul-axloq’’ asarida Navoiy shaxsiyati va faoliyatiga doir qarashlar

Xondamirning eng yirik asari “Habib us-siyar” 1520–1524 yillar mobaynida yozilgan va vazir Karimuddin Xoja Habibulloh Sovajiyga bagʻishlanib, asar nomi ham qisman shu vazir ismi bilan bogʻlangan. Asarda qadim zamonlardan to 1524 yilga qadar Sharq mamlakatlarida, xususan, Eron, Afgʻoniston, Iroq va Markaziy Osiyoda sodir boʻlgan voqealar qalamga olingan. Uning XV asrning soʻnggi va XVI asrning birinchi choragida Movarounnahr hamda Xurosonning umumiy ahvolini aks ettirgan uchinchi jild uchinchi va toʻrtinchi qismlaridagi maʼlumotlar yangiligi bilan katta ilmiy qimmatga egadir.

Xondamirning eng yirik asari “Habib us-siyar” 1520–1524 yillar mobaynida yozilgan va vazir Karimuddin Xoja Habibulloh Sovajiyga bagʻishlanib, asar nomi ham qisman shu vazir ismi bilan bogʻlangan. Asarda qadim zamonlardan to 1524 yilga qadar Sharq mamlakatlarida, xususan, Eron, Afgʻoniston, Iroq va Markaziy Osiyoda sodir boʻlgan voqealar qalamga olingan. Uning XV asrning soʻnggi va XVI asrning birinchi choragida Movarounnahr hamda Xurosonning umumiy ahvolini aks ettirgan uchinchi jild uchinchi va toʻrtinchi qismlaridagi maʼlumotlar yangiligi bilan katta ilmiy qimmatga egadir.

Xondamirning “Humoyunnoma” asari “Qonuni Humoyun” nomi bilan ham mashhur boʻlib, Hindiston podshohi Boburiy Humoyun Mirzoga bagʻishlangan va 1535 yili yozib tamomlangan. Asardagi Humoyun Boburiylar davlatida hukmronlik qilgan davrida joriy etilgan yangiliklar, ahvolini uch tabaqaga; hokimiyatni esa toʻrt idora usuliga boʻlinishi va Humoyunning meʼmorchilik faoliyati haqidagi maʼlumotlar diqqatga sazovordir.

Navoiy asarlaridan shu narsa maʼlumki, Xondamir “Naqiy” taxallusi bilan sheʼrlar ham bitgan, biroq uning sheʼrlar toʻplami bizgacha yetib kelmagan, lekin ayrim parchalar “Humoyunnoma”, “Makorim ul-axloq” va boshqa asarlarida qisman uchrab turadi.

Gʻiyosiddin Xondamirning “Makorim ul-axloq” (“Olijanob xulqlar”) asari buyuk oʻzbek shoiri va mutafakkiri, davlat va jamoat arbobi Alisher Navoiyning hayoti hamda adabiy, ilmiy va ijtimoiy-siyosiy faoliyati toʻgʻrisidagi qimmatli manba hisoblanadi. Xondamirning ushbu asari Alisher Navoiyning sermahsul adabiy va ilmiy faoliyati bilan birgalikda uning mamlakat siyosiy barqarorligi, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi hamda ilm-fan, madaniyat, adabiyot va sanʼatning taraqqiyotiga qoʻshgan ulkan hissasi toʻgʻrisida hikoya qiladi. Shuningdek, “Makorim ul-axloq” ulugʻ oʻzbek shoiri Alisher Navoiyning goʻzal xulqlari va yuksak insoniy fazilatlari toʻgʻrisidagi maʼlumotlar bilan bezatilgan biografik asardir. Unda shoirning tugʻilishidan vafotiga qadar boʻlgan sermazmun hayoti goʻzal uslubda bayon etilgan.