Mavzu: Xalqaro savdoning zamonaviy nazariyalari Kirish. 1-bob. Xalqaro savdoning zamonaviy nazariyalari

Harakatchan omil — hamma tarmoqlarda keng qo‘llaniluvchi va shu sababli tarmoqlararo erkin harakatlanuvchi ishlab chiqarish omili. Bu omilga misol qilib mehnat resurslarini keltirish mumkin. Misol uchun, agar ishchi kuchi sanoat korxonasida o‘z ish joyini yo‘qotib qo‘ysa, u qishloq xo‘jaligiga borib ishlashi mumkin va aksincha. Bunday holatlar jahon xo‘jaligida ko‘p kuzatiladi. Ishchi- larning qishloq xo‘jaligidan sanoat tarmoqlariga o‘tishi natijasida jahon xo‘jali- gida urbanizatsiya jarayoni rivojlanib kelmoqda.

Maxsus ishlab chiqarish omillari nazariyasi — xalqaro savdo rivojlanishining obyektiv asosini ichki nisbiy narxlarni bir-biridan farq qilishi tashkil etsa, bu holat- ⁿing asosiy sababi mamlakatlarning maxsus ishlab chiqarish omillari bilan turlicha ta’minlanganligidan iboratdir. Mamlakatning xalqaro savdoda ishtirok etishi nati­jasida eksport tarmoqlari uchun maxsus bo‘lgan omillar rivojlanadi, import bilan raqobatlashuvchi tarmoq uchun maxsus bo‘lgan omil kamayadi.
Xalqaro savdo turli xil ishlab chiqarish omillariga turlicha ta’sir ko‘rsatishi
bu omil egalarini turmush farovonligini xalqaro savdoga bog‘liq ekanligini angla- tedi. Shu sababli ko‘plab iqtisodchi olimlar xalqaro savdoning aholi daromadiga ta’- sirini o‘rganishgan. Bu boradagi asosiy nazariyalarga quyidagilar kiradi

1. 
   Xeksher-Olin-Samuelson nazariyasi — xalqaro savdo mamlakatlarda gomo- gen ishlab chiqarish omillarining mutlaq va nisbiy narxlarining muvozanatla- shuviga olib keladi. Bu esa gomogen ishlab chiqarish omillari egalarining daro- madlarining barqarorlashuvini anglatadi.
   

2. 
   Samuelson-Djons nazariyasi — mamlakatning xalqaro savdoda ishtirok etish natijasida eksport tarmoqlari uchun maxsus bo‘lgan omil egalarining daromadi ko‘payadi va import bilan raqobatlashuvchi tarmoq uchun maxsus bo‘lgan omil egalarining daromadi kamayadi.
   
3.