Mavzu: Voyaga yetmagan o’smirlar xulq-atvorini shakllantirishning psixologik jihatlari

Muammoning o`rganilganlik darajasi.
Voyaga yetmagan o‘smirlarning 
psixologik jihatlarini qarab chiqadigan bo‘lsak, ularning hayotida ko‘plab 
noxushliklar bo‘lishiga amin bo‘lamiz. Bunday noxushliklar sababi nimada 

---

aslida? Ularning hayotidagi muammolargan sabab nima? Nima uchun bunday 
muammolarning oldini olinsada o‘smir hayotida ba‘zi hollarda iz qoldiradi? 
Bunday savollarni ko‘plab berish mumkin. Eng yomoni o‘smirning tarbiyasidagi 
og‘ishlar natijasida jinoiy ishlarga aralashib qolishi, hatto jinoiy ishga qo‘l 
urishidir. Bunday muammolarni echish chinakamiga katta mehnatni talab 
qiladi.Bu boradagi tarbiyaviy ishlarda keng qamrovli hamkorlik ishlarini amalga 
oshirish lozim bo‘ladi. 
Inson taraqqiy etgani bu muammo psixologik muammo ekanligini ilmiy 
tadqiq etish ishlari ortib bormoqda. Ishimizning mavzusiga oid ilmiy tadiqiqot 
ishlariga nazar solgudek bo`lsak, bu yo`nalishdagi muammolarni psixologlardan 
E.G‘oziev, M.Davletshin, M.Vohidov, V.Karimova, N.Safoev, F.Haydarov va 
boshqalar 
o`z 
ishlarida 
voyaga 
yetmagan 
o‘smirlar 
xulq-atvorini 
shakllantirishning psixologik jihatlarini yoritib berishga harakat qilganlar. 
Olimlar olib borgan tadqiqotlarga asoslanib voyaga yetmagan o‘smirlar 
xulq-atvorini shakllantirishning psixologik jihatlarini o`rganishga mo`ljallangan 
psixodiagnostik metodikalar, testlar ishlab chiqilgan. Jumladan, N.Komilova, 
M.Davletshin, Sh.Do‘stmuhamedova, L.Nazirova kabilar tomonidan ishlab 
chiqilgan metodikalar va testlarni misol qilib keltirish mumkin. Ushbu testlar va 
metodikalardan xozirgi vaqtda keng foydalanilmoqda. 
Voyaga yetmagan o‘smirlar xulq-atvorini shakllantirishning psixologik 
jihatlarini o`rganish borasida respublikamiz psixologlari tomonidan ham bir qator 
ilmiy tadqiqot ishlari amalga oshirilgan. Jumladan, M.Davletshin, E.G‘oziev,
M.Vohidov, 
V.Karimova, 
N.Safoev, 
F.Haydarov, Sh.Do‘stmuhamedova, 
L.Nazirova, N.Komilova kabi olimlar tomonidan o‘smir psixologiyasi, voyaga 
yetmaganlar psixologiyasi, o‘smirlar xulq-atvorining o‘ziga xosligi, o‘smirlardagi 
og‘ishishlar, tarbiyasi og‘ir o‘smirlar, voyaga yetmaganlar jinoyatchiligi, 
o‘smirlar xulq-atvorini o‘zgarishiga ta‘sir etuvchi omillar kabi masalalar 
o`rganilgan. Bunday tadqiqotlar respublikamizda voyaga yetmaganlar bilan 
ishlashning ko‘pgina jihatlarini tadqiq etish bo`yicha o`ziga xos jixatlarning 
yuzaga kelishiga asos bo`lib xizmat qiladi. Shularga asosan xozirgi kunda voyaga 

---

yetmagan o‘smirlar xulq-atvorini shakllantirishning psixologik jihatlarini 
o`rganishga oid ko`palb ilmiy-tadqiqot ishlari olib borilmoqda. 
Ushbu muammoni o`rganishga qaratilgan bir qator ishlar amalga 
oshirilayotganiga qaramay voyaga yetmagan o‘smirlar xulq-atvorida salbiy 
o‘zgarishlarga qaratilgan muammolar ko`plab uchramoqda.